گردشگری در پساتحریم
دکتر ناصر رضائی
عضو هیات علمی پژوهشکده گردشگری
پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری
جایگاه گردشگری در دیپلماسی عمومی بنا به دلایلی ویژه است، چرا که هم به‌عنوان عامل و هم به‌عنوان ابزار می‌تواند در خدمت دیپلماسی کشورها باشد، البته دیپلماسی عمومی در جایگاهی اثر و نفوذ دارد که خواست دولت‌ها به‌عنوان موثرترین عنصر در روابط بین ملت‌ها بر توسعه آن استوار باشد.
با توجه به توافقات صورت گرفته فی مابین کشورهای حاضر و موثر در روابط بین‌الملل در گفت‌وگوهای وین، انتظار می‌رود با رفع تحریم‌ها فضای مناسبی برای توسعه مبادلات بین کشورها بخصوص آنهایی که دارای جایگاهی مطلوب در گردشگری هستند با کشور عزیزمان ایران فراهم‌ آید. مهمترین دلایل این نگرش مثبت به موضوع از این قرار هستند:
اول، همانگونه که اشاره شد خواست دولت‌ها در توسعه دیپلماسی و در راستای آن دیپلماسی عمومی و دیپلماسی گردشگری مهم‌ترین‌ عامل است؛ که این بخش با توافقات صورت گرفته به نظر می‌رسد آماده و مهیای بهره‌برداری است. بهره‌گیری از فرصت مناسب برای تغییر نگرش دولتمردان، تصمیم سازان و سیاست‌گذاران نسبت به گردشگری و اینکه این رشته از صنعت می‌تواند گره‌گشای بسیاری از مسائل و مشکلات هم در سطح ملی و منطقه‌ای و هم در سطح بین‌المللی باشد.

دوم، با توجه به تغییر نگرش دولت ها، انتظار می‌رود تبلیغات رسانه‌های خارج از کشور نسبت به ما تا حدودی مثبت شده و از تبلیغات منفی و مغرضانه‌ای که سال‌ها در جهت مخدوش کردن چهره واقعی ایران انجام داده‌اند، کاسته شده و درنهایت قطع شود. در همین راستا با کمک رسانه‌ها تصویر مناسبی از چهره کشور برای دیگران ترسیم شود و البته تلاش‌های داخلی هم در جهت خنثی‌سازی این مقوله حائز اهمیت است.
سوم، لغو روادید از طرف دستگاه دیپلماسی کشور با همکاری سازمان میراث فرهنگی و گردشگری برای مشتاقان سفر به کشور، از دیگر دستاوردهای توافق پساتحریم می‌تواند باشد. امروزه کشورهای موفق در امر گردشگری بیشترین تعداد عدم نیاز به روادید را با کشورهای دیگر دارند، چراکه ثبت روادید برای هر بازدیدکننده‌ای به‌عنوان سدی برای عدم حضور محسوب می‌شود بنابراین حذف آن کمک شایانی به توسعه گردشگری خواهد کرد.

چهارم، فراهم آوردن تسهیلات لازم و دادن تضمین برای بازگشت سرمایه، به‌عنوان مشوقی برای جلب و جذب سرمایه و سرمایه‌گذاری در کشور خواهد بود که از نتایج برداشته شدن تحریم‌ها است. برداشته شدن فشارها از روی سرمایه گذاران خارجی برای سرمایه‌گذاری در امر گردشگری در کشور از طرف تحریم‌کنندگان حربه‌ای بوده که سال‌ها ما را از این فرصت محروم کرده است، چراکه افراد و شرکت‌های فراوانی هستند که به دلیل زود بازده بودن فعالیت‌های مربوط به گردشگری و نیز علاقه و تخصص خود حاضر به سرمایه‌گذاری در این عرصه اقتصادی هستند، اما بنابه دلایلی طی سال‌های گذشته امکان حضور پیدا نکرده‌اند و حالا با رفع تحریم‌ها شرایط برای حضور آنها فراهم خواهد آمد.

پنجم، مقوله امنیت یکی از مسائلی است که همواره مورد توجه بشر بوده است. داشتن روابط حسنه با سایر کشورها خود می‌تواند به تضمین امنیت ما کمک کند. ورود گردشگر هم می‌تواند ایجاد امنیت نماید و هم نشان دهنده وجود امنیت در داخل باشد. همین امنیت تضمین شده شرایط را برای کسب ارز، ایجاد اشتغال و رونق اقتصادی فراهم می‌آورد.
ششم، با توجه توان‌های بالقوه کشور در بسیاری از حوزه‌های گردشگری، جای تاسف است که این بخش بسیار قوی نتواند در کنار سایر منابع در سبد درآمدی خانوارهای ما قرار داشته باشد. در حال حاضر به‌نظر می‌رسد با گسترش روابط ایران با سایر کشورها و اینکه معمولا یکی از موارد دستور کار گفت‌وگوی هیات‌های مختلف در مذاکرات، مبحث گردشکری است بهترین فرصت برای توسعه این بخش از اقتصاد فراهم آمده تا سبد درآمدی خانوارها قوی‌تر شود؛ با عنایت به این موضوع که درآمدهای گردشگری معمولا در بسیاری از مواقع به‌طور مستقیم به جیب تولیدکننده خدمات و کالاهای گردشگری می‌رود.

هفتم، گسترش گردشگری سبب توسعه صنایع دستی و خانگی خواهد بود؛ بنابراین از هم‌اکنون باید توجه به صنایع‌دستی به‌عنوان نمادهای ملی و فرهنگی کشور در راس امور قرار گیرد. این امر علاوه بر ایجاد اشتغال و کسب درآمد، از مهاجرت‌های بی‌رویه و توزیع نامتناسب فضایی ثروت در سطح جامعه جلوگیری خواهد کرد و سبب عدالت فضایی شده و فاصله‌های طبقاتی را نیز تا حدودی تعدیل خواهد کرد.
هشتم، باز کردن فضا برای بخش خصوصی چه در بعد داخلی و چه خارجی، اموری است که انتظار می‌رود در شرایط پساتحریم اتفاق بیافتد، دراین مرحله دولت نقش سیاستگذار و تصمیم ساز خود را در گردشگری پر رنگتر کرده و تمامی کارهای مربوط به گردشگری را به بخش خصوصی و ذی‌نفعان آن واگذار کند.

و در پایان امید است با اعتمادسازی بین‌المللی و جلب اطمینان خاطر گردشگران به‌عنوان سفیران صلح و با توجه به توان‌های بالقوه فراوان محیطی، فرهنگی و انسانی کشورمان در آینده نزدیک شاهد شکوفایی این صنعت عظیم در کشورمان بوده و ضمن معرفی چهره زیبای کشور و فرهنگ والای ایرانی اسلامی به دنیا، سهم واقعی خود را از این خوان گسترده به شایستگی کسب نموده و به جایگاه درخوری در بین مقاصد برتر گردشگری جهان دست یابیم.