بزرگ‌ترین قرارداد نفتی ایران در ابهام
گروه نفت و پتروشیمی - حمزه بهادیوند چگینی: تحریم‌های نفتی، دارویی، بانکی، پولی، سرمایه‌گذاری و... در سال‌های اخیر راهکارهای مختلفی را پیش پای مسوولان کشور قرار داد تا به واسطه این روش‌ها بتوانند نیاز کشور را برطرف سازند. در این میان تهاتر نفت در برابر کالا و غذا آخرین پیشنهادی بود که قبل از توافق ژنو توسط تهران و مسکو مورد بررسی قرار گرفته است. بر‌اساس این روش قرار است روسیه در ازای دریافت روزانه نیم میلیون بشکه نفت از ایران به کشورمان کالا صادر کند.
این موضوع به علاوه تامین نیازهای کشور در مبحث غذا و دارو به معنای فروش ماهانه ۱۵ میلیون بشکه نفت است که بزرگ‌ترین معامله کشورمان در حوزه نفت محسوب می‌شود؛ هرچند وابستگی کشور را به واردات به همان نسبت تشدید می‌کند. البته این تصمیم روی موجودی ارزی کشور هم تاثیر مثبت دارد و نیازهای وارداتی کشور بدون خروج ارز از محل نفت تامین می‌شود، ولی به هرحال وابستگی به یک کشور خاص مشکلات ویژه‌ای دارد و می‌تواند این بار بازار ایران را به روسیه متکی کند؛ همان‌طور که مدت‌ها به واردات از چین وابسته شده بودیم و این مساله ضربه‌پذیری اقتصاد را افزایش خواهد داد.
به همین منظور آماده‌سازی پایانه نفتی بزرگ ایران در بندر نکا به‌منظور بارگیری نفت آغاز شده است. به تازگی اسحاق جهانگیری، معاون اول رئیس‌جمهور درباره جزئیات این مذاکرات گفت: با روس‌ها مذاکراتی برای مبادله حجم بالایی از منابع نفت و دریافت کالا در ازای آن مطرح‌ کرده‌ایم. همچنین مهدی سنایی، سفیر ایران در روسیه ضمن تایید مذاکرات تهران و مسکو برای تهاتر نفت در برابر کالا گفت: روسیه در قبال خرید نفت از ایران، می‌تواند دومین رآکتور نیروگاه بوشهر را بسازد. این در حالی است که پیش‌تر یک منبع نزدیک به دولت روسیه از توافق روی جزئیات این تصمیم خبر داده بود؛ جزئیاتی که آمریکا مانع از کلی شدن آنها شد.
واکنش آمریکا به توسعه همکاری ایران و روسیه
با این حال آمریکا اولین عکس العمل خود را نسبت به این تصمیم نشان داد و معاون امور خارجه این کشور نسبت به این موضوع هشدار داد و این اقدام را تهدیدی برای مذاکرات ایران و غرب و در عین حال تحریم‌های دوباره ایران اعلام کرد. اما سوال این است که چرا آمریکا با چنین برنامه‌ای مخالف است؟
دولت ایالات متحده این اقدام را به نوعی دور زدن تحریم‌ها می‌داند. با این تصمیم دولت ایران مقدار قابل توجهی از نیاز وارداتی خود را که در خلال سال‌های اخیر به واسطه تحریم متوقف شده بود یا به کندی و با هزینه‌های زیاد صورت می‌گرفت، تامین می‌کند. دولت ایالات متحده در شرایط مذاکره با ایجاد روش‌های جدید که بتواند شرایط ایران را در مذاکره تغییر دهد، مخالف است و باید گفت این قرارداد قدرت چانه زنی ایران را به شدت در موضع هسته‌ای بالا می‌برد. این در حالی است که میزان صادرات نفت کشور نیز در حدود ۵۰ درصد افزایش خواهد یافت؛ هرچند طبق توافق ژنو ایران سطح صادرات را باید در مقدار کنونی آن ثابت نگه دارد.
در این بین روسیه نیز منافع بزرگی را دنبال می‌کند؛ منافعی که به شدت جایگاه این کشور را در منطقه تقویت می‌کند. روسیه با این اقدام می‌تواند علاوه‌بر دست اندازی روی یکی از مهم‌ترین بازارهای منطقه خاورمیانه که از موقعیت ژئوپلیتیک و ژئواستراتژیک خارق‌العاده‌ای برخوردار است، برنامه سوآپ نفت را که مدت‌ها است متوقف شده از سر بگیرد و هزینه‌های حمل محموله‌های نفتی را برای شرکای خود کاهش دهد.
