محسن ایزی
در چند ماه گذشته، به ویژه چند هفته اخیر، تشدید نوسانات قیمت‌های جهانی فلزات یک بار دیگر شواهدی را مبنی‌بر ایجاد آشفتگی در بازارهای جهانی نظیر بازار مسکن و سهام و تسری آن به بازار فلزات ارائه کرد.

این آشفتگی‌ها در پیدایش ‌سیکل‌های تجاری نقش مهمی‌بازی می‌کنند و به تبع آن می‌توانند بازارهای مختلف را در سطح اقتصاد جهانی تحت‌تاثیر خود قرار دهند. از جمله این بازارها بازار جهانی فلزات است که به شدت متاثر از وضعیت اقتصاد جهانی است.
فلز مس به عنوان فلزی با کاربردهای گسترده به ویژه در صنایع ساختمان‌سازی، الکتریکی و خودروسازی، ذهن بسیاری از کارشناسان، مشاوران، تولیدکنندگان و سهامداران صنایع مرتبط به این فلز را به سوی روند قیمتی خود معطوف ساخته است. پیش‌بینی روند قیمتی فلز مس به پیش‌بینی سود شرکت‌های تولیدکننده این فلز و تصمیمات سهامدارانی که سهام این شرکت‌ها را مورد دادوستد قرار می‌دهند‌، کمک زیادی می‌کند.
در گزارشی که در پی می‌خوانید به بررسی چند عامل تاثیرگذار بر نوسانات قیمت جهانی فلز مس که در‌ماهای گذشته نقش پررنگ‌تری را در این زمینه بر عهده گرفته‌اند‌، پرداخته می‌شود و تاثیرات احتمالی این عوامل را بر روند قیمتی این فلز مورد ارزیابی قرار می‌دهیم.
۱ - تغییرات موجودی مس در انبارهای LME
عموما در دوره رونق اقتصادی که در آن تقاضای کالاها بر تولید و عرضه آنها پیشی می‌گیرد‌، قیمت کالاها سیر صعودی به خود گرفته و از موجودی انبارها کاسته می‌شود. به عبارتی دیگر از آنجایی که در دوره رونق اقتصادی، سطح تقاضا بیشتر از تولید است‌، با توجه به افزایش قیمت‌ها و وجود تقاضای بالا، تولیدکنندگان سعی می‌کنند مازاد تقاضا را با کاستن از موجودی انبار جبران کنند چرا که افزایش ظرفیت تولید در کوتاه‌مدت به سادگی امکان‌پذیر نیست. از این طریق سود تولیدکنندگان از محل افزایش قیمت و افزایش میزان فروش، به طور قابل‌ملاحظه‌ای افزایش می‌یابد. بر عکس در زمان رکود و کسادی اقتصادی که قیمت‌ها تمایل چندانی برای بالا رفتن ندارند و تقاضا در بازار کاهش می‌یابد‌، تولید‌کنندگان مازاد تولید خود را انبار می‌کنند تا به محض نیاز بازار به کالای بیشتر و افزایش سطح تقاضا، از محل موجودی انبار بتوانند مازاد تقاضا را جبران نمایند. بنابراین انتظار می‌رود هنگامی ‌که موجودی انبارها کاهش می‌یابد (یعنی در دوره رونق اقتصادی و مازاد تقاضا) قیمت کالاها افزایش پیدا کند و زمانی که موجودی انبارها افزایش می‌یابد (یعنی در دوره کسادی یا مازاد عرضه) قیمت‌ها کاهش پیدا کند. به عبارت دیگر بین موجودی انبار و قیمت کالا می‌تواند رابطه‌ای معکوس وجود داشته باشد.
موجودی‌ها و قیمت‌های فلزات در بورس‌فلزات لندن (LME) نیز عموما از این قاعده کلی تبعیت می‌کنند. در نمودار (۱) منحنی موجودی فلز مس در انبارهای LME طی یک‌سال گذشته نشان داده شده است. این منحنی که به صورت V برعکس است. در اوایل ماه فوریه (ماه دوم میلادی) به حداکثر مقدار خود طی یک سال گذشته رسیده است و پس از آن روند کاهشی به خود گرفته و در اواسط ماه جولای (ماه هفتم) به کمترین مقدار خود رسیده است.
