تغییرکابینه وزرا
گروه تاریخ اقتصاد- مذاکرات نمایندگان دارالشورای ملی روز شنبه12 اردیبهشت 1286 شمسی مطابق چند جلسه قبل، درباره درخواست‌ها و شکوه‌های مردم و تغییر کابینه وزرا ادامه یافته است؛ خلاصه این گفت‌وگو را در زیر می‌خوانید: قرار بود امتیازنامه کارخانه کاغذسازی دفعه دوم قرائت و مطرح و مذاکره شود، لیکن چون تلگرافات از رشت و انزلی مخابره شده بود، قرائت شد که خلاصه آنها قریب به این مضمون بود:
ازرشت: تمام علما به استثنای سه نفر و تمام ذاکرین، واعظین،اعیان و تجار به غیر از چهارنفر و اصناف و کسبه وغیره تماما حاضر و عرض می‌کنند نیامدن شما به تلگرافخانه اسباب وحشت شده، چهار روز است تمام مردم از کارها تعطیل و از اطراف به شهر ریخته، ابدا تامل و صبر ندارند. وکلا هم از جان افتاده نمی‌توانند ساکت نمایند. عرض عموم این است که نظامنامه انجمن‌های ایالتی و متمم قانون اساسی و امتیازنامه بانک به صحه برسد تا حال صبر کرده‌ایم، دیگر صبرنخواهیم نمود. تمام وکلا را به تلگرافخانه آورده‌اند. علما واعیان و تجار و اصناف و غیره علاوه از سی هزارنفر جمعیت به قسمی حاضرند که اسباب وحشت است. ولو به تشریف آوردن حضرت اشرف وزیر داخله به تلگرافخانه باشد تشریف آورده، این امر را اصلاح فرمایند.
خلاصه مضمون جواب از طرف وکلا: متحیریم که چرا عرایض وکلا قبول نشد! آمدن ظفرالسلطنه موقوف شد وآمدن رحیم‌خان هم شهرت بی اصل است،امروز هیات وزرا در مجلس حاضر می‌شوند که جدا همراهی دولت را اظهار نمایند. نظامنامه انجمن‌های ایالتی هم تمام شد، ولی این‌طور کارها را از کار باز می‌دارد، البته اهالی را ساکت کرده. مجددا خواهش می‌شود که اهالی را ساکت نمایید و همین تلگرافات امروز در محضر وزرا قرائت شده در انجام مقاصد خواهیم کوشید. ایضا خلاصه مضمون تلگراف از رشت در جواب وکلا به این وعده مشکل است. اهالی ساکت شوند هر قدر می‌خواهیم ساکت نماییم ناله به فلک می‌رسد، چرا صریحا نمی‌فرمایید نظامنامه انجمن‌ها تمام شده یا نه به صحه رسیده یا خیر؟ و بقیه قانون اساسی چرا به صحه نمی‌رسد؟ امتیازنامه بانک همین‌طور، دیگر ساکت کردن اهالی از قوه ما خارج و خودشان از تمام ولایات استمداد خواسته‌اند.
خلاصه تلگراف از انزلی، چهار روز است عموم ملت حتی دهات و تمام ادارات و گمرک از کار دست کشیده با اهل و عیال در تلگرافخانه حاضریم و هر دقیقه هیجان مردم بیشتر و هیچ دخل به سابق ندارد و رفع این هیجان فوق قدرت وکلا است.
مذاکرات درخصوص این تلگراف به میان آمد؛ یکی از وکلای آذربایجان اظهار نمود مساله امتیازنامه بانک که در مجلس تصویب شده، گذشت، حال معطلی آن چیست که به صحه نمی‌رسد؟ جواب داده شد به صحه رسیده در دفتر مجلس ضبط است به‌جهت گرفتن چهار کرور پول. بعد از وکلای رشت سوال شد، در جواب مخابرات آخری انجمن رشت چه جواب دادید؟ یکی از وکلا که به تلگرافخانه رفته بودند اظهار کرد باید از طرف مجلس جواب نوشته شود.
