افق سودآوری در پتروشیمی جم

شروین شهریاری درخواست از آقایان رحیمی و نقلی از طریق پست الکترونیک: لطفا یک بررسی بنیادی از سودآوری و وضعیت بنیادی پتروشیمی جم ارائه کنید. پاسخ: پتروشیمی جم بزرگ‌ترین واحد تولید کننده محصولات الفینی در جهان است که عملیات اجرایی آن در سال ۷۹ توسط شرکت ملی صنایع پتروشیمی آغاز شد و در دهه ۸۰ به بهره‌برداری رسید. موقعیت جغرافیایی این شرکت در منطقه ویژه اقتصادی پارس در عسلویه، امکان آسان دریافت خوراک و صادرات محصولات را فراهم می‌کند. به‌رغم ظرفیت تولید بیش از ۶/۱ میلیون تنی الفین (۳۲/۱ میلیون تن اتیلن و ۳۰۰ هزار تن پروپیلن)، حجم تولید واقعی جم در سالیان پس از بهره‌برداری به طور متمادی کمتر از ظرفیت اسمی بوده و در محدوده ۶۰ تا ۷۰ درصد کل ظرفیت محقق شده است.

شروین شهریاری درخواست از آقایان رحیمی و نقلی از طریق پست الکترونیک: لطفا یک بررسی بنیادی از سودآوری و وضعیت بنیادی پتروشیمی جم ارائه کنید. پاسخ: پتروشیمی جم بزرگ‌ترین واحد تولید کننده محصولات الفینی در جهان است که عملیات اجرایی آن در سال ۷۹ توسط شرکت ملی صنایع پتروشیمی آغاز شد و در دهه ۸۰ به بهره‌برداری رسید. موقعیت جغرافیایی این شرکت در منطقه ویژه اقتصادی پارس در عسلویه، امکان آسان دریافت خوراک و صادرات محصولات را فراهم می‌کند. به‌رغم ظرفیت تولید بیش از ۶/۱ میلیون تنی الفین (۳۲/۱ میلیون تن اتیلن و ۳۰۰ هزار تن پروپیلن)، حجم تولید واقعی جم در سالیان پس از بهره‌برداری به طور متمادی کمتر از ظرفیت اسمی بوده و در محدوده ۶۰ تا ۷۰ درصد کل ظرفیت محقق شده است. علت این مساله به کمبود خوراک به ویژه در بخش گازی بازمی‌گردد که به دلیل تاخیر در بهره‌برداری از فازهای پارس جنوبی اتفاق افتاده است. خوراک مایع شرکت عمدتا از پتروشیمی برزویه تامین می‌شود. سرمایه شرکت ۴۸۰ میلیارد تومان است، اما برای احداث این مجتمع عظیم بیش از ۱۱۰۰ میلیارد تومان منابع ریالی و ۶/۱ میلیارد دلار منابع ارزی (از محل تسهیلات بانکی) صرف شده است. این شرکت با استفاده از ده کوره به تولید محصول می‌پردازد که چهار کوره برای مصرف خوراک مایع و شش کوره برای استفاده از خوراک گازی (اتان) تعبیه شده‌اند. «جم» علاوه بر دو خط اصلی الفین (اتیلن و پروپیلن)، دارای خطوط دیگری برای تولید انواع محصولات پلیمری (شامل پلی‌اتیلن، سبک و سنگین)، و محصولات شیمیایی (بوتادین، رافینیت و بوتن) نیز هست که در مجموع ظرفیت اسمی تولید مجتمع را به ۸۶/۲ میلیون تن می‌‌رساند. البته همانطور که پیشتر ذکر شد، به علت مشکلات تامین خوراک، جم همواره در سطح یک میلیون تن کمتر از ظرفیت اسمی مشغول به تولید بوده است. مهم‌ترین طرح توسعه پتروشیمی جم، تولید ABS (از مشتقات بوتادین) است که هزینه‌های انجام شده بر روی این طرح تاکنون ۱۹۳ میلیارد تومان بوده و احتمالا در سال ۹۴ به بهره‌برداری کامل می‌رسد. فروش این محصول حاشیه سود بالاتری از بوتادین خواهد داشت. برای تخمین سود شرکت ابتدا باید درآمد فروش برآورد شود. به این منظور به جدول‌های شماره یک تا سه مراجعه کنید که تصویر جامعی از عملکرد مقایسه ای شرکت در بخش فروش طی دوره‌های مالی مختلف را در کنار پیش‌بینی تحلیلی ۹۲ نشان می‌دهد. در خصوص ارقام جدول‌های یک تا سه باید به چند نکته توجه داشت: ۱- در سناریوی تحلیلی، تولید مجتمع در سال جاری معادل ۷۵ درصد ظرفیت اسمی در نظر گرفته شده که در مقایسه با عملکرد سال گذشته (۶۴ درصد) و نیز عملکرد احتمالی تابستان (۷۳ درصد) بالاتر است. این ظرفیت البته عمدتا مربوط به بخش اتیلن است (که خود محصول میانی برای تولید محصولات دیگر است) و این رقم لزوما در مورد ظرفیت تولید محصولات نهایی (نظیر انواع پلی‌اتیلن) صدق نمی‌کند. در برآورد حجم تولید محصولات نهایی، ظرفیت تاریخی و عملکرد سه ماهه مد نظر قرار گرفته است. ۲- میزان فروش صادراتی و داخلی هر یک از محصولات به صورت میانگین عملکرد تاریخی و بودجه سال جاری شرکت لحاظ شده است. ۳- قیمت محصولات مطابق با نرخ فعلی در بازارهای جهانی منظور شده