رویش شاخه‌‌‌های نو بر مکتب بامبوی ویتنامی
در این نوشتار کوشیده‌‌‌ایم به معرفی چشم‌‌‌انداز سیاست خارجی نوین ویتنام بپردازیم که به‌‌‌نظر می‌رسد این کشور، منطقه آسه‌‌‌آن و جهان را با تغییراتی نو رویارو خواهد ساخت و پیشرفت آتی ویتنام را در سطح بین‌المللی موجب خواهد شد. ویتنام از معدود کشورهای استقلال یافته در نیمه دوم قرن بیستم است که از اشتهار خاص جهانی برخوردار بوده و در بین ملت‌‌‌ها جایگاهی والا برای خود یافته است. این شهرت مرهون چند دهه مبارزه علیه استعمار و مداخله خارجی و همچنین، تلاش در جهت میل به وحدت ملی است که با شکست خفت‌‌‌بار بزرگ‌ترین قدرت نظامی، سیاسی و اقتصادی جهان درمقابل ملتی مصمم به اوج خود رسید. بامبو در ویتنام، نشان‌‌‌دهنده روح و تاریخ مبارزه ملت برای استقلال و آزادی با به‌‌‌تصویر کشیدن سنت جیونگ - یکی از چهار اسطوره جاویدان ویتنام- است.
طبق افسانه‌‌‌ها، او دسته‌‌‌ای بامبو را از خاک بیرون کشید و از آن به‌‌‌عنوان سلاحی علیه دشمن بهره گرفت. در واقعیت نیز به‌‌‌همین‌‌‌ترتیب، تاریخ این کشور سرشار از صحنه‌‌‌های مبارزه و مقاومت است: پس از 80 سال بالاخره در سپتامبر 1945، حکومت استعماری فرانسه سرنگون شد و پرزیدنت «هو شی مینه» استقلال جمهوری دموکراتیک ویتنام را اعلام کرد. در ادامه آن جنگ 20ساله با آمریکا نیز در سال 1975 پایان یافت. این تجربه‌‌‌ها اما، هرگز مانع به ثمر رسیدن اصلاحات اقتصادی «دوا موا» نشدکه در نتیجه آن، ویتنام شاهد ثبت موفقیت‌‌‌های اقتصادی بی‌‌‌نظیری بوده است. در امور خارجی نیز تا به امروز، دستاوردهای چشمگیری مانند برقراری روابط دیپلماتیک با 189 کشور، برقراری روابط اقتصادی و تجاری با بیش از 230 کشور و منطقه و برقراری مشارکت استراتژیک و همه‌‌‌جانبه با 30 کشور برای ویتنام ثبت شده است.
درخت بامبو برای ویتنامی‌‌‌ها نماد چند فضیلت انسانی است: سخت‌‌‌کوشی، اشتیاق به یادگیری، اتحاد و سازگاری. راهبرد سیاست خارجی نوین ویتنام نیز مبتنی‌‌‌بر سنت‌‌‌ها و فضیلت‌‌‌هایی است که 90 سال قبل، در دوران «هو شی مینه» برجسته شدند و سنگِ بنای دستگاه دیپلماتیک مدرن ویتنامی را که سرشار از هویت ملی است، گذاردند. هو شی مینه درصدد بود ویتنام به جریان زمان بپیوندد و براین اساس، او این ارزش‌‌‌ها را به سطح بالاتری ارتقا داد و میهن‌‌‌پرستی، فرهنگ ملی و سنت‌‌‌های دیپلماتیک ویتنامی را به‌‌‌طور یکپارچه با ذات فرهنگ جهانی و تجربه دیپلماتیک ترکیب کرد. این مکتب فکری همواره بر اهداف استقلال ملی، بردباری و دوستی استوار است.
در این شیوه نگرش، از دیپلماسی باید برای جلوگیری از درگیری استفاده شود و این دیپلماسی باید با شرایط جهان مطابقت داشته باشد تا ویتنام به جریان زمان بپیوندد. روابط خارجی طبق این فلسفه فکری، مبتنی بر چندجانبه‌‌‌گرایی، احترام به قدرت‌‌‌های بزرگ و دفاع از نقش حقوق بین‌الملل است؛ در این روش، عدالت و حقیقتی نهفته است به‌‌‌نفع صلح، استقلال، آزادی و خوشبختی برای همه مردم و همه ملت‌‌‌ها.
