نقش و جایگاه تعاونی ها در کارآفرینی
دکتر غلامحسین حسینی نیا معاون امور تعاون وزارت تعاون کار و رفاه اجتماعی و استاد یار دانشکده کارافرینی دانشگاه تهران
برای حمایت از کارآفرینانی که در بخش تعاون به فعالیت ‌می‌پردازند، تمهیدات نسبتاً مناسبی نظیر رفع موانع فعالیت در همه زیربخشها، تسهیل فرایند دستیابی به منابع، اطلاعات، فناوری و ارتباطات، تخفیف مالیاتی، اعطای تسهیلات (وجوه اداره شده) اولویت در واگذاری سهام بخش دولتی و بنگاههای مورد واگذاری به کارآفرینان و ایجاد شهرکها و مجتمع‌های تعاونی و استقرار تعاونیهای نوپای کارآفرینان در آنها درنظر گرفته شده است

توجه به کارآفرینی و ایجاد وتوسعه آن، گام مثبتی در جهت ایجاد فضای مناسب جهت افزایش منابع ملی، کاهش نرخ بیکاری، تعادل ساختاری و توسعه شهرها و روستاها خواهد بود. در این راستا بخش تعاون می‌تواند به عنوان یکی از مؤثرترین نهادها، اقدام به این کار نموده و باتوجه به سیاست‌های اصل 44 روحیه کارآفرینی را ترویج نماید. نوع کارآفرینی مورد نظر از این فرآیند، صرفا کارآفرینی فردی با هدف تشکیل شرکتهای تعاونی نبوده و سایر صور کارآفرینی همانند کارآفرینی سازمانی، کارآفرینی اجتماعی، کارآفرینی موسسه‌ای و غیره را در برگرفته و کسب سود همراه با رعایت ارزشهای خاص مدنظر است.
خوشبختانه تأکیدات و تأییدات بعمل آمده درخصوص بخش تعاون در قانون اساسی، فـرمایشات مقام معظم رهبری و اسناد فرادستی نظام از جمله چشم انـداز ۲۰ ساله، برنامه چهارم توسعه، سیاستهای اصل ۴۴ قانون اساسی و سند ملی تعاون افق بسیار وسیع و گسترده ای را پیش روی بخش تعاون بوجود آورده و الزام قانونی برای رسیدن به سهم ۲۵ درصدی در اقتصاد ملی در پایان برنامه پنجم توسعه، لزوم ایجاد «نهضت فراگیر تعاون» را بر همه دلسوزان نظام فرض داشته است. در این میان نقش کارآفرینان متعهد و مؤمن، نقش بسیار ممتاز و اساسی است و به تعبیری میتواند «موتور محرک توسعه اقتصاد تعاون» قلمداد شود.
به نظر می رسد مجموعه شرایط و مقتضیات جامعه امروز ما از یکسو و برنامه‌ها و اهداف مشترکی که بین دو مقولۀ «کارآفرینی» و «تعاون» وجود دارد از سوی دیگر، ضرورت ارتباط راهبردی این دو مقوله اساسی را اجتناب ناپذیر می سازد. بعبارتی از یک سو اهداف مشترک مهمی از قبیل افزایش اشتغال مولد، توسعه اقتصادی، افزایش رقابت در اقتصاد و توسعه کارایی بازار، کمک به افزایش صادرات، دستیابی به توسعه منطقه ای، کاهش انحصار و تمرکززدایی و افزایش مشارکت بخش غیردولتی دراقتصاد کشور بین «کارآفرینی» و «تعاون» وجود دارد و از سویی دیگر مزایای نسبی که هرکدام از این مقوله‌ها دارند میتواند یک هم افزایی عظیمی را در راه دستیابی به اهداف مشترک بوجود آورد.