است. برای فروش داخلی دلار ۲۵۰۰ تومانی و برای فروش خارجی دلار آزاد ۳۱۵۰ تومانی (به عنوان میانگین امسال) مبنای تبدیل نرخ فروش قرار گرفته است. در مورد انحراف قابل توجه قیمت بوتادین از بودجه باید به سقوط ۴۵درصدی ارزش این محصول نسبت به فصل اول سال ۲۰۱۳ اشاره داشت که منجر به کاهش شدید نرخ بوتادین تا محدوده ۱۲۰۰ تا ۱۳۰۰ دلار در هر تن شده که همین قیمت (با اعمال نرخ دلار آزاد) به عنوان میانگین قیمت فروش صادراتی لحاظ شده است. همچنین، قیمت پلی اتیلن سبک در عملکرد سه ماهه چندان دقیق به نظر نمی‌رسد که در بودجه تحلیلی طبیعتا اصلاح شده است. حال به جدول‌های شماره چهار و پنج مراجعه کنید که برآورد بهای تمام شده را ارائه کرده است. (ارقام به میلیون ریال) در خصوص ارقام جدول‌های چهار و پنج توجه به چند نکته حائز اهمیت است: ۱- قیمت انواع خوراک مایع با احتساب ۵ درصد تخفیف نسبت به فوب خلیج فارس و لحاظ کردن نرخ دلار مبادله‌ای در بودجه تحلیلی حاصل شده است. همچنین مقدار مصرف خوراک مایع بر مبنای میانگین دو سال گذشته نسبت به کل تولید محصولات محاسبه شده است. ۲- مقدار مصرف اتان متناسب با ظرفیت تولیدی مجتمع (۷۵ درصد) در نظر گرفته شده است. قیمت اتان هم معادل ۲۴۰ دلار در هر تن با نرخ ارز مبادله‌ای (برابر با نرخ‌های نیمه دوم سال ۹۱) در نظر گرفته شده که البته شرکت مدعی امکان استفاده از اتان ۱۴۶ دلاری برای خوراک سال جاری است که به جهت رعایت احتیاط از سناریوی مزبور صرفنظر شده است. ۳- هزینه و مقدار سایر مواد مصرفی در بودجه تحلیلی برابر با پیش‌بینی خود شرکت است. ۴- هزینه دستمزد و سربار (به جز استهلاک که ثابت مانده) با رشد ۲۵درصدی نسبت به سال گذشته برآورد شده‌اند. همچنین درباره هزینه حمل علاوه بر رشد ۲۵ درصدی مورد اشاره در نرخ‌ها، افزایش حدود ۴۰ درصدی در تناژ محصولات صادراتی نیز در محاسبه هزینه تحلیلی مد نظر قرار گرفته است. حال به جدول شماره شش مراجعه کنید که با جمع‌بندی اطلاعات فوق، تخمین سودآوری شرکت را در سال ۹۲ ارائه می‌کند. در جدول شماره شش، درآمد فروش،‌ بهای تمام شده و هزینه‌های اداری و عمومی از جمع‌بندی ارقام جدول‌های قبلی در ستون پیش‌بینی تحلیلی به دست آمده‌اند. پیش‌بینی سایر سرفصل‌ها به دلیل واقع بینی ارقام بودجه معادل ارقام آن در نظر گرفته شده‌اند. تنها در مورد درآمد سرمایه‌گذاری‌ها احتیاط زیادی به چشم می‌خورد که عمدتا مربوط به سود سهام شرکت پلی پروپیلن جم است. مالکیت ۴۹ درصدی این شرکت در اختیار پتروشیمی جم است. با عنایت به این محافظه کاری، درآمد این سرفصل در برآورد تحلیلی به ۱۰۰ میلیارد تومان افزایش یافته که باز هم یک پیش‌بینی محتاطانه از درآمد سرمایه‌گذاری‌های جم در سال ۹۲ به شمار می‌رود. با جمع‌بندی توضیحات ارائه شده می‌توان گفت در صورت تحقق مفروضات تحلیل حاضر (که اهم آن شامل میانگین دلار آزاد ۳۱۵۰ تومانی، نرخ خوراک اتان ۲۴۰ دلاری و ظرفیت ۷۵ درصدی تولید و فروش است) پتروشیمی جم از قابلیت تعدیل مثبت ۱۵ درصدی نسبت به پیش‌بینی حاضر (تاسطح ۳۸۳ تومان به ازای هر سهم) برخوردار است. در این میان، در صورتی که شرکت موفق به دریافت خوراک اتان ۱۴۶ دلاری شود، حدود ۳۰ تومان تعدیل مثبت دیگر برای جم نسبت به پیش‌بینی تحلیلی قابل حصول خواهد بود. همچنین، راه‌اندازی احتمالی فاز ۱۲ پارس جنوبی در سال آینده می‌تواند با افزایش ظرفیت تولید مجتمع کمک شایانی به افزایش سودآوری شرکت نماید. یک برآورد اولیه نشان می‌دهد که هر ۵درصد افزایش ظرفیت تولید نسبت به سطح مورد پیش‌بینی (۷۵درصد)، حداقل ۱۲ درصد بر سود خالص شرکت می‌افزاید. به این ترتیب در صورت دسترسی به ظرفیت کامل، امکان افزایش ۶۰ درصدی سودآوری در صورت ثبات سایر شرایط برای جم فراهم است؛ هر چند از نظر نگارنده اتکا به برآوردهای موجود درباره زمان به بهره‌برداری رسیدن فازهای باقی‌مانده پارس جنوبی باید با احتیاط زیادی صورت پذیرد. بدیهی است کارشناسان با تغییر مفروضات می‌توانند به نتایج متفاوتی در خصوص افق سودآوری پتروشیمی جم دست یابند. [e-mail]