یارانه نقدی چگونه تعدیل می‌شود؟

وضعیت اقتصادی و اجتماعی و موقعیت جغرافیایی افراد، شاخصه‌هایی هستند که طرح دولت بر اساس آنها بنا شده است

دنیای اقتصاد - زهرا واعظ: وزیر اقتصاد با اعلام جزئیات جدیدی از طرح دولت برای هدفمندتر کردن پرداخت یارانه‌های نقدی و کاهش یارانه خانوارهای پردرآمد تصریح کرد که دولت برای شناسایی خانوارهای پردرآمد از شاخصه‌های اقتصادی - اجتماعی و احتمالا موقعیت جغرافیایی افراد استفاده خواهد کرد که در این زمینه مرکز آمار با همکاری نیروی انتظامی و سازمان هدفمندی یارانه‌ها در حال کار و بررسی آن هستند. سخنگوی اقتصادی دولت در گفت‌وگو با «دنیای‌اقتصاد» با تاکید بر اینکه دولت هیچ برنامه «فوری - فوتی» برای حذف خانوارهای پردرآمد ندارد از «تعدیل» یارانه بگیران براساس «قدرت درآمدی» آنها خبر داد، اما تصریح کرد: مجلس هیچ فشاری برای حذف خانوارهای پردرآمد به دولت وارد نکرده است. آنچه که قانون می‌گوید، پرداخت یارانه‌ها متناسب با «قدرت درآمدی» است که این به معنای حذف نیست، به معنای «تعدیل» است. منتها ما هیچ «برنامه فوری- فوتی» برای اینکه برخی از یارانه بگیرها را حذف کنیم، نداریم.

شمس‌الدین حسینی در توضیح بیشتر این مطلب اضافه کرد: در دبیرخانه ستاد هدفمندکردن یارانه‌ها طرحی در حال بررسی است که بر اساس آن میزان و موقعیت شناسایی خانوارها را ارتقا ببخشیم. به طور مثال با توجه به برخی از شاخصه‌ها، اصلاحاتی در پرداخت‌ها صورت پذیرد. وی با ذکر مثالی در این مورد افزود: مثلا در گذشته قید نگذاشته بودیم که احیانا اگر یک ایرانی مقیم خارج است، ثبت نام نشود. آنها آمده‌اند و ثبت‌نام کردند، ولی پس از بررسی مشخص شد که خارج‌نشین‌ها از اولویت پرداخت‌ها خارجند چون کسی که در خارج زندگی می‌کند، هزینه‌اش افزایش نیافته که ما بخواهیم آن را جبران کنیم. پس علی‌القاعده هم توجیه عقلی و هم پشتیبانی قانونی برای حذف آنها وجود دارد. حسینی با تاکید بر اینکه اگر برنامه‌ای هم بخواهد صورت بگیرد بر اساس همین موارد خواهد بود، گفت: این موارد به عنوان اولویت‌هایی مطرح هستند که مرکز آمار با همکاری نیروی انتظامی و سازمان هدفمندی یارانه‌ها در حال کار و بررسی آن هستند.

خوشه‌بندی احیا نمی‌شود

وی در پاسخ به این سوال که آیا در این زمینه از روش خوشه‌بندی استفاده خواهد شد، گفت: مساله خوشه‌بندی برای ما از ابتدا یک سازوکار پشتیبانی برای تصمیم‌گیری و برنامه‌ریزی بود و اینکه دوباره بگوییم خوشه ۱ شامل چه کسانی می‌شود و خوشه ۲ شامل چه کسانی، و اینکه چه خوشه‌ای یارانه می‌گیرد، چنین چیزی نخواهد بود.

حسینی افزود: احتمالا از شاخصه‌هایی همچون «موقعیت جغرافیایی» یا برخی از شاخصه‌های دیگر «اقتصادی و اجتماعی» در خصوص شناسایی خانوارها استفاده خواهیم کرد. مثلا ما الان به این جمع‌بندی رسیده‌ایم که کسی که خارج از کشور است در اولویت دریافت یارانه نقدی نیست و این ممکن است بر اساس برخی از شاخصه‌های دیگر اقتصادی و اجتماعی هم مورد بررسی قرار بگیرد.

وزیر اقتصاد در پایان با تاکید بر اینکه درحال حاضر مصوبه‌ و تصمیمی در این مورد نداریم درخصوص حذف پردرآمدها از نیمه دوم سال اظهار بی‌اطلاعی کرد.

