صورت‌های مالی بانک ایران و ونزوئلا بررسی شد
نقش درآمد ارزی در بانک فرامرزی
تامین مالی جهت ارتقای صادرات کالا و خدمات، صدور اوراق بهادار جهت ورود به بازارهای سرمایه طرفین و حتی بازارهای سرمایه بین‌المللی، همکاری با سایر موسسات مالی، تدوین راهکارها و برنامه‌ها برای ترفیع روابط اقتصادی دو کشور از جمله موضوع فعالیت‌های بانک مشترک ایران و ونزوئلاست. بانک در بیانیه ماموریت خویش اعلام کرده که مبتنی بر رابطه دوستی به توسعه پیوندهای اقتصادی بین ایران و سایر کشورها کمک می‌کند و یکی از راهبردهای خود را نفوذ در بازار کسب و کارها تعریف کرده است.
شاخص «خالص درآمد تسهیلات و سپرده‌گذاری» معیاری چندوجهی در بیان نحوه تجهیز و تخصیص سپرده‌ها و منابع بانکی محسوب می‌شود و مقصود اصلی گزارش، بررسی و ارزیابی این شاخص بااهمیت برای بانک مشترک ایران و ونزوئلا در دامنه زمانی پنج‌ساله منتهی به سال ۱۴۰۰ بوده که این دوره موازی با برنامه پنج‌ساله ششم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران است. در این نوشتار، سال‌های ۱۳۹۶ و ۱۳۹۷ به‌همراه سال پایه برنامه ششم که مجموعا سه سال را در برمی‌گیرد، «دوره اول» و سه‌ساله ۱۳۹۸ تا۱۴۰۰ «دوره دوم» نامیده می‌شوند. «خالص درآمد تسهیلات و سپرده‌گذاری» با آرایه تفاضل «هزینه سود سپرده‌ها» از «درآمد تسهیلات اعطایی، سپرده‌گذاری و اوراق بدهی» تعریف شده و بنابر ویژگی تفریق چنانچه عوامل درآمدی در این معادله افزایش یا عامل هزینه آن کاهش یابد یا کمتر زیاد شود ماحصل این عبارت یعنی «خالص درآمد تسهیلات و سپرده‌گذاری امکان افزایش می‌یابد. ضمنا تمامی داده‌ها و اطلاعات قید شده در گزارش برگرفته از صورت‌های مالی سالانه حسابرسی‌شده بانک مشترک ایران و ونزوئلاست. به‌علاوه در طول این گفتار برای مقایسه شاخص‌های مرتبط با هدف گزارش از مانده پایان سال مالی آنها بهره‌گیری شده که بهره‌‌‌جویی از مقادیر متوسط هر دوره نیز نتایج مشابهی را بازگو می‌کند.
خالص درآمد تسهیلات و سپرده‌گذاری
مقدار «خالص درآمد تسهیلات و سپرده‌گذاری» بانک مشترک ایران و ونزوئلا از ۴۳۷ میلیارد ریال در سال پایه آغاز و با متوسط رشد ۲۲ درصدی بیش از سه برابر شده و به ۱۳۴۱ میلیارد ریال در سال ۱۴۰۰ رسیده است. متوسط این شاخص در دوره اول ۴۸۸ میلیارد ریال و در دوره دوم ۹۸۴ میلیارد ریال است که از دو برابر شدن آن در دوره دوم با روند رشدی بیش از ۱۰۱درصد حکایت دارد. متوسط روند تغییر «خالص درآمد تسهیلات و سپرده‌گذاری» در دوره اول ۷درصد ولی متوسط روند تغییر آن در دوره دوم به ۳۷درصد ارتقا پیدا کرده؛ به‌عبارتی روند تغییر و مقدار «خالص درآمد تسهیلات و سپرده‌گذاری» در دوره دوم با شتابی بسیار سریع‌تر نسبت به دوره اول بسط و ترقی یافته است.