معمولا در اوایل سال میلادی با رونق گرفتن بخش ساختمان‌سازی، تقاضا برای فلز مس افزایش می‌یابد و با شروع فصل گرما یعنی پیک مصرف برق، قیمت برق مصرفی کارخانه‌ها افزایش می‌یابد که این کارخانجات (به ویژه خودروسازان) مجبور به کاهش دامنه فعالیت و نهایتا کاهش تولید می‌شوند و به تبع آن مواد اولیه مصرفی (در اینجا مس) کمتری را مصرف می‌کنند. لذا متغیر فصلی در اینجا در تعیین قیمت فلز مس نقش مهمی‌ می‌تواند داشته باشد به طوری که در نیمه اول سال‌میلادی باعث افزایش قیمت و در نیمه دوم سال باعث کاهش قیمت فلز مس شود. به طور خلاصه انتظار می‌رود رابطه‌ای معکوس بین موجودی فلز مس در انبارهای LME و قیمت این فلز در بازار LME وجود داشته باشد. برای بررسی این موضوع اگر نمودار روند قیمت فلز مس را در LME طی یک‌سال گذشته یعنی از 23 آگوست 2006 تا 23 آگوست 2007 مشاهده کنیم (نمودار 2) درمی‌یابیم که منحنی قیمت بر‌عکس منحنی موجودی انبار عمل می‌نماید. یعنی زمانی که موجودی به طور مداوم افزایش می‌یافته، قیمت مس در حال کاهش بوده و در اوایل فوریه 2007 که موجودی مس به حداکثر مقدار خود رسیده، قیمت این فلز به حداقل مقدار خود (حدود 5150‌دلار در هر‌تن) رسیده است.
با کاهش موجودی مس در بورس فلزات لندن از ماه فوریه به بعد، قیمت مس نیز در این بازار روند افزایشی به خود گرفته است. در دو نمودار یک و ۲ می‌توان دو منحنی موجودی مس در انبار LME (به صورت V بر عکس) و قیمت فلز مس در LME (به صورت V) را با یکدیگر تطبیق داد. با توجه به افزایش مجدد موجودی طی یک ماه گذشته از سطح زیر ۱۰۰‌هزار تن به بالای ۱۲۵‌هزار تن (یعنی افزایش حدود ۲۵‌درصدی موجودی طی یک ماه گذشته) انتظار می‌رود در میان مدت، با تداوم روند افزایشی در موجودی انبار، قیمت فلز مس در بازار LME روند کاهشی داشته باشد مگر اینکه افزایش موجودی انبار که به نگرانی معامله‌گران از احتمال کاهش قیمت فلز مس دامن زده، متوقف شود.
2 - مقایسه تغییرات روند قیمت مس در دو سال گذشته
اگر‌چه نتوانستیم عوامل مهم دیگری به جز افزایش یا کاهش سطح فعالیت‌ها در صنایع مصرف‌کننده فلز مس مانند صنایع ساختمان‌سازی و خودروسازی در توضیح رفتار فصلی قیمت مس بیابیم ولی به هر حال مقایسه تغییرات روند قیمت مس از ابتدای سال ۲۰۰۶ میلادی تا ۲۴ آگوست همان سال با قیمت مس از ابتدای سال ۲۰۰۷ میلادی تا ۲۴ آگوست این سال، نتایج قابل‌توجهی در پی دارد و شاید بتوان از روی شواهد به دست آمده از این مقایسه، آینده قیمت مس را ترسیم کرد. با مقایسه دو نمودار ۳ و ۴ مشاهده می‌شود که روند قیمت مس طی دو دوره زمانی مشابه در دو سال ۲۰۰۶ و ۲۰۰۷ تغییرات به شدت مشابهی را طی کرده است.
در هر دو دوره، قیمت مس در بازار LME از اوایل سال میلادی رفته‌رفته روند افزایشی پیدا کرده است، در اوایل ماه مه (ماه پنجم) به حداکثر مقدار خود رسیده و پس از آن با یک نوسان نسبتا مشابه، به طور متوسط کاهش یافته است. اگر فرض کنیم این شباهت رفتاری تا پایان سال میلادی به همین ترتیب باقی بماند بایستی انتظار داشته باشیم که قیمت مس در بازار LME تا پایان سال میلادی روند کاهشی داشته باشد. همان‌طور که از نمودار (5) مشخص می‌شود‌، قیمت فلز مس در بازار LME در ماه آگوست 2006 (ماه هشتم میلادی) در میانه روند کاهشی خود قرار داشته و تا پایان این سال میلادی نیز روند کاهشی خود را حفظ کرده است.
