مژگان میرزایی - طرح خروج خودروهای فرسوده که از سال ۸۵ به طور جدی در دستور کار دولت و مجلس قرار گرفت، اینک در مرحله سوم خود متوقف مانده است. به طوری که با گذشت دو ماه از پایان سال‌مالی ۸۶ (تیرماه) هنوز تعهدات مرحله دوم به اتمام نرسیده و با توجه به آمار اعلام شده. تنها یک چهارم این تعهدات تاکنون به مرحله اجرا درآمده و زمان اتمام فاز دوم طرح نیز از سوی مسوولان، نیمه‌دوم سال جاری اعلام شده است.

این طرح که در ابتدا با جدیت بسیار از سوی مسوولان ستاد تبصره ۱۳ اجرا می‌شد، در سال جاری و با وجود در نظر گرفتن بودجه کلان هم‌اکنون به طرحی نیمه‌کاره‌ای تبدیل شده و مسوولان ظاهرا اشتیاق چندانی به ادامه اجرای آن از خود نشان نمی‌دهند.

دولت‌های‌ پیشین طی چند سال گذشته برنامه‌ریزی‌های جدی را برای خروج خودروهای فرسوده به مرحله اجرا گذاشتند که هیچ یک از برنامه‌های پیش‌بینی شده نتوانست با موفقیت تداوم یابد، عدم‌موفقیت در این طرح‌ها موجب شد که دولت نهم در سال ۸۵ و در راستای مدیریت حمل‌و‌نقل و مصرف سوخت و پیرو آن خروج خودروهای فرسوده ستاد تبصره ۱۳ را بنیان گذارد.

هرچند ستاد تبصره ۱۳ به منظور اجرای طرح‌های توسعه حمل‌و‌نقل، مدیریت مصرف سوخت و نوسازی خودروهای فرسوده، تشکیل شد اما علاوه‌بر انجام طرح‌های مذکور پله ترقی نیز شد برای مدیران آن برای حضور در پست‌های مهم دولتی به طوری که علی‌اکبر محرابیان از طریق این ستاد به جامعه صنعتگران معرفی و پس از آن به عنوان وزیر صنایع‌و‌معادن انتخاب شد. پس از محرابیان ریاست این ستاد به سیدمهدی هاشمی سپرده شد اما وی نیز که کمتر از یک سال رییس ستاد تبصره ۱۳ بود به عنوان سرپرست وزارت کشور انتخاب شد. در زمان ریاست هاشمی اختیارات بیشتری به ستاد تبصره ۱۳ واگذار شد به طوری که علاوه‌بر اعمال تصمیم‌گیری در حمل‌و‌نقل شهری و تصمیم‌گیری در حوزه حمل‌و‌نقل برون‌شهری نیز به آن سپرده شد و نام آن به ستاد مدیریت حمل‌و‌نقل و مصرف سوخت تغییر یافت.

با رفتن هاشمی از این ستاد سردار رویانیان رییس‌پلیس راهنمایی و رانندگی با حفظ سمت به عنوان رییس این ستاد انتخاب شد. تغییر و تحولات به وجود آمده در این ستاد، موجب شد شدت‌عمل در اجرای نوسازی خودروهای فرسوده نیز دچار نوسان شود به طوری که مرحله اول طرح خروج خودروهای فرسوده که با نوسازی ۲۵۰هزار خودروی فرسوده همراه بود در نیمه دوم شهریورماه سال گذشته و با تاخیر دو ماه به اتمام رسید، اما مرحله دوم این طرح که نوسازی ۲۰۰هزار خودروی سواری را در برنامه داشت، هنوز به اتمام نرسیده به طوری که براساس آمار اعلام شده از سوی مسوولان این ستاد تاکنون تنها ۶۳هزار خودروی فرسوده جایگزین شده و مابقی تعهدات نیز احتمالا تا آبان‌ماه به اتمام خواهد رسید.

