دوئل دیدنی منتقدان بر سر فیلم «جرم» در تلویزیون

بحث دیدنی علی معلم با فریدون جیرانی و مسعود فراستی در نقد فیلم «جرم»، جمعه شب برنامه هفت را به یکی از جذاب‌ترین برنامه‌های تلویزیون در چند ماهه اخیر تبدیل کرد. این هفته فریدون جیرانی برخلاف هفته‌های گذشته در غیاب کارگردان اثر از دو منتقد دعوت کرده بود تا در مورد این فیلم و کارگردانی مسعود کیمیایی صحبت کنند. مسعود فراستی به عنوان مخالف و علی معلم به عنوان موافق این فیلم به بحث در مورد اثر مسعود کیمیایی پرداختند. فراستی در بخشی از این برنامه با اشاره به این موضوع که کیمیایی بعد از فیلم «قیصر» مدام در حال تکرار خودش بود و بر اساس نوستالژی که نسبت به گذشته داشت، فیلم می‌ساخت، گفت: «در حال حاضر اما به نظر می‌رسد او دیگر این نوستالژی را هم ندارد و ادای آن را در می‌آورد.» او نتیجه گرفت که کیمیایی طی این سال‌ها بیشتر ادای خودش را در می‌آورد.

علی معلم اما در پاسخ به مولفه‌های سینمای کیمیایی اشاره کرد و او را فیلمسازی مولف و صاحب سبک دانست و گفت: «اصلا کیمیایی نمی‌تواند و نباید ادای کس دیگری را دربیارد، یعنی به نظر شما او باید ادای من یا مهرجویی را در بیاورد. ضمن این که او اصلا ادا در نمی‌آورد، او در جهان خودش به خلق اثر دست می‌زند.»

علی معلم در ابتدای سخنانش پیرامون فیلم جرم این‌گونه توضیح داد: ما راجع به دو نفر در تاریخ سینما بدرفتاری کرده‌ایم. بیایید یاد بگیرم با هنرمندان بزرگی که داریم این طور برخورد نکنیم. مثل علی حاتمی. او تا زمانی که در ایران فیلم می‌ساخت مورد لطف نبود. چرا؟ چون بعضی از ما سلیقه حاتمی را در نگاه به تاریخ نمی‌پسندیم. اشکالی هم ندارد. کما اینکه شاید عده‌ای سلیقه ایشان را در نگرش اجتماعی نپذیرند. ایرادی نیست. ایراد این است که ما به گونه‌ای با هنرمند رفتار می‌کنیم که انگار هنرمند کسی است که باید سخن ما را بشنود و عین سخن ما رفتار کند. هنرمند بنده نظر من نیست! هنرمند اثری می‌آفریند با بینش نگاه و فلسفه خودش. متاسفانه چند روز پیش در نشریه‌ای که با پول دولت منتشر می‌شود دیدم نوشته است که آیا کیمیایی فیلمساز مهمی است؟ من به ایشان می‌گویم که بله! کیمیایی فیلمساز بسیار مهمی است! قیصر باعث یک حرکت اجتماعی شد و عادت از بین بردن نخبگان و نادیده گرفتن هنرمندان اصیل غلط است. ما یک سری شخصیت‌های مهم در سینما داریم که احترام دارند و انتقاد ما به فیلم‌هایشان نباید ربطی به شخصیت‌هایشان داشته باشد. مسعود کیمیایی یا هر فیلمسازی دیگر همه آثارش شاهکار نیست. نمی‌شود که همه آثار یک هنرمند شاهکار باشد و تازه اینجاست که نقد ما آغاز می‌شود و گفت‌و‌گو می‌کنیم.

فراستی در پایان این گفت‌و‌گو گفت: جرم از یک سری اصول دفاع می‌کند مثل رفاقت. من اصلا نمی‌فهمم دوستی و رفاقت در سال ۱۳۵۰ مساوی با ۱۳۹۰ باشد. فیلمی که در آن از رفاقت حرف می‌زند بویی از رفاقت امروز نمی‌دهد و در آن امروز پیدا نمی‌شود. نه خشونت در آن معنی دارد و نه رفاقت. این خشونت یک اکت نمایشی بدون میزانسن است. علی معلم هم تمام مسائل مطرح شده در جرم را مطابق واقعیت‌های روز جامعه و بازگشت کیمیایی به گذشته را مرهمی برای امروز دانست. وی جرم را یکی از بهترین فیلم‌های این سال‌های کیمیایی و سینمای ایران قلمداد کرد. در پایان این نشست فراستی تعریف نهایی خود از جرم را اینگونه اعلام کرد: اگر نگاه و جهانت تعمیق نشود و مماس با امروز نباشد فیلم خوبی نساختی و صرفا هنرمندی هستی که یک فیلم خوب در کارنامه‌ات داری و سعی می‌کنی‌‌ همان را ادامه بدهی و این یعنی ادای خود را در آوردن و ارضای شخصی.علی معلم با تکرار مواضع خود جرم را در ادامه‌‌ همان مسیر فیلمسازی کیمیایی و در امتداد‌‌ همان جهانی دانست که فیلمساز پیش از این در فیلم‌های قبلی‌اش خلق کرده بود و گفت: طبیعی است که ادبیاتش را نمی‌تواند عوض کند. هنرمند اگر نگرش داشته باشد نگرش‌اش را ادامه می‌دهد.