عوامل درآمدی در «خالص درآمد تسهیلات و سپرده‌گذاری» شامل «درآمد تسهیلات اعطایی» و «درآمد سپرده‌گذاری و اوراق بدهی» است که با التفات به نحوه انتشار صورت‌های مالی سالانه حسابرسی‌شده بانک، دستیابی به اجزای «خالص درآمد تسهیلات و سپرده‌گذاری» به تفکیک ذکر شده برای دوره اول میسر نشد؛ بنابراین در بخش مربوط به آنالیز درآمد جهت شاخص «خالص درآمد تسهیلات و سپرده‌گذاری» صرفا «درآمد تسهیلات اعطایی، سپرده‌گذاری و اوراق بدهی» به‌صورت یکپارچه بررسی می‌شود لیکن در پایان مقاله از شاخص «درآمد تسهیلات اعطایی» که به‌شکل مجزا برای دوره دوم در دسترس بوده در جمع‌بندی نهایی استفاده شده است.
درآمد تسهیلات اعطایی، سپرده‌گذاری و اوراق بدهی
«درآمد تسهیلات اعطایی، سپرده‌گذاری و اوراق بدهی» از ۴۵۰ میلیارد ریال در سال پایه با روند تغییر متوسط ۴۲ درصدی بیش از ۶ برابر شده و به ۲۷۰۸ میلیارد ریال در پایان دوره رسیده، مقدار متوسط درآمد موصوف در دوره اول ۵۱۳ میلیارد ریال بوده که در دوره دوم بیش از ۳ برابر شده و به ۱۷۱۰ میلیارد ریال رسیده، متوسط روند تغییر «درآمد تسهیلات اعطایی، سپرده‌گذاری و اوراق بدهی» در دوره اول ۱۰درصد اما متوسط این روند تغییر در دوره دوم به ۷۴درصد بالغ شده، افزون بر این میانگین روند تغییر «درآمد تسهیلات اعطایی، سپرده‌گذاری و اوراق بدهی» در دوره دوم نسبت به دوره اول بیش از ۲۳۳درصد رشد کرده که قابل تأمل و مکاشفه است و در انتهای مقاله عامل این عملکرد ارزنده تحلیل خواهد شد. عامل بعدی که بعد از عنصر درآمد در معادله «خالص درآمد تسهیلات و سپرده‌گذاری» موثر بوده «هزینه سود سپرده‌ها» است و به‌همین منظور در آغاز، واکاوی سپرده‌های بانک پی گرفته می‌شود.
سپرده‌های بانک
سپرده‌های بانک از ۱۹۱ میلیارد ریال در سال پایه با رشد متوسط ۱۴۷ درصدی، حدود ۸۶ برابر شده و به ۱۶۳۵۱ میلیارد ریال در سال ۱۴۰۰ رسیده، متوسط سپرده‌های بانک از ۴۷۶ میلیارد ریال در دوره اول نزدیک به ۲۲ برابر شده و به ۱۰۳۱۵ میلیارد ریال در دوره دوم میل کرده. شایان توجه است بانک در دوره دوم، سهم سپرده‌های خود در سبد سپرده‌های شبکه بانکی را به طرز چشمگیری نسبت به دوره اول ارتقا داده، اما از تذکر این نکته چشم‌پوشی نمی‌شود که کماکان سهم سپرده‌های بانک مشترک ایران و ونزوئلا در سبد سپرده‌های شبکه بانکی کشور بسیار کم و قلیل است و قطعا بانک تدابیر لازم رابرای تجهیز روزافزون سپرده‌ها در ضوابط اجرایی خود مدنظر و در دست انجام دارد.
سپرده‌های مشتریان
مانده سپرده‌های مشتریان از ۶۱ میلیارد ریال در سال پایه با رشد متوسط ۱۳۵ درصدی بیش از ۸۰ برابر شده و به ۴۸۹۰ میلیارد ریال در سال ۱۴۰۰ رسیده و متوسط آن از ۲۴۰ میلیارد ریال در دوره اول بیش از ۱۲ برابر و به ۲۸۹۵ میلیارد ریال در دوره دوم متمایل شده، به‌رغم این صعود ارزشمند معهذا نسبت سپرده‌های مشتریان در سبد سپرده‌های بانک که در دوره اول ۴۶درصد بوده در دوره دوم به ۳۲درصد افت کرده و این کاهش سهم سپرده‌های مشتریان در سبد سپرده‌ها با عنایت به افزایش مقدار و روند تجهیز سپرده‌های بانک مؤید افزایش نسبت سپرده‌های سرمایه‌گذاری در سبد سپرده‌های بانک است که در ادامه به آن پرداخته خواهد شد.