به گفته برخی کارشناسان عدم اجرای به موقع تعهدات از سوی شرکت‌های خودروساز و تخصیص به موقع وام به متقاضیان موجب تاخیرهای به وجود آمده در اجرای طرح خروج خودروهای فرسوده شده و تا زمانی که این مشکلات برطرف نشود طرح همچنان با تاخیر مواجه خواهد شد.علاوه بر طرح جایگزینی خودروهای فرسوده، مسوولان طرح خرید نقدی این خودروها، به مبلغ یک‌میلیون و ۵۰۰هزار تومان را نیز به مرحله اجرا گذاشتند که عدم استقبال دارندگان خودروهای فرسوده از این طرح موجب شد که طرح خرید نقدی نیز تا اطلاع ثانوی از دستور کار ستاد مدیریت حمل‌ونقل و مصرف سوخت خارج شود.

دولت اشتیاقی برای اجرای طرح ندارد

سیدحسین هاشمی، عضو کمیسیون صنایع و معادن در گفت‌وگو با خبرنگار ما درخصوص مشکلات به وجود آمده در طرح خروج خودروهای فرسوده می‌گوید: به رغم پیشرفت این طرح طی سال‌۸۵، طرح مذکور با توجه به بودجه‌ای که در سال ۸۶ برای آن در نظر گرفته شد. هنوز توفیق چندانی به دست نیاورده و در سال ۸۷ نیز با وجود گذشت ۵ماه و اندی از ابتدای سال‌جاری طرح خروج خودروهای فرسوده همچنان بلاتکلیف است و تصمیم‌گیری درخصوص چگونگی اجرای این طرح در این سال صورت نگرفته است.

به گفته هاشمی، تاخیرهای به وجود آمده در اجرای مرحله دوم طرح خروج خودروهای فرسوده موجب شده که مسوولین برای اجرای مرحله سوم آن هنوز تصمیم‌گیری نکرده به طوری که مرحله سوم این طرح همچنان بلاتکلیف است.

براساس قوانین تدوین شده برای خروج خودروهای فرسوده این طرح باید در یکسال مالی یعنی تا پایان تیر ماه هر سال به اتمام برسد و پس از آن مرحله بعدی در دستور کار قرار بگیرد اما مدت زمان در نظر گرفته شده برای طرح خروج خودروهای فرسوده در سال گذشته اجرایی نشد به طوری که مرحله اول این طرح در شهریور ماه به اتمام رسید که این امر موجب شد مرحله دوم این طرح با تاخیر بسیار آغاز و درنتیجه با تاخیر نیز به اتمام برسد. عدم رعایت تاریخ در نظر گرفته شده برای اجرای این طرح موجب به وجود آمدن آشفتگی در اجرای آن شد. به طوری که زمان اجرای مرحله سوم طرح که باید از ابتدای مرداد ماه اجرای آن آغاز می‌شد همچنان نامعلوم است.

هاشمی در ادامه می‌گوید: مشکلات زیست‌محیطی، آلودگی هوا، مصرف بیش از حد سوخت و ناایمن بودن خودروهای فرسوده موجب شده که طرح خروج خودروهای فرسوده به طور جدی در دستور کار قرار گیرد. اما در حال حاضر دولت و مجلس هیچ‌کدام اشتیاقی برای ادامه این طرح ندارند به طوری که می‌توان گفت طرح خروج خودروهای فرسوده رو به خاموشی است.

