مصطفی کاظمی

رشد و توسعه شتابان صنعتی ایران در دهه ۱۳۴۵ تا ۱۳۵۵ با همه کاستی‌ها و نارسایی‌ها، چیزی است که نمی توان آن را انکار کرد. این رشد نیاز به بازارهای مالی و بیمه‌ای داشت و رشد صنعت بیمه در این سال‌ها آشکار بود. آخرین بخش از نوشته حاضر فعالیت‌های بیمه در سال‌های ۱۳۵۰ تا ۱۳۷۰ را توضیح داده است. مدرسه عالی بیمه تهران در ابتدای کار از دو بخش فارسی و انگلیسی تشکیل شد؛ به طوری که بخش انگلیسی آن، مدرسه عالی بین‌المللی بیمه RCD نام گرفت. این بخش از مدرسه عالی در چارچوب سازمان همکاری منطقه‌ای برای توسعه (RCD) و به منظور تربیت و تامین نیروی انسانی متخصص تحت عنوان کارشناس بیمه جهت کشورهای عضو یعنی سه کشور ایران، ترکیه و پاکستان فعالیت خود را آغاز نمود، مدرسه عالی بین‌المللی بیمهRCD تا سال ۱۳۵۸ و پیروزی انقلاب اسلامی در ایران فعال بود. بعد از انقلاب، با ادغام مجتمع‌های دانشگاهی بزرگ و با سابقه علوم اداری و بازرگانی (مدرسه عالی بازرگانی تاسیس ۱۳۳۷، دانشکده حسابداری و علوم مالی نفت تاسیس ۱۳۳۶، مدرسه عالی بیمه تاسیس ۱۳۴۹، مدرسه عالی خدمات جهانگردی و اطلاعات تاسیس ۱۳۵۱، مدرسه عالی مهمانداری و خدمات پرواز تاسیس ۱۳۵۳، موسسه علوم بانکی تاسیس ۱۳۴۳، مرکز آموزش مدیریت دولتی تاسیس ۱۳۴۳، دانشکده بین‌المللی امور اداری و بازرگانی تاسیس ۱۳۵۱، مرکز مطالعات مدیریت ایران تاسیس ۱۳۵۱، مدرسه عالی ایران‌زمین تاسیس ۱۳۴۸، سازمان مدیریت صنعتی تاسیس ۱۳۴۹، دانشگاه علوم و فنون) و همچنین مجتمع ادبیات و علوم انسانی، از سال ۱۳۶۳ دانشگاه علامه طباطبایی ایجاد شد و در واقع، دانشکده اقتصاد این دانشگاه از ادغام دانشکده‌های بازرگانی، بیمه و علوم بانکی وابسته به مجتمع علوم اداری و بازرگانی در سال ۱۳۶۲ ایجاد گردید. در سال ۱۳۶۴ (۱۹۸۵) و پس از شکل‌گیری مجدد سازمان همکاری‌های اقتصادی (اکو- ECO) مجددا نیاز به فعالیت مدرسه عالی بین‌المللی بیمه RCD به عنوان یک الگوی مناسب برای همکاری‌های منطقه‌ای و تامین نیروی انسانی متخصص کارشناس بیمه مطرح شد. در نهایت بر پایه توافق سران کشورهای عضو اکو و به استناد موافقتنامه شورای گسترش آموزش عالی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، اساسنامه موسسه آموزش عالی بیمه اکو در سال ۱۳۶۹ مصوب و جایگزین اساسنامه مدرسه عالی بین‌المللی بیمه RCD سال ۱۳۴۸ شد.

پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران، قانون اساسی کشور در۱۲ فروردین ماه سال ۱۳۵۸، با رای مستقیم مردم به تصویب رسید به موجب اصل ۴۴ همین قانون، صنایع بزرگ، صنایع مادر،بازرگانی خارجی، بانکداری، بیمه و... در بخش دولتی نظام اقتصادی کشور قرار گرفت. تصویب قانون ملی شدن موسسات بیمه و اعتباری در تاریخ ۴/۴/۱۳۵۸ در مجلس شورای اسلامی با هدف حفظ حقوق بیمه‌گذاران وگسترش صنعت بیمه در سراسر کشور و گماردن بیمه به خدمت مردم، کلیه موسسات بیمه کشور، ضمن قبول اصل مالکیت مشروع مشروط، ملی اعلام شدند پروانه نمایندگی‌های موسسات بیمه خارجی لغو شدوازنظرنحوه اداره نیز موسسات بیمه ملی شده تغییراتی یافتندوهمگی این موسسات دارای هیات‌مدیره مشترک شدند. باتصویب قانون اداره امور شرکت‌های دولتی در تاریخ ۱۳/۹/۱۳۶۷ در مجلس شورای اسلامی، شرکت‌های بیمه ایران، آسیا، البرز به‌صورت سهامی و مجاز به انواع عملیات بیمه‌ای شده و فقط بیمه دانا محدود به انجام فعالیت در بیمه اشخاص شده است و سهام شرکت‌های بیمه یاد شده متعلق به دولت است. شرکت‌های بیمه آریا، امید، پارس، تهران، توانا، حافظ، ساختمان و کار، شرق و ملی نیز در شرکت بیمه دانا ادغام شده است و با اصلاح این بخش از قانون در تاریخ ۱۱/۱۰/۱۳۷۵ درمجلس محدودیت فعالیت دررشته بیمه اشخاص برای شرکت بیمه دانا برداشته شده است. اساسنامه شرکت‌های بیمه نیز طی مصوبه مورخ ۱۵/۹/۱۳۵۸ هیات وزیران به تصویب رسید.تصویب قانون عضویت ایران در سازمان‌ها و مجامع بین‌المللی درسال ۱۳۶۵،ازقبیل صندوق بیمه اتکایی همکاری و عمران منطقه‌ای (اکو) و فدراسیون بیمه‌گران و بیمه‌گران اتکایی آفریقایی وآسیایی(فیر) و همچنین قانون اجازه عضویت بیمه مرکزی ایران در اتحادیه نظارت کنندگان برشرکت‌های بیمه در کشورهای در حال توسعه در سال ۱۳۶۵ و قانون عضویت بیمه مرکزی ایران در شرکت بیمه اتکایی آسیا ازدیگر تحولات صنعت بیمه کشور در راستای بهره‌گیری از ظرفیت‌های علمی وفنی ومالی بین‌المللی است.

در سال ۱۳۷۳ شرکت بیمه تخصصی به نام بیمه صادرات و سرمایه‌گذاری با سرمایه بانک‌ها و بیمه‌ها تاسیس شد که بعدها با تغییراتی که در اساسنامه وترکیب سهامداران این شرکت انجام شد بیمه معلم نام گرفت. تاسیس و فعالیت موسسات بیمه ایرانی باسرمایه داخلی و خارجی و شعب و نمایندگی‌های آنها و موسسات کارگزاری بیمه در مناطق آزاد تجاری - صنعتی طی مصوبه ۲۵/۱۲/۱۳۷۷ مجلس شورای اسلامی ومصوبه ۶۰/۴/۱۳۷۸ مجمع تشخیص مصلحت نظام مجاز دانسته شده است.با تصویب قانون چگونگی اداره صندوق ضمانت صادرات کشور در سال ۱۳۷۵ با هدف توسعه و تضمین صادرات کشور از طریق تضمین اعتبارات و سرمایه‌گذاری‌های مربوط به کالاها وخدمات صادراتی و ایجاد تسهیلات لازم وضمانت مطالبات صادرکنندگان وقانون بیمه محصولات کشاورزی درسال ۱۳۶۲ درمجلس شورای اسلامی گام‌های بلند دیگری برای اعتلای کشور وتوسعه این صنعت برداشته شد.

در تاریخ ۲/۶/۱۳۷۹ نیز، هیات وزیران مصوبه‌ای را به تصویب رسانید که طی آن موسسات بیمه ایرانی وخارجی اجازه تاسیس وفعالیت درمناطق آزاد تجاری- صنعتی کشور رایافتند.به‌منظور تعمیم وگسترش صنعت بیمه در کشور، افزایش رقابت و کارآیی دربازار بیمه، افزایش رفاه عمومی و گسترش امنیت اجتماعی و اقتصادی و افزایش نقش بیمه در رشد وتوسعه اقتصادی و جلوگیری از ضرروزیان جامعه با توجه به ذیل اصل ۴۴ قانون اساسی، شورای‌عالی بیمه در تاریخ اجازه تاسیس موسسه بیمه غیردولتی را صادر کرد لذا در همین سال شرکت بیمه خصوصی حافظ در منطقه آزاد کیش و در سال ۱۳۸۲، نه شرکت بیمه‌ای خصوصی به نام‌های پارسیان، رازی، کارآفرین، توسعه، ملت، سینا، امید، حافظ و امین تاسیس شدند.