از طرف دیگر، عامل اساسی پایداری، پویایی و موفقیت فعالیتها و سازمانهای مختلف و از جمله فعالیتها و سازمانهای تعاونی، حرکت با محوریت «خلاقیت و نوآوری» می باشد. بعبارتی یکی از مهمترین ویژگیها و الزامات موفق بودن تشکلهای تعاونی، خلاق و نوآور بودن آنهاست. تشکل تعاونی خلاق و نوآور، تشکلی است که خلاقیت، نوآوری و کارآفرینی خلاق در آن نهادینه شده و محور فعالیتهای آن بر این اساس باشد. کـارآفرینان با ارایه نـوآوریها و گسترش روند انتشار فـن آوری‌ها، می توانند ضـامن تـداوم و پـویایی و رقابت پذیری نهضت تعاون بوده و بخش تعاون نیز با ظرفیت سازی، مهیانمودن شرایط، امکانات، تسهیلات و ایجاد زمینه‌های قانونی میتواند فضای مطمئنی را برای انجام فعالیتهای کارآفرینانه فراهم سازد.
در سند توسعه بخش تعاون؛ توسعه مبتنی بر دانایی با تمهیدات خاصی نظیر ایجاد و گسترش پارکها و مراکز رشد علم و فن آوری با مشارکت تشکلهای تعاونی، توانمندسازی جوانان، زنان و فارغ التحصیلان دانشگاهی برای ایجاد اشتغال و حفظ و بهبود اشتغال موجود، آموزش کارآفرینی، ایجاد و توسعه بانک اطلاعات کارآفرینی در بخش تعاون، ایجاد و توسعه شرکتهای تعاونی تحقیقاتی، طراحی، مشاوره و مواردی از این قبیل پیش بینی شده است.
همانطور که ملاحظه می‌گردد و با توجه به توضیحات ارایه شده، برای حمایت از کارآفرینانی که در بخش تعاون به فعالیت ‌می‌پردازند، تمهیدات نسبتاً مناسبی نظیر رفع موانع فعالیت در همه زیربخشها، تسهیل فرایند دستیابی به منابع، اطلاعات، فناوری و ارتباطات، تخفیف مالیاتی، اعطای تسهیلات (وجوه اداره شده) اولویت در واگذاری سهام بخش دولتی و بنگاههای مورد واگذاری به کارآفرینان و ایجاد شهرکها و مجتمع‌های تعاونی و استقرار تعاونیهای نوپای کارآفرینان در آنها درنظر گرفته شده است که قطعاً می تواند فضای بسیار مناسبی را برای فعالیتهای کارآفرینانه در بخش تعاون فراهم آورد.
می توان گفت اقدام به کارآفرینی در صورت جمعی؛ انگیزه شوق ایجاد زنجیره خلاقیت و حرکت نظاممند را برای حضور در جامعه فراهم خواهد کرد .در نتیجه مانند جریان شتاب دهنده توسعه پایدار کشور را در دنبال می‌کند. از رهگذر تولید ثروت، ارزش‌آفرینی، بسط رفاه‌ اجتماعی، پویایی، نشاط، دانایی محوری و نوآوری، توانمندسازی و توسعه منابع انسانی و غیره، پویایی و بالندگی پایدار ملی را تسهیل می نماید.
به منظور ساماندهی مقوله کارآفرینی در بخش تعاون «بنیادهای توسعه کارآفرینى و تعاون» در استان هاى کشور از سال ۱۳۸۶ شروع به کار نمودند. بنیادها، کارجویان را دسته بندى کرده، آمایش سرزمین را تکمیل نموده و به کارآفرینان مشورت مى دهند، منابع دولتی و مردمی را در مسیرکارآفرینی جهت می دهند. تشکیل بنیادها، بستر مناسبی برای تحقق بند دوم اصل ۴۳ قانون اساسى مبنی بر ارائه تسهیلات به افرادی که فاقد ابزار و امکانات به منظور ایجاد اشتغال برای خویش هستند می باشد. اهداف بنیادها در راستای اهداف توسعه اقتصادی اجتماعی و فرهنگی کشوربوده؛ و با طراحی مهندسی توسعه سرمایه‌گذاری و اشتغال در استانها و کمک به شکل گیری، تکمیل و توسعه بنگاه های اقتصادی رقابت پذیر و تسهیل دسترسی آن ها به بازارها؛ بویژه در قالب مجتمع های بزرگ کارگاهی و خدماتی خوشه ای و به هم پیوسته؛ وبا تکیه بر تشکل های تعاونی فعالیت می نمایند. عملکرد آنها در سازماندهی کارجویان و کارآفرینان؛ مشتمل بر مشاوره و آماده سازی ورود آن ها به عرصه اقتصاد، آموزش های کارآفرینی، آموزش های فنی و حرفه ای، گروه بندی و سازماندهی و ثبت شرکت، و دریافت تسهیلات بانکی است. همچنین انجام مطالعات به منظور شناسایى مزیت ها و فرصت سرمایه گذارى درمنطقه و شناسایى برندهاى (نشان) معتبر داخلى و خارجى مرتبط با این مزیت ونیزتوانمند سازى، گروه بندى، شناسایى وسازماندهى کارجویان از دیگروظایف بنیاد توسعه و کارآفرینى دراستان هاى کشور است.
