فرید قدیری

وزیر صنایع و معادن دو روز پیش و در همایشی که با موضوع تحقیق و توسعه در تهران برگزار شد به واقعیت مهمی اشاره کرد که شاید پیش از این به این واضحی به آن توجه نشده بود. سطح پایین اعتبارات مالی تحقیق و توسعه در بخش صنعت که شاخص توسعه‌ فناوری صنعتی نیز محسوب می‌شود واقعیتی بود که وزیر صنایع به آن اشاره کرد و در مقابل گفت: این در حالی است که سهم دولت از این اعتبارات بیش از ۹۰درصد است. دکتر طهماسبی با ارائه آمار و ارقام متنوع بر این نکته تاکید کرد که در ایران باید بخش خصوصی فعال به‌خصوص در صنعت به تحقیق و توسعه توجه کند و بر روی آن سرمایه‌گذاری کند زیرا واحدهای تحقیق و توسعه مهم‌ترین بستر و گذرگاه ورود فناوری به صنعت هستند.

در این میان بیان چند نکته به نظر می‌رسد اهمیت داشته باشد:

۱ - به کار بردن واژه «سرمایه‌گذاری» به جای «هزینه» در بخش تحقیق و توسعه که از زبان وزیر صنایع و معادن در همایش دو روز پیش مکررا استفاده شد، نشان می‌دهد دولت به مقوله تحقیق و توسعه صنعتی به عنوان هزینه نگاه نمی‌کند. این در حالی است که در معدود بنگاه‌های صنعتی که به این مقوله توجه می‌شود در برخی موارد تحقیقات به نتیجه مطلوب و مورد هدف مدیران صنعتی منتهی نمی‌شود. پس اگر به فعالیت‌های تحقیقاتی با نگاه سرمایه‌گذاری و عملکرد ارزشمند و پرسود نگاه شود این مقوله راحت‌تر در بخش صنعت ریشه می‌دواند و مدیران صنایع بدون هر گونه محدودیت مالی بودجه لازم را در اختیار کارشناسان خود قرار می‌دهند. پس همان طور که وزیر صنایع بر این امر تاکید دارد، باید گفت: تحقیق و توسعه در بنگاه‌های صنعتی رمز پایداری و توسعه محسوب می‌شود و توجه به آن می‌تواند به ارتقای قابلیت‌های تکنولوژیک صنعت ختم شود.

۲ - برای نهادینه شدن مقوله R&D در واحدهای صنعتی چه ابزارهایی لازم است؟ به بیان ساده‌تر برای آنکه در هر بنگاه صنعتی مجموعه‌ای به نام «تحقیق و توسعه» به‌وجود بیاید چه کار باید کرد؟

عمیق‌تر کردن رابطه صنعت و دانشگاه کلید حل این مساله است. اگر بستری فراهم شود تا موضوع تحقیقات دانشگاهی به صورت هدفمند و بر اساس نیاز صنایع تعریف شود از این طریق نتایج تحقیقات و پایان‌نامه‌های دانشگاهی خواهد توانست به توسعه صنعتی کمک کند و در صنایع به‌کار گرفته شود.

۳ - به گفته وزیر صنایع و معادن کشورمان و به استناد آمارهای رسمی سهم تحقیق و توسعه از تولید ناخالص داخلی حدود ۶/۰درصد است.

این در حالی است که در کشورهای پیشرفته این شاخص بالای ۲درصد از تولید ناخالص داخلی را به خود اختصاص داده است. بنابراین لازم است سهم R&D از GDP در کشور ما هم حداقل به سه برابر رقم کنونی افزایش پیدا کند. اما نکته اینکه بالا بردن این شاخص جز توسط بخش‌خصوصی از هیچ طریق دیگری امکان‌پذیر نیست.