به هم رحم کنیم

محسن خلیلی

ایران شرایط بسیار متفاوتی را نسبت به سال‌های گذشته تجربه می‌کند که می‌توان آن را «‌وضعیت استثنایی» دانست. استنباط نگارنده از «‌وضعیت استثنایی» وضعیتی است که به ویژه از نظر بعد معیشتی بیش از هر زمان دیگر نیاز به همگرایی و رعایت اخلاق (انصاف و همیاری) و قانون (تعریف منافع فردی در پرتو منابع جمعی) در آ‌ن احساس می‌شود؛ چرا که در تاریخ پر فراز و نشیب کشورمان عمر دوستی‌ها و همدلی‌ها و رحم بر یکدیگر کوتاه و «‌وضعیتی استثنایی» بوده و «قاعده» رفتاری ما را «وضعیت استثنایی» در معنای جدایی و تضاد تشکیل می‌داده است. در شرایط امروز که شاهد تلاش‌های دولت و مجلس و سایر قوا و نهادهای حاکمیتی برای غلبه بر مشکلات و به‌خصوص فشارهای خارجی هستیم، ضرورت دارد به عنوان یک فرد یا مجموعه‌ای از افراد به سهم خود و حتی فراتر از سهم همیشگی خود، در جهت همدلی و دوستی با خود و دیگری اهتمام کنیم. این الزام در درجه اول اخلاقی است یعنی آنکه وظیفه اخلاقی ماست که خیرخواه خود و جامعه‌مان باشیم و به یکدیگر «رحم» کنیم. این ضرورت اخلاقی و عقلانی در تعابیر مذهبی نیز موکد شده است چنان که روایت است که «بر مسلمانان واحب است که در پیوستن به یکدیگر کوشش کنند و همدیگر را به مهربانی یاری دهند و بر یکدیگر عطوفت و مهربانی» و در روایتی دیگر آمده است: «به هم بپیوندید و با هم نیکی کنید و به یکدیگر رحم نمایید و با همدیگر مهربانی کنید.» در بعد غیرفردی و نهادی نیز رحم کردن و مهربانی کردن با یکدیگر امری منطقی و علمی است. امری که از آن به «‌مسوولیت اجتماعی شرکت‌ها» یاد می‌کنند. در این مفهوم فعالان اقتصادی باید تلاش کنند تا در کنار فعالیت‌های صنعتی، نقش اجتماعی خود را ایفا نمایند و در مسیر خروج کشورشان از رکود و عقب‌ماندگی و ارتقای سطح آموزش و بهداشت و فرهنگ اجتماعی تلاش کنند.

عزیزان من، بیماری ورشکستگی و بدهکاری و مظلوم قرار گرفتن بسیار دردآور است و همدلی موجب توان‌افزایی انسان‌ها و غلبه بر مشکلات است. باید بپذیریم سعادت افراد جامعه به یکدیگر گره خورده است و نمی‌توان با نفی یکدیگر به اقدام مشترک برآمده از خرد جمعی به عنوان ضرورت این برهه خاص امیدوار بود. «وضعیت استثنایی» اگر شاید برای دیگران وضعیتی پر تخاصم و جنگ و ستیز است، برای ما می‌تواند قاعده‌ای باشد برای دوستی و آشتی ملی و رحم و انصاف نسبت یکدیگر تا به اتکا به ویژگی‌ها و مزیت‌های سرزمینی، هوش ذاتی و تجارب تاریخی، ملتی هر چه همبسته‌تر و مولد را در حین و فردای پایان این وضعیت شاهد باشیم. البته این همه جمع می‌آید اگر به هم رحم کنیم که پیامبر گرامی اسلام (ص) می‌فرمایند: خدای رحمان به مردمان دل‌رحم، ‌رحم می‌کند ! در زمین رحم کنید تا آنکه در ‌آسمان است به شما رحم کند.