آینده نیروهای نظامی خارجی در عراق و سوریه مبهم است
تغییر محاسبات آمریکا در خاورمیانه
در دو دهه گذشته، این ماموریت بر بازدارندگی ایران و مبارزه با دزدی دریایی در دریای عرب متمرکز شده است.این ماموریت‌‌ها حتی پس از پایان نبرد نیروهای دریایی علیه حوثی‌‌ها نیز ادامه خواهد داشت.آمریکایی‌‌ها همچنین یگانهای زمینی و هوایی را از دو پایگاه کویت اداره می‌کنند. این نیروها پس از آزادسازی کویت از دست صدام حسین در سال ۱۹۹۱ آغاز به کار کردند.پایگاه هوایی العدید در قطر بزرگ‌ترین پایگاه آمریکایی در منطقه است و یک مرکز فرماندهی بزرگ است.پس از ۱۱ سپتامبر، آمریکایی‌‌ها شروع به استفاده از پایگاه هوایی الظفره در امارات کردند و در اردن و عربستان نیز ماموریت‌‌های آموزشی و مستشاری را برعهده گرفتند؛ این کشورهای عربی از حضور آمریکا استقبال می‌کنند.با این حال، وضعیت نیروهای آمریکایی در عراق و سوریه دشوارتر است؛ زیرا افزایش حملات شبهنظامیان مورد حمایت ایران، منجر به کشته و زخمی شدن ده‌‌ها سرباز شده و کارآیی نیروها را کاهش داده است.
گزارش ۵ فوریه بازرسان وزارت امور خارجه و دفاع تایید می‌کند که حملات شبهنظامیان ابتکار نیروهای آمریکایی را از تعقیب ماموریت برای نابودی بقایای دولت اسلامی (داعش) و تقویت نیروهای شریک در عراق و سوریه منحرف کرده است.این گزارش می‌‌افزاید که دیدارهای افسران آمریکایی، نظامیان محلی و شخصیت‌‌های سیاسی به تعویق افتاده یا لغو شده است.اما یک نکته مثبت آنکه گزارش فوریه با در نظر گرفتن نتیجه‌‌گیری اطلاعات آمریکا نشان می‌دهد که داعش در عراق و سوریه از نظر «نظامی شکست خورده» است و فقط در تلاش برای زنده ماندن است.این گزارش می‌‌گوید: «داعش دیگر قادر به انجام حملات بزرگ و پیچیده در سوریه و عراق یا در کشورهای خارجی دیگر نیست.» گروه‌‌های کوچک داعش هنوز هم می‌توانند به صورت جزئی در عراق و سوریه کمین کنند و عملیات‌‌های کوچکی را انجام دهند، اما کنترل دولت بر شهرها را تهدید نمی‌‌کنند.به ویژه، در عراق، داعش نتوانست انتخابات محلی اخیر یا مراسم مذهبی در کربلا و بغداد را مختل کند.
حضور در عراق
محمد شیاع السودانی، نخست‌وزیر عراق تاکید کرده است که نیروهای عراقی می‌توانند عناصر باقی مانده داعش در این کشور را کنترل کنند و بنابراین، دو دولت باید برای پایان دادن به حضور ائتلاف بین‌المللی در عراق مذاکره کنند.السودانی امیدوار است روابط دوجانبه از جمله روابط نظامی خوبی با واشنگتن داشته باشد. عراقی‌‌ها برای حفظ سلاح‌‌های آمریکایی خود مانند جنگنده‌‌های F-۱۶ به کمک فنی آمریکا نیاز دارند.در ژانویه ۲۰۲۳، السودانی به یک روزنامه آمریکایی گفت که هیچ جدول زمانی برای خروج نیروهای آمریکایی ندارد. با این حال، لحن دولت او در حال تغییر است.سخنگوی السودانی طی ماه گذشته حملات هوایی آمریکا در عراق و ترور رهبران شبهنظامیان را که به آمریکایی‌‌ها حمله می‌کنند، «بی‌‌ثبات‌‌کننده» و «نقض جدی حاکمیت عراق» خوانده است.
از همه مهم‌تر، دستیاران السودانی تاکید می‌کنند که دولت با خطر تبدیل شدن عراق به صحنه‌‌ای که ایران و آمریکا در آن با یکدیگر تسویه حساب می‌کنند، مخالف است.همچنین انتقاد تند سرلشکر یحیی رسول، سخنگوی فرماندهی نیروهای مسلح عراق که به شدت از حملات هوایی آمریکا در عراق انتقاد کرد و علنا خواستار مذاکره برای تعیین تاریخ خروج آمریکایی‌‌ها شد، قابل‌توجه است.موضع ارتش عراق در مذاکرات دوجانبه درباره آینده نیروهای آمریکایی مهم است؛ زیرا پنتاگون فکر می‌کند که مذاکرات واقعا یک ارزیابی فنی است تا دریابند آیا توانایی‌‌های ارتش عراق به اندازه کافی خوب است تا آمریکایی‌‌ها مبارزه با داعش را به آنها بسپارند.رسول در بیانیه ۱۱ فوریه لحن خود را تعدیل کرد و به ارزیابی فنی در حال انجام اشاره کرد که باید به «کاهش تدریجی و برنامهریزی شده» نیروهای ائتلاف و حرکت به سمت روابط نظامی دوجانبه منجر شود.
