طلب سفارت از بانک

آیا رهبران حزب کمونیست اتحاد جماهیر شوروی بدون اینکه از وضعیت مالی بانک استقراضی اطلاعات کافی داشته باشند، حاضر شدند، این بانک را به ایرانیان واگذار کنند؟ آنچه که در نوشته حاضر می‌خوانیم نشان می‌دهد آنها از روزگار این بانک و شرایط نامساعد آن آگاهی داشتند و به‌طور مثال می‌دانستند که سفارت آنها در تهران چقدر از بانک طلب دارد و... تصاحب بانک مذکور در پیش از یک سال قبل و پیش از ورود نمایندگی مختار به طهران از طرف دولت روس بدون هیچ اعتراضی تلقی شد، زیرا نمی‌خواستند که اقدامات اولیه دولت علیه را در استفاده از امتیازات مادی که به موجب قرارداد به دولت علیه واگذار شده است خنثی نمایند و بعد حل قطعی این مساله از قرار معلوم گویا به واسطه سستی هیات‌مدیره ایرانی بانک به طول انجامید. در حالی که تمام کارهای مقدماتی در تحویل دادن بانک به انجام رسید دوستدار لازم می‌داند که قبل از خود عمل تحویل، هیات‌مدیره ایرانی شرایط سه‌گانه ذیل را که راجع به آنها سابقا مذاکراتی به عمل آمده به موقع اجرا بگذارند.

اولا رضایت خاطر اتباع روس مستخدمین سابق بانک به موجب قراری که داده شده به این معنی که حساب تمام مستخدمین به موجب قرار مورخ ۱۳ جوزای سنه ماضیه پرداخته شود؛ یعنی تمام حقوق تا روز انفصال قطعی از خدمت و سایر وجوهی که به موجب پروتکل‌های مورخه هشتم سنبله و ۷ جدی گذشته تصویب شده است باید به آنها برسد و نیز به موجب حساب فوق‌الذکر، اندانیته به طور تتمه هم باید به مستخدمین که تا ۱۳ جوزا به واسطه فشار بی‌چیزی و ترس از اینکه مبادا چیزی به آنها نرسد حساب ناقص را دریافت کرده بودند، داده شود.

ثانیا مبلغ چهارصد و بیست و یک هزار و چهارصد و نود و سه قران و هشتاد سانتیم که متعلق به سفارت تزاری روس در ایران [است]، باید به حساب نمایندگی مختار محسوب گردد. مدلول حقیقی ماده نهم قرارداد روس و ایران بانک استقراضی ایران با تمام مطالبات و قروض به دولت علیه تحویل می‌شود. مطالباتی که دولت علیه متصرف می‌شود عبارت از تمام وجوه و اسناد قیمتی که متعلق به دولت روس که صاحب بانک بوده، می‌باشد و قروضی که به دولت علیه تعلق می‌گیرد فقط تعهدات بانک است که در ضمن آن تعهدات مبلغ چهارصد و بیست و یک هزار و چهارصد ونود و سه قران و هشتاد سانتیم طلب سفارت سابق روس است که حالیه به نمایندگی مختار دولت جمهوری سوسیالیستی فدراتیو شوروی روس منتقل می‌شود با تمام وجوهی که متعلق به سفارت سابق روس بوده یعنی حقوق محاکماتی و سایر وجوه جزئی که در حساب جاری بانک موجود است و از طرف هیات‌مدیره ایرانی بانک بدون هیچ ایرادی تصویب گردیده است.

ثالثا کتابخانه متعلق به مستخدمین بانک باید در تحت اداره نمایندگی مختار واگذار شود. به طوری که مکرر اشعار گردیده کتابخانه مزبور هیچ وقت متعلق به بانک نبوده و فقط متعلق به مستخدمین بانک که با بعضی از اعضای کلنی روس در طهران یک هیات کتابخانه مخصوص تشکیل داده بودند و اکثر اعضای آن اتباع روس بوده‌اند، می‌باشد. دولت علیه نباید و نمی‌تواند ممانعتی از تحویل این کتابخانه با رضایت هیات‌مدیره آن در تحت اداره نمایندگی مختار بنماید. طبیعی است کتابخانه مزبور که فواید آن مادی نبوده بلکه اخلاقی و تمدنی است، باید در تحت اداره نمایندگی مختار باشد. از این کتابخانه کمافی‌السابق هرکس بخواهد استفاده نماید میسر خواهد بود. پس از اجرای شرایط فوق‌الذکر ممکن است فورا در تحویل دادن قطعی بانک استقراضی سابق به دولت علیه اقدامات لازمه به عمل آید. دراین موقع احترامات فائقه را تجدید می‌نماید.

نماینده مختار دولت جمهوری سوسیالیستی فدراتیو شوروی روس در ایران.دولت ایران نیز، ضمن موافقت با شروط سفارت شوروی مبنی بر لزوم تسویه امور اجزای بانک سابق استقراضی و نیز حل و فصل اختلافات طرفین در رابطه با کتابخانه مذکور، ادعای سفارت شوروی مبنی بر طلبکار بودن سفارت روسیه از بانک سابق استقراضی را مردود شمرد در همین مورد ممتازالسلطنه رییس وقت بانک ایران، طی نامه‌ای که در تاریخ ۱۱ جوزای (خرداد) ۱۳۰۱/۲ ژوئن ۱۹۲۲ برای وزارت امور خارجه ایران نوشت، با ارائه دلایلی به شرح زیر ادعای سفارت شوروی درباره طلبکار بودن سفارت فوق از بانک استقراضی را رد کرده مخالفت خود را با احتساب و پرداخت هرگونه وجهی در این باره به سفارت شوروی اعلام نموده، خواستار تسریع هرچه بیشتر در امضای پروتکل تحویل رسمی بانک سابق استقراضی به دولت ایران شد:

در خصوص مبلغ چهل هزار تومان که نمایندگان سفارت دولت جمهوری سوسیالیستی روس به ادعای اینکه وجه مزبور از مورد انتقال به دولت علیه [ایران] خارج و مخصوص سفارت دولت مذکوره است خود را ذی حق در مطالبه و اخذ آن از بانک می‌دانستند، عقیده بانک، موافق توضیحات آتیه، برخلاف مقصود سفارت دولت جمهوری روس و بر عدم حقانیت آن سفارت خانه در مطالبه است:۱. به موجب فصل ۹ از عهدنامه بین دولتین، بانک استقراضی و آنچه را که در بانک مزبوره موجود است به دولت ایران تفویض شده و با تفویض بانک مزبوره از طرف دولت مذکوره آن دولت نمی‌تواند خود را از بانک طلبکار و از آن بابت وجهی مطالبه کند؛ زیرا که بانک متعلق به دولت روس بوده و تصریح انتقال قرض و طلب در فصل مزبور شامل دولتی که خود بانک را به دولت ایران تسلیم نموده نبوده و دولت مزبوره نمی‌تواند خویش را در عداد طلبکاران بانک معرفی نماید و به همین ملاحظه، سفارت آن دولت که نماینده شخصیت قانونی دولت شوروی روسیه است، نمی‌تواند خویش را از بانک طلبکار معرفی نماید.