بزرگ‌ترین‌ اصلاحات تاریخ هند
یک سال از شروع به کار نخست‌وزیر متفاوت هند می‌گذرد. نارندرا مودی که به جناح راست میانه تعلق دارد، با وعده اصلاحات گسترده اقتصادی و با جلب اعتماد و حمایت بسیاری در داخل و خارج از هند، به قدرت رسید. در یک سال گذشته با افزایش 25 درصدی سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در هند، پول زیادی به سمت این کشور سرازیر شد. برخی می‌گویند اصلاحات مورد نظر او در زمینه بازار و اقتصاد به آن سرعتی که وعده داده شده پیش نرفته‌است. اما بزرگ‌ترین تغییری که در هند در حال روی دادن است، تغییری اساسی‌تر از اینهاست و برای کامل شدن زمان زیادی می‌برد. پیروزی مودی در انتخابات سال گذشته هند، یک تغییر نسلی در سیاست هند بود چرا که رای‌دهندگان برای اولین بار در 30 سال گذشته دولتی را با اکثریت قاطع حزبی در مجلس هند انتخاب کردند. از سوی دیگر این اولین بار در تاریخ استقلال هند بود که حزبی غیر از حزب چپ میانه کنگره که مدت‌ها در این کشور در قدرت بود، با یک اکثریت پارلمانی انتخاب می‌شود. به دنبال پیروزی قاطع مودی که با شعار اقتصاد و اصلاحات اداری صورت گرفت، انتظار می‌رفت که او دست به تغییرات شدیدی در اقتصاد هند بزند و فاصله گرفتن از سوسیالیسم و حرکت به سمت اقتصاد بازار را کامل کند. روند این تغییر از سال 1991 شروع شده‌بود وقتی بعد از بحران اقتصادی، دولت به رهبری حزب کنگره هند خود را از کمند برنامه‌ریزی‌های متمرکز رها کرد اما همچنان بسیاری از بخش‌ها اصلاح نشده باقی ماند. در سال‌های بعد یعنی طی حکومت 10ساله حزب کنگره از سال‌های 2004 تا 2014، تاکید بیشتر بر اصلاحات اقتصادی نبود بلکه ایجاد یک سیستم رفاهی شامل حق اشتغال، غذا، آموزش و... مورد توجه قرار گرفته‌ بود.
به قدرت رسیدن مودی، پایان همه این برنامه‌های نیمه‌کاره و آغازی جدید بود. اما اکنون که یک سال از شروع به کار او می‌گذرد، حامیان و منتقدانش در این باره اشتراک نظر دارند که رویکرد او نسبت به اصلاحات اقتصادی به ویژه در حوزه‌هایی چون زمین، نیروی کار و سرمایه، بسیار کند و گام به گام بوده و آنهایی که فکر می‌کردند مودی یک مارگارت تاچر دیگر است را ناامید کرده‌است. او هفته گذشته در یک‌سالگی دوران کاری‌اش، در نامه‌ای سرگشاده خطاب به مردم، به تلاش برای جلوگیری از فساد و مهار جریان افزایش قیمت‌ها به‌عنوان دستاوردهای این یک سال اشاره کرده‌است. او توجه به فقرا و به حاشیه‌رانده‌شدگان را دستور کار اصلی دولتش خوانده‌است. نخست‌وزیر هند نامه‌اش خطاب به مردم را این‌طور به پایان برده‌است: رفقا! این تازه آغاز راه است. هدف ما متحول کردن کیفیت زندگی، خدمات و زیرساخت‌ها است.
اصلاحات با پیام میانه روی
مودی می‌گوید که پیام دولتش میانه روی است. آرویند سوبرامانیان، کارشناس اقتصادی سابق صندوق بین‌المللی پول که اکنون مشاور ارشد اقتصادی دولت هند است می‌گوید که رویکرد مودی در اصلاحات اقتصادی، رویکردی تدریجی است. در بعضی حوزه‌ها مانند اصلاحات قوانین کار برای آنکه اخراج کارگران توسط کارفرماها را دشوارتر از قبل کند، توصیف اصلاحات تدریجی توصیف درستی است و این کار به کندی پیش می‌رود. اما مودی در بخش اقتصاد به‌ویژه در حوزه رفاه مردم، کاری انجام داده که نوعی انقلاب به حساب می‌آید. او کمک‌های نقدی در حوزه رفاه مردم را از دایره تصمیم و اختیار دولت مرکزی خارج کرده و آن را به دولت‌های ایالتی سپرده است. دولت هند همچنین در اقدامی دیگر، بیمه تامین اجتماعی و دیگر سیاست‌های رفاهی را جایگزین یارانه نقدی کرده‌است. او همچنین اولویت‌های هزینه‌ای دولتش را تغییر داده و توسعه زیرساخت‌ها را در اولویت قرار داده‌است. این مجموعه تدابیر اگر با موفقیت به سرانجام برسد، در نهایت سیستم رفاه هند را دچار تغییر اساسی می‌کند و رابطه میان دولت‌ مرکزی با دولت‌های ایالتی را وارد دوران تازه‌ای خواهد کرد.