در همین حال، شخصیت‌‌های سیاسی کرد و عرب سنی به صورت علنی موضع‌‌گیری‌‌های کمی دارند.همچنین نمایندگان کرد و عرب سنی از حضور در جلسه ویژه پارلمان که خواستار خروج سریع نیروهای آمریکایی بود، اجتناب کردند.تنها ۷۷ نماینده از ۳۲۹ نماینده در جلسه ۱۰ فوریه شرکت کردند که نشان می‌دهد ایران و متحدانش بر موضع‌‌گیری نهایی بغداد در مورد سرنوشت نیروهای آمریکایی در عراق تاثیر گذاشته‌‌اند، اما آنها را کنترل نمی‌‌کنند.بعد از هفتم اکتبر و شروع جنگ حماس و اسرائیل و با وجود شرایط عملیاتی دشوارتر، قابل‌توجه است که تا چه حد بحث عمومی در داخل دولت بایدن یا کنگره درباره خروج نیروهای آمریکایی از عراق وجود داشته است.
با یادآوری ظهور داعش پس از خروج آمریکایی‌‌ها از عراق در سال ۲۰۱۱، مقامات آمریکایی در صورت امکان خواهان زمان بیشتری برای تقویت نیروهای عراقی هستند. همچنین آمریکایی‌‌ها نمی‌‌خواهند عجله کنند، زیرا می‌‌ترسند در برابر حملات شبهنظامیان ضعیف به نظر برسند.به عنوان مثال، ایالات متحده مذاکرات بعدی درباره آینده نیروهای خود در عراق را پس از کشته شدن سه سرباز در اردن در ۲۸ ژانویه به تعویق انداخت. سرانجام، دو دولت دور دیگری از مذاکرات را در ۱۱ فوریه با اصرار عراق برگزار کردند.
حضور در اربیل
اما آیا نیروهای آمریکایی می‌توانند بغداد و پایگاه هوایی الاسد در غرب عراق را ترک کنند و در فرودگاه اربیل در کردستان عراق بمانند؟ جایی که با پیشمرگه‌‌ها عملیات آموزشی انجام می‌دهند و یک مرکز لجستیکی را اداره می‌کنند. مسرور بارزانی، نخست‌وزیر کردستان عراق در ۸ فوریه به شبکه تلویزیونی آمریکایی NBC گفت که ادامه حضور ایالات متحده در عراق «ضروری» است و بر امیدواری اربیل برای حمایت بیشتر متحد خود تاکید کرد.با این حال، ماده ۱۱۰ قانون اساسی کردستان عراق به دولت فدرال در بغداد اختیارات انحصاری برای سیاست امنیت خارجی و ملی می‌دهد.بنابراین، نادیده گرفتن دستور بغداد مبنی بر تعطیلی عملیات نظامی آمریکا در اربیل، دولت اقلیم کردستان را در موقعیت دشوار قانونی قرار می‌دهد.جالب اینجاست که در ۹ فوریه، معاون رئیس مجلس، شاخوان عبدالله از حزب دموکرات کرد بارزانی‌‌ها، حملات هوایی آمریکا در عراق و همچنین حمله ایران به فرودگاه اربیل را محکوم کرد.وی افزود که دولت بغداد اختیار کامل برای برداشتن گام‌‌های دیپلماتیک و امنیتی با هدف احیای مجدد حاکمیت ملی عراق را دارد باید توجه داشت که دولت اربیل اکنون جهت تامین بودجه برای پرداخت حقوق کارمندان خود به دولت فدرال بغداد متکی است.رهبران شبهنظامیان، ماندن آمریکایی‌‌ها در اربیل را رد می‌کنند، اما دولت اقلیم کردستان باید خطر تلافی بغداد و تشدید تنش بین پیشمرگه و شبهنظامیان مورد حمایت ایران را که قبلا در اطراف کرکوک درگیر شده‌‌اند، بسنجد.