برنامه دیگر راه‌اندازی خط لوله معکوس سوآپ نفت است به این معنی که نفت از جنوب کشورمان به پایانه‌های نفتی روسیه در حاشیه دریای خزر منتقل شود. این موضوع نیز برای روسیه منافع قابل توجهی دارد به طوری‌که با ترکیب نفت ایران با نفت روسیه، امکان تغذیه بازارهای اروپا را فراهم می‌کند. از بُعد سیاسی نیز این اقدام برای روسیه منافع بالایی به همراه دارد. در این شرایط روسیه و ایران کارت خود را رو کرده‌اند و غرب به خوبی می‌داند یکی از گزینه‌های روی میز ایران همکاری روسیه از این کانال است. با این توضیحات مشخص است که چرا ایالات متحده علاقه‌ای به امضای این توافق بین دو کشور ندارد.
آمریکا به دلیل هراسی که از موقعیت روسیه در منطقه دارد و همین‌طور با اطلاع از افزایش قدرت چانه زنی ایران و ترس از کشف بازارهای جدید برای نفت ایران این بار از کانال روسیه با این اقدام مخالف است.
غول‌های نفتی روسیه در راه ایران
در این میان بازگشت غول‌های نفتی روسیه نیز مساله دیگری است که بر نگرانی‌های آمریکا افزوده است. به گزارش خبرگزاری مهر، پس از توافق ژنو و تعلیق برخی از تحریم‌های نفتی ایران، شرکت لوک لویل به عنوان بزرگ‌ترین تولیدکننده نفت روسیه بیش از سایر غول‌های نفت و گاز جهان همچون توتال فرانسه، انی ایتالیا، شل و برتیش پترولیوم انگلیس برای بازگشت به صنعت نفت ایران ابراز تمایل کرده است.
لوان جاگاریان، سفیر فدراسیون روسیه در تهران هفته گذشته با اشاره به مذاکرات لوک اویل روسیه با مسوولان شرکت ملی نفت ایران، از آمادگی این غول نفتی روس‌ها برای بازگشت به صنعت نفت و گاز ایران خبر داده و تاکید کرده بود: «لوک اویل» منتظر شنیدن پیشنهاد نفتی ایران است. در کنار لوک اویل، شرکت «زاروبژ نفت» روسیه هم برای مشارکت در طرح توسعه یک میدان گازی ایران در نزدیکی عسلویه اعلام آمادگی کرده است. «زاروبژ‌نفت» پاییز سال جاری با ارائه پیشنهادی به شرکت ملی نفت ایران خواستار توسعه میدان تازه اکتشاف شده گازی خیام شده است، با این وجود هنوز توافقی برای نحوه توسعه این میدان گازی حاصل نشده و پیش‌بینی می‌شود به زودی دفتر نمایندگی «زاروبژ نفت» به‌طور رسمی در تهران گشایش یابد.
همکاری‌ها در ابتدای راه است
به گزارش منابع خبری، چندی پیش نیز سفیر روسیه و هیات بازرگانی این کشور از اتاق بازرگانی ایران بازدید کرده و راه‌های توسعه همکاری دو طرف را مورد بحث و بررسی قرار داده بودند. به نظر می‌رسد روسیه به شدت به دنبال راه‌های افزایش همکاری با ایران است و این موضوع علاوه بر منافعی که برای ما دارد، حکایت از اطمینان روسیه نسبت به حل مشکلات ایران دارد. به تحلیل «دنیای‌اقتصاد»، این تحرکات نشان می‌دهد روسیه در رقابت شرکت‌ها و کشورهای بزرگ جهان در تلاش است منافع خود را تامین کند و از این رقابت عقب نماند. رییس اتاق بازرگانی ایران در این دیدار گفت: با توجه به معضلات بانکی و مشکلات حمل‌ونقل‌ ریلی، تراز تجاری ایران و روسیه منفی است که باید مبادلات بسیار بیشتر از این مقدار شود. وی با بیان اینکه باید با استفاده بیشتر از شرایط، روابط خود را با روسیه افزایش دهیم، اضافه کرد: خصوصی‌سازی در روسیه با توفیق زیادی همراه بوده است و ما باید همکاری‌ها را در این زمینه بیشتر کنیم.
لوان جاگاریان، سفیر روسیه در ایران نیز اعلام کرده است: ما کشور مستقلی هستیم و اگر از ارتباط با ایران سود ببریم آن را ادامه خواهیم داد. سفیر روسیه از علاقه‌مندی شرکت‌های نفتی روسیه برای حضور در طرح‌های سرمایه‌گذاری و توسعه‌ای ایران خبر داده است. سفیر روسیه همچنین اعلام کرده چنانچه اکتشاف نفت در دریای خزر توجیه اقتصادی داشته باشد، حاضر به همکاری مشترک با ایران هستیم و در این زمینه اراده سیاسی نیز وجود دارد. جاگاریان اضافه کرده روسیه کشوری مستقل است و تابع سیاست‌های غرب نیست، حاضر است همکاری‌های خود با ایران را گسترش دهد و البته روابط با ایران برای روسیه بسیار مهم است.