اهمیت این تغییرات را کسانی می‌دانند که با سیستم ناکارآمد گذشته هند در زمینه کمک‌های مالی مستقیم رفاهی یا وضعیت اقتصاد سیاسی این کشور آشنا بوده‌اند. مثلا در هند قانونی وجود دارد با عنوان حق اشتغال 100 روزه با حقوق در بخش کشاورزی. این قانون اجباری باعث می‌شد که بعضی کارفرماها برای فرار از جریمه دولتی، کارگرانی را استخدام کنند که فقط در زمین چاله بیهوده حفر می‌کردند چون دولت بابت استخدام این کارگران به کارفرماها یارانه می‌داد و کارفرما برای دریافت این یارانه، چاله بیهوده در زمین حفر می‌کرد. این یارانه به اسم کشاورزی پرداخت و هزینه می‌شد اما درحقیقت به هدر می‌رفت. یا قانون دیگری که به افراد فقیر امکان می‌دهد از فروشگاه‌های مورد تایید دولت به میزان معینی مواد غذایی خرید کنند. این قانون زمینه گسترده‌ای را برای ایجاد فساد مالی فراهم کرده‌است. همه‌چیز در دولت مرکزی تصمیم‌گیری می‌شد و بعد تا به دولت‌های ایالتی می‌رسید در مسیر دچار هدرروی بسیار و فساد گسترده و رشوه می‌شد و در نهایت چیزی به‌دست نیازمند واقعی نمی‌رسید.
سه‌گانه‌ای برای دور‌زدن فساد
هدف مودی این است که این زنجیره فسادخیز را بشکند. اگر او موفق شود، آن وقت اتفاق بزرگی در عرصه اقتصاد هند روی خواهد داد. او می‌‌خواهد کمک مالی را مستقیم به دست نیازمندان برساند جوری که این کمک حتی مستقیم در حساب بانکی آنها قرار بگیرد. وادار کردن هندی‌ها به استفاده از تکنولوژی در سیستم مالی، کلید این تغییرات است. بر اساس آمار بانک جهانی، تنها 53 درصد از مردم هند حساب بانکی دارند. این رقم در چین 79 درصد است. یکی از طرح‌های اولیه دولت هند باز‌کردن حساب بانکی برای میلیون‌ها شهروند هندی بود. در یک سال گذشته 147 میلیون حساب بانکی جدید برای هندی‌ها گشوده شده‌است. به این ترتیب یکی از وعده‌های انتخاباتی مودی محقق شده ‌است. حساب‌های بانکی به کارت شناسایی مبتنی بر مشخصات بیولوژیک افراد متصل است که برای هر فردی منحصر به فرد است. این کارت و حساب بانکی همچنین به یک شماره موبایل برای آن فرد هم مرتبط می‌شود که بتواند به‌صورت مستقیم و سریع از تغییرات حساب بانکی‌اش مطلع شود. این سیستم را سه‌گانه بانکی خوانده‌اند که در کانون برنامه دولت مودی برای متحول کردن نظام رفاه اجتماعی هند قرار دارد. دولت هند علاوه بر تغییر حقوق و امتیازات رفاه اجتماعی به پرداخت‌های مستقیم، برخی پرداخت‌های مستقیم را هم به کمک‌های رفاهی غیرنقدی مثل بیمه درمانی تبدیل کرده‌است. دولت با استفاده از سه‌گانه بانکی، طرح جدید بیمه بیکاری و بیمه تامین اجتماعی را به اجرا گذاشته که نوعی تضمین برای بیکاران و ازکار‌افتادگان است. شعار مودی در اجرای این طرح‌ها این است که فقرا به کمک مستقیم مالی نیاز ندارند بلکه به توانمندسازی نیاز دارند. به این معنی که باید به آنها کمک کرد تا خودشان، خودشان را از فقر خارج کنند. این برداشتی راست میانه و محافظه‌کارانه از نقش دولت در کمک به فقرا است. این برداشت با تفکر غالب سوسیالیستی که سال‌ها در هند رایج بوده و بر کمک مالی مستقیم و حق و حقوق رفاهی تاکید کرده نه بر مسوولیت فردی، متفاوت است.