یکی از وکلا بیان نمود خوب است، در فقره بانک جواب بدهید که این مساله راجع به خود اهالی آنجا و سایر جاها است. از ولایات تا حال چه همتی در خصوص بانک کردند و کدام کرورها را دادند که بانک تشکیل شود؟ یکی از وکلای آذربایجان چنین عنوان نمود که ایرانی‌ها نشسته‌اند در ولایات دور و ما نشسته‌ایم اینجا و قلم در دست ما است. تمام تقصیرات را به گردن آنها وارد می‌آوریم و من می‌خواهم امروز اینجا حامی آنها باشم، البته ملت حق شرکت در امورات مملکتی دارد و می‌خواهد کار مجلس خوب پیش برود، الان چهار ماه است که در این مطالب مذاکره می‌شود مسودات آنها درست و به اکثریت آرا قرار شد در یک هفته اصلاح شود و من می‌گویم ملت حق تحکیم را دارد. رییس چنین جواب دادند: اولا گویا برشما مشتبه شده که نباید به نظر وزرا برسد، شما بدانید آنچه دراین مجلس تصویب می‌شود اول باید به نظر وزرا برسد بعد به صحه همایونی موشح شود. یکی دیگر از آن وکلا بیان کرد که ما هنوز معنی مجلس را نفهمیده‌ایم! وقتی‌که وکلا و دولت و ملت معنی مجلس را فهمیدند آن‌وقت کارها درست می‌شود، تمام تقصیرها از خود ما است.
مذاکرات زیاد در این خصوص‌ها به میان آمد. بعضی گفتند تاکنون قصوری از طرف وکلا نشده و صحیح نیست بیکاری به یکدیگر داده شود. بعضی گفتند تاکنون یک اندازه قصور از طرف هیات اجرائیه بوده و حال بحمدالله آنها هم اتحاد و اتفاق کرده‌اند بر همراهی با مجلس و ان‌شاءالله کارها پیشرفت خواهد کرد در این موقع هیات وزرای مسوول به مجلس آمدند.
وزیرداخله: به فرموده اعلیحضرت همایونی با وزرا حاضر شده و عرض می‌کنم که برخلاف آنچه متصور اذهان شده ذات اقدس همایونی کمال میل و مساعدت و همراهی را با این اساس وملت دارند و ما که وزرا هستیم با کمال امتنان و تشکر حاضر شدیم برای اتحاد و همراهی و ان‌شاءالله با اتحاد و اتفاق باید کاری کرد که اسباب سرافرازی از برای ما حاصل شود. تمام دول امروزه منتظرند که ما چه خواهیم کرد تمام روزنامه‌های فرنگستان تاکنون در هر ماهی یک خبر از ایران نمی‌نوشتند و حالا اقلا هر روزه یک ستون از احوالات امروزه ما می‌نویسند.
حاجی امین‌الضرب: بنده از طرف مجلس و حضرات حجج اسلام عرض می‌کنم که ما هیات وزرا را صادق القول می‌دانیم و همان‌طور که اظهار مساعدت و همراهی فرموده‌اید، تمامی اهل مجلس متشکر و ممنون می‌باشند، امید است که اقدامات و کردار وزرا مطابق با فرمایشات و گفتار ایشان باشد.
وزیرداخله: در چند روز قبل وزرا نشستند و با هم معاهده کردند که بعد از این همراهی با مجلس نمایند، ولی همراهی باید از هر دو طرف باشد، وزرا مجری احکامند، البته باید همراهی کنند، و الا هیچ امری پیشرفت نخواهد کرد.
حاج امین الضرب: عموم ملت به جان و مال حاضرند در همراهی با دولت و اطلاع دارند.
وزیرداخله هیات وزرا را از قرار ذیل معرفی کردند:
آقای نایب السلطنه وزیر جنگ، آقای فرمانفرما وزیرعدلیه، آقای نارالملک وزیر مالیه، آقای علاء السلطنه وزیر امورخارجه، آقای وزیر همایون وزیر تجارت، آقای مخبرالسلطنه وزیر علوم، آقای مهندس الملک وزیر فوائد عامه و بنده هم از برای خدمت عموم به عنوان وزارت داخله منتخب شدم و بالخصوص خدمتگزاری وزرا را دارم (مقصود رییس‌الوزرایی است).