گروه نفت و پتروشیمی، نسیم علایی: رسانه‌های پاکستانی از تمدید یک ساله ضرب‌الاجل تکمیل پروژه خط لوله صلح تا پایان دسامبر ۲۰۱۵ خبر دادند. به گزارش «دنیای اقتصاد»، در قرارداد اولیه مقرر شده بود که هر دو طرف قرارداد تا پایان دسامبر ۲۰۱۴ ساخت خط لوله در خاک خود را به پایان برسانند. همچنین بر‌اساس یکی از بندهای قرارداد هر کدام از دو طرف که در ساخت خط لوله تاخیر کند، باید ماهانه ۲۰۰ میلیون دلار غرامت بپردازد. در حالی که ساخت خط لوله در ایران مراحل پایانی خود را طی می‌کند و برای ساخت آن ۲میلیارد دلار سرمایه‌گذاری کرده‌است، پاکستان هنوز ساخت خط لوله را در کشور خود شروع نکرده و همچنان به دنبال منابعی که تامین مالی ساخت آن را به عهده بگیرد، می‌گردد. پاکستان مدعی است که مناقصه‌هایی را در این زمینه برگزار کرده اما هیچ شرکتی به دلیل تحریم‌ها و فشار آمریکا، در آن حضور نیافته است. البته ایران بهانه تحریم‌ها که از طرف پاکستان مطرح می‌شود را قبول ندارد. علی ماجدی، معاون وزیر نفت در امور بین‌الملل بارها در این باره تاکید کرده است که در زمان انعقاد قرارداد، تحریم‌ها علیه ایران شروع شده بود و پاکستان از تحریم‌ها اطلاع داشت.

قرارداد برای انتقال گاز به پاکستان ۲۴ مه سال ‌۲۰۰۹ منعقد شد. در مذاکرات اولیه هند مقصد نهایی این خط لوله بود و پاکستان تنها به عنوان کشوری در مسیر انتقال گاز به هند، مقداری از این خط لوله گاز برداشت می‌کرد. اما بعدها هند به دلایل مختلفی از جمله تحریم‌ها علیه ایران، ناتوانی ایران از صادرات گاز به دلیل مصرف بالا در داخل کشور و همچنین اختلاف با پاکستان، از این خط لوله کنار کشید و ایران ماند و پاکستان؛ کشوری که نه تنها توانایی ساخت خط لوله در خاک خود را ندارد بلکه در اینکه توانایی پرداخت پول گاز دریافتی را داشته باشد، تردید وجود دارد. اکثر کارشناسان انرژی کشورمان بر این باور بودند و هستند که در نبود هند، صادرات گاز به پاکستان صرفه اقتصادی نداشته و عقلانی نیست. اما این قرارداد یکی دیگر از ارثیه‌های احمدی‌نژاد است که برای دولت یازدهم به یادگار مانده‌ است. از طرفی در زمان دولت قبل دو وام ۲۵۰ میلیون دلاری برای احداث بخش پاکستانی خط لوله وعده داده شد اما دولت یازدهم اعلام کرد که باوجود اینکه آماده انتقال گاز به پاکستان است، بودجه احداث بخش پاکستانی پروژه را تقبل نمی‌کند.

در این راستا چندی پیش «نواز شریف»، نخست وزیر پاکستان به تهران آمد. یکی از محورهای اصلی مذاکرات وی با دولتمردان کشورمان، مذاکره برای انتقال گاز بود. پاکستان که به شدت به واردات گاز نیازمند و با تامین انرژی مورد نیاز خود با مشکل مواجه است، بودجه لازم برای ساخت خط لوله آی‌پی را در خاک خود ندارد. در این مذاکرات پاکستان علاوه‌بر مذاکره جهت تمدید ضرب‌الاجل ساخت خط لوله، خواستار پرداخت بودجه لازم از طرف ایران شده که البته با مخالفت تهران مواجه شده است. دولت یازدهم از همان ابتدای شروع به کار امیدی به تکمیل این خط لوله نداشت به طوری که وزیر نفت دولت تدبیر و امید، بیژن زنگنه چند ماه پیش در این رابطه اعلام کرد که امیدی به تکمیل خط لوله صلح ندارم.

اکنون روزنامه پاکستانی «بیزینس رکوردر» در گزارشی اعلام کرده که مقامات بلندپایه وزارت نفت پاکستان گفته‌اند: ایران و پاکستان تاریخ تکمیل پروژه خط لوله گاز آی پی را تا دسامبر ۲۰۱۵ تمدید کرده‌اند. این روزنامه پاکستانی به نقل از منابع آگاه کشورش نوشت: در جریان سفر اخیر نواز شریف به ایران موضوع کناره‌گیری احتمالی پاکستان از پروژه ۵/۱ میلیارد دلاری صلح تحت فشار آمریکا، عربستان و برخی دیگر از کشور‌های نفت‌خیز به‌طور کلی منتفی شد. به گفته نوازشریف ما به‌طور جدی احداث این خط لوله را دنبال می‌کنیم زیرا به شدت نیازمند برطرف کردن نیاز خود به انرژی هستیم.