حضور در سوریه
مرکز لجستیک آمریکا در اربیل کلید آینده حضور آمریکا در سوریه است. اگر عراقی‌‌ها ارتش آمریکا را از اربیل بیرون کنند، نیروهایش باید از سوریه نیز خارج شوند. در ۲۸ ژانویه در آنکارا، ویکتوریا نولند، معاون وزیر امور خارجه تاکید کرد که با وجود گزارش‌‌هایی مبنی بر آغاز برنامهریزی پنتاگون برای خروج، آمریکا سوریه را ترک نخواهد کرد.طراحی یک طرح نظامی برای تخلیه سربازان با تصمیم‌گیری سیاسی برای خروج بسیار متفاوت است. با این حال، استعفای معاون دستیار وزیر دفاع مسوول خاورمیانه، دانا استرول، در ماه دسامبر صدای قوی حمایت از ماموریت نظامی آمریکا در شرق سوریه را از بین برد.یکی از مقامات در شرق سوریه در ۱۰ فوریه به من گفت که مقامات آمریکایی به او گفته‌‌اند که سربازان برای همیشه باقی نخواهند ماند و این نشان‌دهنده تغییر در لحن بود.زمانی که آمریکایی‌‌ها سرانجام از سوریه خارج شوند، شرکای آنها، نیروهای دموکراتیک سوریه (SDF) به رهبری یک‌شبه‌نظامی کرد سوری به نام یگانهای مدافع خلق (YPG) با انتخاب‌‌های دشواری روبه‌رو خواهند شد.
خصومت ترکیه علیه YPG -که در گذشته آنها را مجبور به پذیرش توافقات تاکتیکی با روسیه و دولت سوریه می‌کرد - متوقف نخواهد شد.YPG در سال ۲۰۱۹ به دو توافق با روس‌‌ها و دولت سوریه دست یافت که حضور نیروهای روسیه و دولت سوریه در شمال این کشور را برای جلوگیری از تهاجمات احتمالی ترکیه گسترش داد.به همین دلیل، در چند مکان در استان‌‌های حلب و حسکه، نیروهای وفادار به دمشق، از جمله شبهنظامیان طرفدار ایران، با شبهنظامیان YPG مستقر هستند.اعضای نیروهای سوریه دموکراتیک به رهبری کردها در مراسم تشییع جنازه یک جنگجوی عرب نیروهای دموکراتیک سوریه که هفته گذشته در شرق استان دیرالزور در شهر قامشلی شمال شرق سوریه کشته شد، شرکت کردند.
پس از عقبنشینی نهایی آمریکا، توافق جامع بین YPG و SDF از یک طرف و روسیه و دولت سوریه از سوی دیگر با سه موضوع دشوار روبه‌رو خواهد شد؛ آینده امنیت استان‌‌های حسکه و دیرالزور در شرق سوریه اکنون توسط نیروهای دموکراتیک سوریه با همکاری حدود هزار سرباز آمریکایی کنترل می‌شود.ارتش عربی سوریه فاقد نیروی انسانی برای کنترل شرق سوریه است؛ از جمله اردوگاه‌‌های بازداشت ده‌‌ها هزار زندانی داعش و خانواده‌‌های آنها که این گروه تروریستی می‌‌خواهد آنها را آزاد کند تا قدرت خود را بازسازی کند.بنابراین، ارتش عربی سوریه به جنگجویان YPG و SDF موجود برای کمک به مهار داعش نیاز دارد. با این حال، دمشق و YPG و SDF باید در مورد نحوه همکاری با ارتش عربی سوریه به توافق برسند.آینده درآمدهای نفتی اندک است، اما حسکه و دیرالزور که هم دولت خودمختار و هم دمشق آرزوی آن را دارند نیز مهم است.در نهایت، مساله اداره محلی در مقایسه با اختیارات دمشق بر تمامی استان‌‌های حسکه و دیرالزور باید مورد توافق قرار گیرد.
دینامیک یک برداشت
آمریکا تحت فشارهای سیاسی و نظامی فزاینده‌‌ای از سوی ایران برای خروج است.اقدام تلافی جویانه آمریکا علیه شبهنظامیان به تدریج فضای مانور السودانی را در مذاکرات درباره آینده نیروهای آمریکایی کاهش می‌دهد. بنابراین، حملات شبهنظامیان بیشتر خواهد شد، به‌ویژه اگر مذاکرات دوجانبه به خروج فوری آمریکا منجر نشود.علاوه بر این، این حملات شبه‌‌نظامی، توجیه اصلی واشنگتن برای حفظ سربازان در عراق و سوریه را تضعیف می‌کند، زیرا توانایی آنها برای مبارزه با داعش و ایجاد نیروهای شریک قوی در حال کاهش است.بعید به نظر می‌رسد در یک سال انتخاباتی پیش‌‌رو، بایدن بخواهد جنگ بزرگ‌تری را با ایران آغاز کند با هدف آنکه یک ماموریت نظامی پرمخاطره در عراق و سوریه را برای منافع حاشیه‌‌ای علیه داعش که امروز بسیار ضعیف است، حفظ کند.در عین حال، بایدن در کنگره از سوی بسیاری از نمایندگان به دلیل عقبنشینی از سوریه و عراق در صورتی که مجبور به این کار نباشد، مورد انتقاد شدید قرار خواهد گرفت. سال آینده، پس از انتخابات، بایدن یا دونالد ترامپ فضای سیاسی بیشتری برای عقبنشینی خواهند داشت.