بررسی در ستاد هدفمندی

حذف خانوارهای پردرآمد از شمول یارانه‌بگیران چند صباحی است که مورد توجه دولت قرار گرفته و در این خصوص ستاد هدفمندی یارانه‌ها در حال مطالعه و بررسی است. اوایل هفته جاری محمدرضا فرزین دبیر ستاد هدفمندی یارانه‌ها از فشار مجلس به دولت برای «پرداخت یارانه متناسب با درآمد خانوارها» خبر داد و در پاسخ به سوالی درباره حذف خانوارهای پر درآمد از شمول پرداخت یارانه نقدی گفت: «در ماده ۷ قانون هدفمندی آمده است پرداخت یارانه به خانوارها باید متناسب با درآمد آنان انجام شود؛ اکنون نیز کمیسیون ویژه طرح تحول اقتصادی مجلس این مطالبه را از ما دارد و سوال می‌کند که دولت کی می‌خواهد این حکم قانون را اجرایی کند؟» دبیر ستاد هدفمندی یارانه‌ها با اشاره به طرح خوشه‌بندی، از انجام مطالعاتی با محوریت مناطق محروم در این زمینه خبر داد، اما گفت که هنوز زمانی برای اجرایی شدن برنامه جدید دولت تعیین نشده است.

از ابتدای اجرای قانون، برخورداری خانوارهای متوسط به بالای جامعه از یارانه دولتی همواره محل انتقاد بوده است. به اعتقاد منتقدان، این روند علاوه بر اینکه با روح هدفمندی یارانه‌‌ها یعنی حمایت از اقشار آسیب‌پذیر جامعه در تضاد است، بار مالی سنگینی را بر دولت تحمیل و دولت را ناگزیر به هدفمندتر کردن پرداخت یارانه نقدی خانوارها و حذف پر درآمدها از چرخه کنونی می‌کند. اما ظاهرا نبود یک نظام دقیق شناسایی درآمدی تا کنون مانع تحقق این هدف شده است.

از سوی دیگر، عدم تخصیص بهینه و کامل منابع یارانه نقدی بخش صنعت و تولید که پس از اجرای قانون هدفمندی یارانه‌ها متحمل فشارهای شدیدی شده‌اند با انتقادات فراوانی همراه شد و شیوه توزیع یارانه نقدی را تاحدودی زیر سوال برد.

یکی از منتقدان سرسخت پرداخت مساوی یارانه‌ها به همه مردم، علی لاریجانی، رییس مجلس است که توزیع یارانه‌ها به شیوه فعلی را، باور مجلس ندانسته و معتقد است «مجلس هرگز فکر نمی‌کرد که قانون یارانه‌ها به شکل فعلی اجرا و یارانه‌های نقدی به شیوه‌ جاری پرداخت شود».

انتقاد از پرداخت مساوی یارانه‌ها به همه مردم، علاوه بر لاریجانی از سوی رییس کمیسیون ویژه طرح تحول اقتصادی مجلس نیز مطرح شده است؛ با این استدلال که این شیوه «ناعادلانه» است. در عین حال، صاحبنظران اقتصادی معتقدند شیوه فعلی، جایگزین کارآمدتری ندارد مگر آنکه پرداخت فقط به مشمولان نهادهای حمایتی محدود شود. اما به نظر می‌رسد از آنجا که با آزادسازی قیمت‌ها، فهرست «درخواست‌کنندگان» روز به روز طولانی‌تر شده و به مرز «تمام جمعیت کشور» رسیده و از سوی دیگر تامین منابع پرداخت یارانه نقدی با مشکلاتی روبه‌رو شده است، دولت به این فکر افتاده که برخی از گروه‌های یارانه بگیر را حذف کند.تا جایی که روز شنبه سایت خبری الف، وابسته به احمد توکلی، رییس مرکز پژوهش‌های مجلس از قول سخنگوی کارگروه «طرح تحول اقتصادی» نوشت که یارانه‌ها از نیمه دوم امسال به صورت «هدفمند» به خانوارها پرداخت می‌شود و با شناسایی خانوارها روند پرداخت یارانه به زیر ۷۳میلیون نفر تنزل پیدا خواهد کرد. در حال حاضر بیش از ۷۳ میلیون نفر ایرانی یارانه نقدی دریافت می‌کنند. این در حالی است که بر اساس قانون هدفمندی یارانه قرار بود که یارانه نقدی تنها به خانوارهای کم‌درآمد اختصاص یابد.