۳ - وضعیت صنعت ساختمان‌سازی در ایالات متحده آمریکا
ایالات‌متحده آمریکا پس از چین، دومین مصرف‌کننده بزرگ فلزات در دنیا محسوب می‌شود. در اقتصاد ایالات‌متحده آمریکا، بخش ساختمان‌سازی بزرگ‌ترین بخش مصرف‌کننده فلز مس است. به طور متوسط هر واحد ساختمانی نیاز به 400 پوند یا حدود 181‌کیلو‌گرم مس در بخش لوله‌کشی و سیم‌کشی دارد. بخش ساختمان‌سازی در اقتصاد ایالات متحده قادر است سالانه چند میلیون تن مس را مصرف کند. در مجموع در اقتصاد جهانی حدود نیمی‌از مصارف مس به بخش ساختمان‌سازی تعلق دارد.
رکود بخش ساختمان‌سازی در بزرگ‌ترین اقتصاد دنیا در طول چندین سال گذشته، پتانسیل‌های زیادی از افزایش بیشتر قیمت جهانی فلزات به ویژه قیمت جهانی مس را مهار کرده است. تداوم رکود در بخش ساختمانی ایالات متحده، نگرانی از ایجاد رکود در سایر بخش‌های آن و سرایت آن به اقتصاد جهانی را افزایش داده است. ولی به هر حال اخبار دلگرم‌کننده ناشی از افزایش فروش واحدهای مسکونی جدید از ۸۴۶‌هزار واحد در ماه ژوئن به ۸۷۰‌هزار واحد در ماه جولای امسال (افزایش ۸/۲‌درصدی) روزنه‌های امیدی برای بازگشت بخش ساختمان‌سازی ایالات‌متحده به مجموعه عوامل تقویت‌کننده بازار فلزات و افزایش قیمت جهانی مس را باز کرده است اگر‌چه بهتر است بگوییم شاید هنوز خیلی زود باشد که در این مورد قضاوت کنیم چرا که آمار فروش واحد‌های مسکونی جدید مربوط به ماه آگوست که در آن بحران اعتباری اخیر اتفاق افتاد می‌تواند نگران‌کننده باقی بماند.
4 - تغییرات موجودی مس در بورس شانگهای
طی چند ماه گذشته موجودی مس در بورس شانگهای چین از حدود ۹۰‌هزار تن به حدود ۷۳‌هزار تن کاهش یافت که این کاهش ۱۸‌درصدی می‌تواند در حمایت از افزایش قیمت مس کمک شایانی کند.
5 - وضعیت اقتصادهای چین و هند
روند رو به رشد آسیا در منطقه آسیای شرقی به‌ویژه اقتصاد چین و نیز افزایش رشد اقتصادی در هند و برخی دیگر از اقتصادهای آسیایی، تقاضای فلزات را همچنان در سطح بالایی نگه داشته است. افزایش‌های اخیر ۳۷‌درصدی مصرف مس در چین و رشد ۱۸درصدی تقاضای مس در هند، دلیلی بر این موضوع است. انتظار اولیه این است که روند رو به رشد در این اقتصادها بتواند حمایت موثری در تقاضای جهانی فلزات محسوب شود. چنان که بر‌اساس داده‌های دایره جهانی آمار فلزات (World Bureau of Metals Statistics) در نیمه اول امسال، ۲۱۶‌هزار تن مازاد تقاضا برای فلز مس در سطح جهانی وجود داشته است. واردات مس چین (به عنوان بزرگ‌ترین مصرف‌کننده فلزات در جهان) در ۷‌ماه اول سال ۲۰۰۷ میلادی نسبت به ۷‌ماه اول سال ۲۰۰۶ حدود ۱۰۰‌درصد و واردات آن در ماه جولای ۲۰۰۷ نسبت به ماه جولای ۲۰۰۶ حدود ۶۵‌درصد افزایش یافته است. در مجموع بایستی گفت که انتظارات در مورد روند افزایشی یا کاهشی قیمت جهانی مس در چند ماه آینده عمدتا به میزان و شدت تاثیرگذاری توامان عوامل تاثیرگذار بر نوسانات قیمت مس در بازارهای جهانی بستگی دارد.