سپرده‌های سرمایه‌گذاری
مانده «سپرده‌های سرمایه‌گذاری» (حقوق صاحبان سپرده‌های سرمایه‌گذاری) از ۱۳۰ میلیارد ریال در سال پایه، بیش از ۸۸ برابر شده و به ۱۱۴۶۱ میلیارد ریال در پایان دوره ارزیابی رسیده و از سویی متوسط سپرده‌های سرمایه‌گذاری که در دوره اول ۲۳۶ میلیارد ریال بوده بیش از ۳۱ برابر شده و به ۷۴۲۰ میلیارد ریال در دوره دوم رسیده، ایضا متوسط روند تغییر سپرده‌های سرمایه‌گذاری از ۱۱۳درصد در دوره اول به ۲۳۷درصد در دوره دوم رسیده و همان‌طورکه پیش‌بینی شده بود سهم سپرده‌های سرمایه‌گذاری در سبد سپرده‌های بانک رشد کرده زیرا سهم مذکور که در دوره اول ۵۴درصد بود در دوره دوم افزایش یافته و به ۶۸درصد رسیده؛ به‌دیگر سخن کفه ترازو در روند افزایش سپرده‌های بانک به نفع سپرده‌های سرمایه‌گذاری است که به‌تبع زمینه تزاید «هزینه سود سپرده‌ها» را فراهم می‌کند.
هزینه سود سپرده‌ها
«هزینه سود سپرده‌ها» از ۱۳ میلیارد ریال در سال پایه دوره ارزیابی با تغییر متوسط ۲۳۴ درصدی بیش از ۱۰۵ برابر شده و به ۱۳۶۷ میلیارد ریال در سال ۱۴۰۰ رسیده است. متوسط «هزینه سود سپرده‌ها» که در دوره اول ۲۵ میلیارد ریال بوده کمابیش ۲۹ برابر شده و به ۷۲۶ میلیارد ریال در دوره دوم رسیده، روند تغییر «هزینه سود سپرده‌ها» در دوره اول ۱۹۷درصد و در دوره دوم به ۲۷۱درصد رسیده که مشاهده می‌شود روند تغییرات «هزینه سود سپرده‌ها» همسو با روند تغییر تجهیز سپرده‌های سرمایه‌گذاری است. یقینا بانک اقدامات لازم را با قصد کاهش سهم «سپرده‌های سرمایه‌گذاری» و افزایش «سهم سپرده‌های مشتریان» در کنار رشد فزاینده «سپرده‌های بانک» در دستور کار دائمی و همیشگی خود دارد تا به‌این‌وسیله بتواند عامل هزینه را در شاخص «خالص درآمد تسهیلات و سپرده‌گذاری» مدیریت و البته تعدیل کند.
