مسوول تیم پژوهشی «ملک‌سلیمان»: منتقدان فیلمنامه مبتنی بر درام ارسطویی سخن می‌گویند نه قرآن
حرکت روی لبه تیغ
تهیه‌کنندگان و دست‌اندرکاران «ملک‌سلیمان» که این روزها فیلمشان بر پرده سینماها است، در اکثر مصاحبه‌ها و نشست‌های نقد و بررسی، بر اهمیت پژوهش دو سال و نیمه کارگروه‌های پژوهشی و تخصصی خود تاکید می‌کنند، در همین راستا حجت‌الاسلام سعید اصفهانیان ـ مسوول تیم پژوهشی این فیلم ـ با ایسنا گفت‌وگویی داشت. حجت‌الاسلام سعید اصفهانیان ـ مسوول تیم پژوهشی «ملک سلیمان» ـ در تشریح فعالیت تیم پژوهشی این فیلم قبل و در حین تولید گفت: کارگروه‌های پژوهشی بخش‌هایی داشتند و نفراتی به عنوان اعضای اصلی و جمعی هم به عنوان مشاورین فعالیت می‌کردند. در کارگروه قرآنی از نظرات آیت‌الله جوادی آملی در چند دیدار خصوصی و آیت‌الله جعفر سبحانی بهره بردیم و نیز نامه‌هایی به دفاتر بزرگانی همچون آیت‌الله مصباح یزدی، مکارم شیرازی، مهدوی کنی و برخی از اساتید دیگر برای جواب‌گویی به سوالاتمان نوشته شد.
اصفهانیان ادامه داد: قرار شد کارگروهی مباحث قرآنی سلیمان (ع) را پیگیری کند که مسوولیتش با بنده بود. یک کارگروه مباحث روایی را تحت نظر حجت‌الاسلام حمید محمدی و کارگروه دیگری مباحث تاریخی و کارگروه‌هایی برای مباحث بین‌الملل و نگاه استراتژیک و مباحث هنری تشکیل شد. بخش اصلی تحقیقات دوسال و نیم ادامه پیدا کرد که البته پژوهش در مباحث قرآنی و روایی و تحلیلی در حین کار نیز ادامه یافت.
وی در رابطه با فعالیت کارگروه‌های پژوهش روایی، تحقیقات بین‌الملل و تاریخی بیان داشت: در بخش پژوهش روایی مسوولیت با حجت‌الاسلام محمدی بود که با هماهنگی مرکز تحقیقات علوم اسلامی نور در قم کارهای سندشناسی احادیث مربوطه و نمایه زنی آنها را انجام دادند. در بخش تحقیقات تاریخی از متون برخی از اساتید استفاده شد. ما در این قسمت از نظرات اساتید هاشم رضی، متین و... در تحقیقات تاریخی‌شان استفاده کردیم، ضمن آنکه از مشاورت افرادی چون استاد رستگار فسایی، دکتر مجید شاه‌حسینی و نیز دکتر حسن بلخاری بهره می‌بردیم. در بخش تحقیقات بین‌الملل و مباحث استراتژیک سیاسی نیز جلسات متعددی برگزار شد و از مشاوره افرادی چون دکتر حسن عباسی استفاده گردید، چرا که حرکت در موضوع «ملک سلیمان» حرکت بر روی لبه تیغ است.
حجت‌الاسلام اصفهانیان درباره مدل ارتباطی و نسبت کارگروه‌های مختلف با یکدیگر گفت: ما در نگاه شیعی معتقدیم که یکی از ملاک‌های صحت و سقم روایات عرضه آنها به قرآن است. پس قرار شد نتیجه فعالیت‌های کارگروه دوم که کارگروه روایی بود ـ و مجموع روایات مربوطه را از حیث سندشناسی پالایش کرده بودـ به قرآن عرضه شود و جالب اینکه این روایات در واقع روشنگر خلأ‌های جزئی در نگاه قرآنی و تفسیرگر داستان برای پرداخت بیشتر آن بود.
