گروه نفت و پتروشیمی - صنعت نفت ایران با گذشت ۱۰۵ سال از آغاز حیاتش هنوز توسعه ای پویا و پایدار و فردایی پررونق‌تر را انتظار می‌کشد. یک دلیل ظهور چنین حس امیدواری تداوم کشف ذخایر تازه نفت و گاز در کشور و دلیل مهم و تاثیرگذار دیگر آن پیدایش و بالندگی توانمندی ساخت و تولید قطعات و سامانه‌های پیشرفته و تجهیزات کلیدی و پرکاربرد در فرآیند توسعه و راهبری تاسیسات مدرن نفت و گاز است. از سوی دیگر و به دلیل قدمت تاسیسات نفتی ایران، امروزه در بسیاری از بخش‌ها با کمبود قطعات و به روز نبودن تجهیزات صنعتی مواجه و در برخی از بخش‌ها نیز به علت مسدود شدن مسیر همکاری‌های علمی و فنی به دلایلی از جمله تحریم از داشتن تجهیزات روزآمد محروم هستیم.

طی سال‌های اخیر «نهضت ساخت داخل» در راستای رفع نیازمندی‌های ناشی از کمبود قطعات پرکاربرد و کاستن از فشار ناشی از تحریم‌ها و محدودیت‌ها در کشور ایجاد شده است که امید می‌رود نتایج این نهضت در آینده، کشور را به یک قطب پویا در تولید تجهیزات نفت و گاز تبدیل کند.

در این راستا، ماشین‌آلات دوار و به‌ویژه توربین‌ها از تجهیزات مهم و پرکاربرد و حساس در صنایع نفت و گاز محسوب می‌شوند. طی تمامی سال‌های حیات صنعت نفت ایران؛ کشور وابستگی شدیدی به تامین قطعات، تجهیزات اساسی و پشتیبانی این کالای مهم از سازندگان خارجی داشته است و به دلیل نوع تاثیرگذاری توربین در روند و عملیات تولید، انتقال نفت خام و گاز طبیعی و بسیاری از بخش‌های دیگر صنعت نفت و گاز، این گمان به وجود آمده بود که با اجرای محدودیت فروش این اقلام و قطعات از سوی سازندگان خارجی، صنعت نفت کشور در مدت زمان کوتاهی عملا فلج خواهد شد، اما این اتفاق با تلاش و همت سازندگان ایرانی و متخصصان پراراده کشور مجال تحقق نیافت.

چندی پیش شرکت ملی مناطق نفت‌خیز جنوب به عنوان بزرگ‌ترین تولیدکننده نفت خام کشور برای اولین بار در تاریخ کشور، قراردادی مهم با یک مجموعه صنعتی ایرانی برای ساخت کامل توربین‌های مورد نیاز خود با دانش صد در صد داخلی منعقد کرد. در این رابطه، حسن هلالی، مدیرعامل شرکت توربین ماشین خاورمیانه به‌عنوان مجری این طرح ملی با بیان اینکه توربین‌های گاز در سه حوزه یک الی ۲۵و ۲۵ الی ۴۰ مگاوات به بالا تقسیم می‌شوند، گفت: در صنعت نفت و گاز معمولا توربین‌های زیر ۲۵ مگاوات و ۲۵ مگاوات که به توربین‌های صنعتی معروف‌اند، مورد مصرف قرار می‌گیرند.

به گفته مدیرعامل شرکت توربین ماشین توربین‌های ۲۵ تا ۴۰ مگاوات مرز بین توربین‌های نیروگاهی و نیمه صنعتی است و عمدتا جهت تاسیسات و جانبی (Utility) واحدهای بزرگ استفاده می‌شوند. وی اظهار کرد: در حال حاضر شرکت مپنا در حوزه تولید و تامین توربین‌های ۴۰ مگاوات به بالا فعال است، این در حالی است که طی ۲ سال اخیر، یک شرکت غیر ایرانی نیز در این بخش فعالیت می‌کند و وظیفه رانش کمپرسورهای سانتریفیوژ را در خطوط انتقال گاز برعهده دارد. هلالی تصریح کرد: هم‌اکنون توربین‌های ۲۵ مگاواتی را شرکت توربوکمپرسور نفت (OTC) برای شرکت گاز تولید می‌کند و توربین‌های با کلاس ۱۵۰ مگاوات که در بخش نیروگاهی مورد استفاده قرار می‌گیرد توسط شرکت مپنا ساخته می‌شود. مدیرعامل شرکت توربین ماشین خاورمیانه ادامه داد: توربین‌های SGT۶۰۰ با انتقال تکنولوژی خارجی از زیمنس و اوکراین در داخل کشور در حال ساخت است.