باوجود مذاکرات مصرانه پاکستان برای انتقال گاز از ایران، این کشور گزینه‌های دیگری از جمله خرید LNG از قطر و انتقال گاز از ترکمنستان توسط خط لوله «تاپی» را در نظر دارد.

گلفراز احمد، معاون وزیر نفت سابق پاکستان و کارشناس حوزه انرژی این کشور در گفت‌وگو با خبرگزاری فارس در این رابطه با بیان اینکه پاکستان نباید درباره برآورده ساختن نیازهای انرژی تحت فشار آمریکا قرار گیرد، گفت: خط لوله صلح باصرفه‌تر و کم هزینه‌تر از خط لوله تاپی است.

وی افزود: واردات گاز از ایران نسبت به خط لوله گاز تاپی اولویت دارد زیرا ۲ هزار کیلومتر از این خط لوله تکمیل شده و فقط با تکمیل بخش پاکستان آن که ۷۰۰ کیلومتر است، این کشور از گاز مورد نیاز بهره‌مند می‌شود.

معاون وزیر نفت سابق پاکستان تاکید کرد که خط لوله تاپی هنوز به مرحله اجرایی نرسیده و نمی‌توانیم در این زمینه از سیاست‌های آمریکا پیروی کنیم.

گلفراز احمد تصریح کرد: در سفر «نواز‌شریف» به تهران بسیاری از مشکلات مربوط به خط لوله صلح برطرف شد و ایران از دریافت جریمه دیرکرد اجرای این پروژه نیز صرف‌نظر کرد.

این مقام سابق پاکستانی در ادامه گفت: ایران از ذخایر سرشار گاز برخوردار است و می‌تواند برای همیشه نیازهای انرژی پاکستان را تامین کند. همچنین دولت اسلام‌آباد در مورد امنیت مسیر خط‌ لوله گاز تاپی که قرار است از افغانستان عبور کند مطمئن نیست. گلفراز احمد با اشاره به واردات گاز از ترکمنستان اظهار داشت که من مخالف دریافت گاز از ترکمنستان نیستم و پاکستان نیز باید نیازهای انرژی خود را تامین کند، اما تکمیل خط لوله گاز تاپی پر‌هزینه و زمان‌بر است؛ در نتیجه خط لوله صلح به سرعت تکمیل می‌شود و با هزینه کمتری نیازهای انرژی این کشور را تامین خواهد کرد.

نرسی قربان، کارشناس حوزه انرژی در این باره به خبرنگار «دنیای اقتصاد» گفت: در ابتدای مذاکرات مقصد نهایی گاز ایران، هند بود. با کنار رفتن هند تمام اقتصاد این پروژه زیر سوال رفت، زیرا بازار اصلی هند بود و قرار بود از میزان گاز صادراتی ۱۰- ۱۵ درصد آن در ایران و نزدیک به ۲۰ درصد در پاکستان و مابقی آن به هند برده شود. همچنین قرار بود یک کنسرسیوم بین‌المللی به ایران آمده و چند فاز پارس جنوبی را توسعه داده و خود مسوول ساخت خط لوله و فروش آن شود، سپس خود آن را استفاده کند، اما در عمل این اتفاق نیفتاد. در عمل پروژه کلا دولتی شده و بحث خط لوله صلح به میان آمد. وی در ادامه گفت: هند که از ابتدا با عبور خط لوله از پاکستان به دلیل ناامنی‌های موجود در این کشور مخالف بود، با شروع تحریم‌ها به کلی از این پروژه کنار کشید. بعد از خروج هند، ایران که نمی‌خواست نشان دهد این پروژه شکست خورده با پاکستان ادامه داد. در حال حاضر ما بودجه زیادی را برای ساخت این خط لوله صرف کرده‌ و آن‌را تا ایران شهر کشیده‌ایم. اما طرف پاکستانی نه تنها بخش خود را نساخته بلکه انتظار دارد ایران بخش پاکستانی این خط لوله را هم بسازد. به نظر نرسی قربان حتی در صورت تکمیل این خط لوله، بعید به نظر می‌رسد که این کشور توانایی پرداخت پول گاز را داشته باشد و احتمالا همیشه بر سر قیمت گاز بین دو کشور اختلاف وجود داشته باشد. به نظر می‌رسد در حال حاضر شیرازه اقتصاد این طرح به کلی تغییر کرده و نظر دادن در باره وضعیت کنونی آن بسیار دشوار است زیرا پارامترهای اولیه این طرح عوض شده و هر طرحی که پارامترهای اولیه آن تغییر کند، با ضرر تمام می‌شود.