در ادامه، حجت‌الاسلام سعید اصفهانیان انتقاد‌های صورت گرفته از ضعف فیلمنامه را بی‌مورد دانست و عنوان کرد: این نگاهی که برخی از کارشناسان دارند و می‌گویند این فیلم در فیلمنامه ضعف دارد را نمی‌پذیرم، اما قائل به این مساله هم نیستم که این فیلمنامه شاهکار است. ما با توجه به چارچوب‌های قرآن و عترت باید به این سمت حرکت کنیم که داستان‌مان داستانی قوی باشد. آنها که نسبت به ضعف فیلمنامه انتقادهایی را طرح می‌نمایند بدون توجه به مکتب سینمای دینی و خط قرآنی داستان فیلم و نیز مبتنی بر درام ارسطویی این مباحث را مطرح می‌کنند. وی افزود: مشکل دوم زاویه دید این‌گونه افراد آن است که اساسا به جست‌وجوی خط تعلیق متداول سینمایی هستند. خط تعلیق در اکثر فیلم‌ها مبتنی بر نگاه سینمای غربی، یک خط تعلیق عاطفی تعریف می‌شود، اما خط تعلیق فیلم ما «ملک» است و همه اجزای داستان نیز تابع «خط ملک» و «ارتقای ملک» می‌باشد، ولی برخی‌ها دنبال خط تعلیق دیگری هستند که آن را در فیلم نمی‌یابند.
این مولف و پژوهشگر مشکل دیگر برخی از منتقدان به فیلمنامه را حجم سنگین مفاهیم ارائه شده در فیلم برشمرد و بیان داشت: مساله دیگری که بعضی‌ها فکر می‌کنند داستان فیلم دچار خلل است، حجم مفاهیم ارائه‌شده در فیلم است. در سینمای موجود عادت کرده‌ایم که آثاری نازل و البته دیالوگ محور ببینیم، ارائه «مفاهیم عظیم» در فیلم «ملک سلیمان» آن هم در قالب تصویر و نه صرفا دیالوگ یا مونولوگ، یک ساختارشکنی آشکار است، لذا برخی با پیش فرض‌های سطحی خود در دیالوگ محوری و بدون توجه به توان سینما در تصویرسازی مفاهیم عظیم، فیلم را بدون داستان یا دارای داستان آشفته می‌دانند.
به دنبال چالش‌های نتیجه‌گرا
علیرضا مجمع
ملک سلیمان؛ فیلم میلیاردی سینمای ایران هنوز هم محل بحث‌های محافل سینمایی و غیر سینمایی است. در تازه‌ترین اظهار نظر درباره این فیلم یکی از عوامل سازنده‌اش، منتقدان ملک سلیمان را به چالش کشیده است و ایراد منتقدان به کار را اعتقاد آنها به درام ارسطویی و مبتنی بودن فیلمنامه ملک سلیمان به فضای قصه قرآن ذکر کرده است. بحرانی را از این حیث استثنا می‌کنم به این دلیل که او در کارنامه‌اش مثلا فیلم به نسبت خوبی دارد به نام حمله به اچ ۳ که بسیار سنجیده و دقیق نوعی از روایت فیلم‌های حماسی جنگ را دستمایه قرار داده و نتیجه خوبی هم داده است؛ اما در این یکی متاسفانه نه از فیلمنامه هوشمند خبری هست، نه حتی کارگردانی خلاق.در این شکل است که منتقد با فیلمساز به چالش می‌رسد و هزینه بالای ۵ میلیاردی فیلم را پیش می‌کشد و توقع دارد اگر این هزینه صرف ساخت این فیلم شده است، دست کم یک چهارمش هزینه نوشتن فیلمنامه درست بر اساس قواعد سینما شود. توقع دارد اگر برای جلوه‌های ویژه فیلم از متخصصان هنگ کنگی استفاده می‌شود، برای نوشتن فیلمنامه نیز از متخصصان سینمای جهان استفاده شود تا نتیجه‌اش برای سینمای ایران درخشان باشد، نه اینکه با معجونی بی در و پیکر تنها هزینه‌های جلوه‌های ویژه را افزایش دهیم و توقع داشته باشیم منتقد و تماشاگر فیلم را - و فیلمنامه را - نقد نکنند. به هر حال نتیجه این چالش‌ها اگر به این نقطه برسد که برای قسمت‌های بعدی سلیمان از تمام تخصص‌های موجود در سینمای دنیا استفاده شود برای اینکه فیلمی سربلند داشته باشیم، به نقطه خوبی رسیده‌ایم وگرنه پول بیت‌المال را رسما دور ریخته‌ایم.
ارسال نظر