عملکرد معاونت امور تعاون در مقوله اشتغال وکارآفرینی
اهم عملکرد معاونت امور تعاون در مقوله اشتغال وکارآفرینی پس از تشکیل وزارت تعاون کار ور فاه اجتماعی
گسترش تعاونیها و ایجاد اشتغال مولد:
۱ـ۱ـ تشکیل ۱۱۳۷۱ شرکت تعاونی با عضویت ۲۱۶۲۱۱ نفر با ۱۵۷۶۳۸فرصت شغلی.
2ـ1ـ تعداد505000 نفر کارجو در سامانه ثبت نام نموده اند (315000 نفر تا 26/4/91در سامانه تعاونی های کشاورزی مهر و 190000 نفر در سامانه عمومی ثبت نام) که تعداد440000 نفر مورد مشاوره شغلی ، مهارتی و آموزشی قرارگرفته اند.همچنین طرحهای شناسایی شده بر اساس اولویتهای سرمایه گذاری استانها در سراسر کشور بالغ بر 16412 طرح بوده و اشتغالزایی بیش از 497514 نفر را دارا می باشند.
۳ـ۱ـ در راستای اجرای مصوبات کارگروه توسعه بخش کشاورزی، ۳۱۵۰۰۰ نفر در سامانه ثبت نام نموده اند. و پس از پالایش اطلاعات ثبت نام کنندگان و انجام مشاوره آنان تاکنون در چار چوب ۱۲۹۰ تعداد شرکت تعاونی مهر ، ۷۷ شرکت سهامی کشاورزی و۱.۳۹۸ مشاغل خرد در بخش کشاورزی ؛ جهت استفاده از تسهیلات و اراضی و سایر مزایای طرح ساماندهی شده اند.
4ـ1ـ ـ اقدام جهت ساماندهی 12000 مهندس و کارشناس ناظر مسکن روستایی با همکاری بنیاد مسکن انقلاب اسلامی
۵-۱- تهیه ۱۴۰ طرح خوشه های کسب و کار اشتغالزا در گرایش های صنعت ، کشاورزی و خدمات مطابق با پتانسیل و مزیتهای نسبی استانهای کشور
2ـ حمایت مالی و اعتباری و توسعه سرمایه‌گذاری بخش تعاون:
۱ـ۲ـ افزایش ۸۵ درصدی پرداخت تسهیلات به تعاونیها نسبت به سال قبل(حدود ۸۵۰۰ میلیارد ریال) از طریق بانک توسعه تعاون
2ـ2ـ انعقاد قرارداد عاملیت با صندوق توسعه ملی از طریق بانک توسعه تعاون به منظور رفع نیازهای ارزی شرکتها و اتحادیه های تعاونی
۳ـ۲ـ به منظور حمایت از شرکتهای تعاونی که توانایی انجام کار و تخصص لازم را دارند ولی فاقد وثایق مورد نیاز برای دریافت تسهیلات می‌باشند با ایجاد ؛گسترش و تقویت صندوق ضمانت توسعه سرمایه‌گذاری بخش تعاون ؛ تاکنون ۳۷۴ طرح مورد حمایت قرار گرفته اند.
4ـ2ـ تصویب 1194 طرح تعاونی با سرمایه‌گذاری 7150 میلیارد ریال وتسهیلات 4500 میلیارد ریال کارگروه اشتغال و سرمایه‌گذاری استانی استانها