بررسی‌ها حاکی از آن است که به‌طور متوسط، حدود ۹۹درصد از «درآمدهای عملیاتی» بانک در دوره ارزیابی پنج‌ساله از دو مؤلفه «خالص درآمد تسهیلات و سپرده‌گذاری» و «خالص سود مبادلات و معاملات ارزی» به وجود آمده‌اند که در این میان سهم «خالص درآمد تسهیلات و سپرده‌گذاری» نزدیک به ۲۰درصد است. با این حال همان‌طور که در ابتدای گزارش توضیح داده شد شاخص «خالص درآمد تسهیلات و سپرده‌گذاری» معیاری چند‌بعدی در تفسیر طریقه تجهیز و تخصیص سپرده‌ها و منابع بانکی است بنابراین طبیعتا شاخص مزبور از درجه اهمیت بالایی برخوردار می‌شود و همان‌گونه که دیده شد این شاخص ممتاز در بانک مشترک ایران و ونزوئلا در دوره ارزیابی پنج ساله و به‌ویژه در دوره دوم دارای مقدار و روندی صعودی و شتابدار بوده که عمده این تغییرات مثبت به‌واسطه تحول در روند تجهیز و تخصیص سپرده‌ها و منابع بانک است. سیر صعودی تجهیز سپرده‌ها در خلال گزارش شرح داده شد اما صورت‌های مالی سالانه حسابرسی‌شده بانک در مورد روند تخصیص منابع و سپرده‌ها می‌گویند که «مانده تسهیلات اعطایی» در سال پایه دوره ارزیابی ۱۸۱۱ میلیارد ریال بوده و با متوسط روند تغییر ۶۷درصدی نهایتا در پایان دوره پنج ساله تقریبا ۱۰ برابر شده و به ۱۸۰۴۸ میلیارد ریال رسیده و متوسط این مانده که در دوره اول ۲۰۲۵ میلیارد ریال بوده ۵ برابر شده و به ۱۰۵۵۹ میلیارد ریال در دوره دوم افزایش یافته و از سوی دیگر متوسط روند تغییر «مانده تسهیلات اعطایی» در دوره اول ۱۵درصد و در دوره دوم به ۱۱۹درصد رسیده است.
کمیت‌های گفته‌شده، افزایش مقدار و روند تغییر بسیار بلند «مانده تسهیلات اعطایی» در دوره دوم ارزیابی که از جمله پیش‌نیازهای تحقق افزایش «درآمد تسهیلات اعطایی» است را هویدا می‌سازد و درصورتی‌که عزم به تبیین میزان ارتباط «درآمد تسهیلات اعطایی» و «مانده تسهیلات اعطایی» در بانک مشترک ایران و ونزوئلا باشد لازم است قلمرو زمان ارزیابی «درآمد تسهیلات اعطایی» را بر اساس داده‌های در دسترس به دوره دوم تحدید کنیم که در این حالت ملاحظه خواهد شد درآمد نامبرده از ۲۲۸ میلیارد ریال در ابتدای دوره دوم یعنی سال ۱۳۹۸ نزدیک به ۹ برابر شده و به ۱۹۵۸ میلیارد ریال در سال ۱۴۰۰ رسیده است. همچنین این درآمد در سال ۱۳۹۹ نسبت به سال ۱۳۹۸، ۳۷۱درصد رشد را تجربه کرده که هم‌جهتی روند تغییرات این دو شاخص را نمایان می‌کند. در ضمن سهم «درآمد تسهیلات اعطایی» در سبد «درآمد تسهیلات اعطایی، سپرده‌گذاری و اوراق بدهی» که در سال ۱۳۹۸، ۳۳درصد بوده در سال ۱۳۹۹ به ۶۲درصد و در سال ۱۴۰۰ به ۷۲درصد رسیده که اثر کارآمد و مدلل «درآمد تسهیلات اعطایی» را بر شاخص‌های «درآمد تسهیلات اعطایی، سپرده‌گذاری و اوراق بدهی» و «خالص درآمد تسهیلات و سپرده‌گذاری» آشکار می‌کند.
وارسی‌ها مشخص کردد که مقدار حرکت و سرعت شناسه «خالص درآمد تسهیلات و سپرده‌گذاری» در بانک مشترک ایران و ونزوئلا در دوره اول آهسته و اندک بوده منتها در دوره دوم و مشخصا در دو سال منتهی به سال ۱۴۰۰ توانسته از حرکت یکنواخت و بطئی خارج شود و به مدار بسیار بالاتری ارتقا یابد و قدر مسلم اگر بانک همچنان به افزایش عوامل درآمدی و کاهش سازه‌های هزینه‌ای در مؤلفه «خالص درآمد تسهیلات و سپرده‌گذاری» به‌ترتیبی‌که در گزارش هم به‌آنها اشاره شده اهتمام ورزد بی‌شک در سال‌های آتی در شاخص یاد‌شده موفق به کسب مقادیر بالاتر و به تبع تحصیل رتبه‌های برتر در میان بانک‌های کشور خواهد شد.