به گفته هاشمی در مکزیک طی یک مقطع زمانی کوتاه و به دلیل افزایش آلودگی هوا و مشکلات به وجود آمده از سوی خودروهای فرسوده طرح خروج این خودروها در دستور کار مسوولان قرار گرفت و آنها توانستند در مدت زمان کوتاهی خودروهای فرسوده خود را جایگزین کنند اما در کشور ما طرح در ابتدا خوب پیشرفت کرد اما عملکرد مناسب نبود به همین دلیل نتوانستیم نتیجه دلخواه را به دست آوریم. برخی از مسوولین و کارشناسان تغییر و تحولات مدیریتی ستاد تبصره ۱۳ که مجری طرح خروج خودروهای فرسوده است را یکی از دلایل اصلی در کند شدن روند طرح خروج خودروهای فرسوده دانسته و معتقدند که این تغییرات موجب شده این طرح نتواند بر اساس برنامه زمان‌بندی شده پیش رود. عضو کمیسیون صنایع و معادن در خصوص تغییرات به وجود آمده در ستاد حمل‌ونقل عمومی و مدیریت مصرف سوخت و تاثیر آن در اجرای این طرح می‌گوید: تغییر و تحولات اعمال شده در این ستاد طبیعتا بر اجرای طرح تاثیرگذار بوده است.

اتمام تعهدات در آبان ماه

ستاد حمل‌ونقل عمومی و مدیریت مصرف سوخت در مرحله دوم طرح، جایگزینی ۲۰۰هزار خودروی سواری فرسوده و ساماندهی ۱۰۰هزار مسافربر شخصی را در دستور کار خود قرار داد که این تعهدات نسبت به سال گذشته ۵۰هزار دستگاه بیشتر بوده است اما در مرحله دوم این طرح نسبت به سال گذشته با کندی در حال اجرا است به طوری که به گفته فرهمند سرپرست طرح خودروهای فرسوده از مجموعه تعهدات این ستاد تاکنون تنها ۶۳هزار خودروی سواری جایگزین و ۱۰۵هزار خودرو نیز اسقاط شده و مابقی نیز در حال طی کردن فرآیند هستند.

گفته فرهمند در خصوص جایگزینی تنها ۶۳هزار خودروی فرسوده از مجموع ۲۰۰هزار تعهد تا ابتدای شهریور ماه در حالی است که تیر ماه پایان مهلت این ستاد برای اجرای طرح خروج خودروهای فرسوده بوده است. اما این بار نیز مسوولین نتوانستند براساس زمان‌بندی اعلام شده به تعهدات خود در قبال ثبت‌نام کنندگان عمل کنند.

سرپرست طرح خودروهای فرسوده در خصوص دلایلی که موجب شده این طرح با کندی سپری شود نیز می‌گوید: بخشی از مشکلات به وجود آمده مربوط به بانک‌ها بوده به طوری که بانک‌ها طبق زمان‌بندی به تعهدات خود عمل نکردند که این امر نیز بر روند تحویل خودروها از سوی خودروسازان تاثیر گذاشته و موجب شده که خودروسازان نتوانند به تعهدات خود به موقع عمل کنند.

وی در خصوص زمان اتمام اجرای تعهدات در سال۸۶ نیز می‌گوید: امیدواریم که مرحله دوم طرح در آبان ماه به اتمام برسد تا پس از آن و با تصویب آیین‌نامه سال ۸۷ مرحله سوم طرح را آغاز خواهیم کرد.

وی درخصوص تعهدات شرکت‌های خودروساز نیز می‌گوید: مرحله دوم طرح در مجموع با ۴ شرکت خودروساز سایپا، ایران‌خودرو، گروه بهمن و زامیاد آغاز شد که تعهدات شرکت سایپا ۷۰هزار دستگاه بوده که تاکنون به ۲۶هزار تعهد خود عمل کرده. ایران‌خودرو نیز در مجموع ۱۰۷هزار تعهد داشته که از این تعداد تاکنون ۳۲هزار خودرو را تحویل داده است.

وی در ادامه می‌گوید: تعهدات شرکت زامیاد نیز ۱۵هزار دستگاه بوده که این شرکت نیز به ۶هزار تعهد خود تاکنون عمل کرده است. در سال‌جاری شرکت‌های خودروساز، خودروهای وانت مزدا یک و دو کابین، نیسان، پراید صبا، وانت پیکان، روآ، پژو پارس، سمند، پژو ۴۰۵ و ۲۰۶صندوق‌دار را برای مرحله دوم طرح از سوی خودروسازان در نظر گرفته‌ شده است.