دستیابی به دانش ساخت ۷۰ درصد از قطعات توربین در داخل کشور

مدیرعامل شرکت توربین ماشین خاورمیانه اضافه کرد: این شرکت از سال ۱۳۸۰ با ساخت قطعات حساس، نیمه‌حساس، قطعات مصرفی، تعمیرات اساسی، تامین، نصب و راه‌اندازی وارد عرصه تامین قطعات و تجهیزات صنعت نفت، گاز، پتروشیمی و انرژی شد و توانست در قالب سه برنامه پنج‌ساله، طی ۱۲‌سال گذشته برای اولین بار به دانش ساخت۷۰‌درصد قطعات این نوع توربین‌ها، مونتاژ، رفع عیب، نصب و راه‌اندازی آنها دست یابد.

وی با اعلام اینکه هم‌اکنون شرکت توربین ماشین خاورمیانه با کمک متخصصان داخلی توانسته است از قطعه‌سازی عبور کند، ادامه داد: ساخت انواع قطعات، تست میدانی، اخذ گواهینامه‌های مختلف بهره‌برداری، رضایت‌نامه‌های کارفرما، کسب دانش شناسایی و جایگزینی آلیاژهای منسوخ شده و ارائه محصولات با مواد جدید و به روز از جمله فعالیت‌های انجام شده در شرکت توربین ماشین خاورمیانه است که در طراحی و ساخت اجزای کمپرسورهای سانتریفیوژ، توربین‌های بخار و توربین‌های گازی تحقق یافته است.

هلالی خاطرنشان کرد: با توجه به اینکه در انتقال تکنولوژی اجازه جایگزینی آلیاژ و جابه‌جایی قطعات به سازنده داده نمی‌شود اما شرکت توربین ماشین خاورمیانه توانست از این فاز عبور کند و از مواد جایگزین برای تعمیر یا ساخت توربین استفاده کند.

این مدیر بخش خصوصی گفت: زمانی که شرکت توربین ماشین خاورمیانه پیشنهاد داد که با ترکیبات جدید توربین بسازد، شرکت‌های صاحب تکنولوژی اعلام کردند ممکن است نتیجه خوبی با قطعات و آلیاژهای جایگزین حاصل نشود، به همین دلیل برنامه بعدی این شرکت طراحی و ساخت تست استند توربین گازی بود.

وی افزود: شرکت توربین ماشین خاورمیانه تست استند را در دستور کار قرار داده که بر اساس آن، توربین ساخت شرکت‌های صاحب تکنولوژی در تست استند قرار می‌گیرد و نتایج حاصل از عملکرد آن ثبت می‌شود، سپس با قراردادن توربین ساخت داخل در تست استند می‌توان شرایط توربین ساخت داخل را با توربین خارجی مقایسه کرد.

هلالی تاکید کرد: پس از مقایسه توربین ساخت داخل و خارج می‌توان به این مسأله پی برد که توربین داخلی توانایی رقابت با مدل‌های مشابه خارجی را دارد یا خیر. مدیرعامل شرکت توربین ماشین خاورمیانه یادآور شد: بیش از ۴۰ نوع توربین از ۲۰ سازنده مختلف در کشور وجود دارد که توربین جدید قادر به رقابت با آنها است.

هلالی گفت: این توربین ملی بر اساس بهترین نمونه‌های موجود در جهان مهندسی معکوس و بر اساس سطح تکنولوژی تولید موجود در کشور طراحی مجدد شده و صد درصد ایرانی است. وی اظهار کرد: در ساخت توربین ملی پس از مهندسی مجدد ومهندسی معکوس، بازطراحی و کشف پارامترهای فنی، ساخت نمونه با اعمال برخی تغییرات که به طولانی شدن عمر توربین کمک خواهد کرد در دستور کار قرار خواهد گرفت.

وی اضافه کرد: طبق برنامه‌ریزی‌های انجام شده تا پایان برنامه چشم‌انداز، ساخت توربین‌های ۶ و ۱۰ مگاواتی به اتمام خواهد رسید این در حالی است که این طرح در نقشه جامع توربین‌های صنعت نفت ارائه شده است.

هلالی با بیان اینکه پس از گذشت زمان توربین‌ها با کاهش بازدهی قطعات توربین روبه‌رو می‌شوند که منجر به نزول نرخ کارکردشان می‌شود، ادامه داد: عمر مفید قطعات توربین‌های آمریکایی بین ۱۵ تا ۲۵ سال، توربین‌های اروپایی ۸ تا ۱۸ سال و توربین‌های شرق‌آسیا ۴ تا ۱۰ سال است در عین حال با تعویض قطعات اصلی می‌توان توربین را به شرایط نو بازگرداند. مدیرعامل شرکت توربین ماشین خاورمیانه با بیان اینکه بازار هدف این شرکت در حال حاضر عراق و در گام‌های بعدی ترکیه، بولیوی و ونزوئلا است، تصریح کرد: با برخی از شرکت‌های بهره‌بردار در عراق برای نوسازی و تعمیرات اساسی توربین‌ها در حال مذاکره هستیم، این در حالی است که به کشورهای حوزه خلیج‌فارس نیز قطعات توربین را به فروش رساندیم.