در مکتب بامبوی ویتنامی، ارزش‌‌‌های فرهنگ سنتی ویتنامی و رفتار دیپلماتیک در کنار فلسفه‌‌‌های جهانی و مترقی بشریت در جست‌وجوی شباهت‌‌‌ها به‌‌‌کار گرفته می‌شود. همچنین، پرچم انسان‌‌‌دوستی، خیرخواهی، حقیقت و قانونمندی در روابط بین‌الملل ویتنامی‌‌‌ها برای جلب حمایت مردم جهان برافراشته است. در تاریخِ ویتنامی‌‌‌ها، جبهه دیپلماسی در کنار جبهه سیاسی، نظامی، اقتصادی و فرهنگی، همواره نقش حیاتی در آرمان انقلابی داشته و در پیروزی‌‌‌های شگرفی که تاریخ ملت ویتنام را سربلند کرده، مانند دیپلماسی ترکیب جنگ و مذاکره، سهیم بوده است. دراین راستا، دستگاه دیپلماسی ویتنامی درصدد یافتن مسیرهای جدید، نخست، برای خروج از انزوا و تحریم؛ دوم، ایجاد محیط بین‌المللی مساعد برای تسریع صنعتی‌‌‌سازی، مدرن‌‌‌سازی و توسعه اقتصادی-اجتماعی؛ سوم، تاسیس سرویس خارجی حافظ صلح و ثبات؛ چهارم، ارتقای جایگاه و اعتبار بین‌المللی ویتنام در منطقه و جهان برای گشودن راهی برای روابط با بسیاری از شرکا و ایجاد چشم‌‌‌انداز جدید برای فرآیندهای دوآ موا برخواهد آمد.
همانند بامبوی ویتنامی، راهبرد جدید سیاست خارجی ویتنام، به گفته نگوین فو ترونگ، دارای ریشه‌‌‌های قوی، تنه تنومند و شاخه‌‌‌هایی انعطاف‌‌‌پذیر است. این سیاست خارجی نوین در قدم نخست، ارتباطی ارگانیک، دیالکتیک و متقابل بین امور داخلی و خارجی می‌‌‌بیند. استقلال، خوداتکایی و حداکثر کردن منافع دولت-ملت همیشه یک اصل تغییرناپذیر و خط فراگیر در هر اقدام است. علاوه بر مبارزات سرسختانه برای دفاع از سرزمین، استقلال و حاکمیت ویتنام، همواره روابط خارجی مورد توجه بسیار است که از خلال آن، سنت‌‌‌ها و هویت منحصر‌‌‌به‌‌‌فرد ویتنام در دیپلماسی و روابط خارجی شکل گرفته است: قهرمانی، انسان‌‌‌دوستی، همدلی و مدارا، و ارج نهادن همیشگی حقیقت، عدالت و درستی. درنتیجه، پنج درس عملی این مکتب دیپلماسی بامبوی ویتنامی عبارتند از: تلفیق قدرت ملت با قدرت زمان و مدیریت هماهنگ رابطه منافع ملی و مسوولیت بین‌المللی؛ استقامت در اصول و انعطاف در تاکتیک؛ ایجاد همبستگی و اجماع در کل حزب، ارتش و مردم؛ دستگاه‌سازی و کار پرسنلی؛ رهبری منسجم و مطلق حزب و اداره متمرکز دولت.
طبق این نکته‌‌‌ها، هدف سخنرانیِ نگوین فو ترونگ با عنوان «ایجاد و توسعه روابط خارجی مدرن ویتنام و خدمات دیپلماتیک سرشار از هویت ملی»، نخست ارائه تصویری از ویتنام در منطقه و جهان و سپس تاکید بر اهمیت روابط خارجی در استراتژی کلی دولت-ملت‌‌‌سازی و دفاع است که روحیه، عزم و نیروی محرکه جدیدی را برای کل نظام سیاسی، همه سطوح، بخش‌‌‌ها، تک‌‌‌تک سازمان‌ها و افراد درگیر در روابط خارجی ایجاد می‌کند. اگر همان اندازه که بامبو در زندگی مادی و معنوی ویتنامی‌‌‌ها نقش دارد (حضور در انواع غذاها، داروی گیاهی، خانه‌‌‌سازی، پل‌‌‌سازی، ادوات موسیقی تا اساطیر و فرهنگ این کشور) در سیاست خارجی و دیپلماسی نیز مانند امور روزمره ملت ویتنام به همین اندازه الهام بخش به‌‌‌کار گرفته شود، علاوه بر انسجام بیشتر در اجرای سیاست خارجی، می‌تواند الهام بخش هر ویتنامی در هر کجای دنیا به‌‌‌عنوان سفیر کشورش در تولید ثروت ملی در سطح بین‌المللی به شمار رود. بی‌‌‌شک این نگاه، نویدبخش آینده‌‌‌ای روشن برای ویتنام خواهد بود و همزمان برای منطقه آ سه آن و دوستان و شرکای ویتنام نیز منافع بی‌‌‌شماری خواهد داشت.