فلسفه اقتصادی مودی در تضاد مستقیم با فلسفه رائول گاندی قرار دارد که برای کشاورزان صدمه دیده از تغییرات جوی، چک نقدی می‌کشید و میانشان تقسیم می‌کرد. به همین خاطر ممکن است این اصلاحات و تغییرات از نظر سیاسی برای مودی هزینه‌هایی در پی داشته ‌باشد. برای جامعه‌ای مانند هند که با فرهنگ اجتماعی و سیاسی پدرسالارانه و پناه گرفتن زیر چتر حمایت و حفاظت دولت عادت کرده‌اند، چنین تغییرات بزرگی نوعی انقلاب به حساب می‌آید که ممکن است چندان برای مردم خوشایند نباشد. اجرای این تغییرات در جامعه هند آسان نیست. بعضی گزارش‌ها حاکی از این بوده مردمی که برای باز کردن حساب بانکی مراجعه می‌کردند از سوی مسوولان و کارمندان بانک هم هدف اخاذی قرار می‌گرفتند. به همین خاطر بعضی از این کار منصرف شدند. همچنین ممکن است اجرای این طرح‌ها با مقاومت مدیران میانی و حتی دولت‌‌های‌ ایالتی روبه‌رو شود که نگران بسته شدن منافذ فساد مالی و درآمدهای خودشان هستند. وزیر دارایی هند گفته‌ است که زیرساخت‌های این کشور طی سال‌های آینده به یک هزار میلیارد دلار سرمایه‌گذاری جدید نیاز دارد. دولت می‌گوید که نرخ رشد اقتصادی این کشور تا سال آینده به ۹ درصد می‌رسد. اما اگر این میزان سرمایه‌گذاری تامین نشود، شغل جدید ایجاد نخواهد شد و فقر نیز کاهش نخواهد یافت. تغییر ذهنیت مردم و فرهنگ وابستگی آنها به کمک نقدی مستقیم دولت، کاری سخت‌تر از بزرگ‌ترین‌ اصلاحات اقتصادی و سیاسی است. مردم هند باید قبول کنند که دیگر
نمی توانند دریافت‌کننده منفعل کمک‌های مالی دولت باشند. اگر نخست‌وزیرجدید هند بتواند این تغییرات را با موفقیت به اجرا بگذارد، رابطه میان مردم و دولت را برای همیشه تغییر داده و این از بزرگ‌ترین‌ اصلاحات تاریخ هند خواهد بود.
جنجال خط فقر در هند
باتوجه به گستردگی و جمعیت هند و شمار بالای فقرا در آن، تعیین خط فقر در این کشور همواره موضوعی جنجالی و پرمناقشه بوده‌است. اولین بار چنین معیاری در سال 1979 توسط سازمان برنامه‌ریزی در دولت هند بر اساس قدرت خرید مواد غذایی هر خانوار بر اساس میزان کالری مورد نیاز، تعریف و مشخص شد. بر اساس این معیار، قدرت خرید برای تامین مواد غذایی به اندازه 2100 کالری در روز در نظر گرفته شده‌است. در سال 2011، معیار جدیدی تعریف شد که علاوه بر قدرت خرید مواد غذایی، قدرت تامین آموزش، بهداشت، برق و حمل و نقل هم اضافه شد. منتقدان اما می‌گویند که دولت هند همواره خط فقر را پایین‌تر از حد واقعی اعلام می‌کند. آمار رسمی حاکی از آن است که 30 درصد از جمعیت 2/1 میلیارد نفری هند زیر خط فقر هستند.
نارندرا مودی نخست‌وزیر هند که خودش در کودکی در فقر به سر برده و با فروش چای در ایستگاه‌های قطار زندگی‌اش را می‌گذرانده، قول داده تا خط فقر را هم شفاف کند.
چرا گرما جان صدها هندی را گرفت؟
در هفته‌ای که گذشت، خبری از هند در صدر اخبار جهان قرار گرفت. گرمای بی‌سابقه جان نزدیک به دو هزار هندی را گرفت. اما چرا گرمای ۵۰ درجه، هرچقدر هم داغ و بی‌سابقه، باعث مرگ هندی‌ها شده‌است؟
یکی از قربانیان گرما در هند، جوان 25 ساله‌ای است که کارش جمع‌آوری کاغذهای باطله و روزنامه و حمل و نقل آن با دوچرخه‌اش بود. در یکی از ظهرهای داغ هفته گذشته وقتی این جوان مشغول رکاب‌زدن در خیابان‌های دهلی نو بود و گرمای هوا درجه 44 را نشان می داد، او ناگهان از رکاب‌زدن بازایستاد و نقش زمین شد و جان داد. سالمندان و بیماران و افراد آسیب‌پذیری مثل این جوان که زیر آفتاب و روی آسفالت درحال ذوب شدن مجبور به ادامه کار هستند، قربانیان اصلی این گرما بوده‌اند. اما میزان مرگ و میر بالا در هند از این نظر قابل توجه است که در کشورهای دیگر بااین درجه گرما چنین مرگ و میری مشاهده نمی‌شود. دلیل قربانیان غیرعادی گرما در هند آن است که بسیاری از مشاغل سخت که در کشورهای دیگر با استفاده از ماشین صورت می‌گیرد، در هند هنوز با نیروی انسانی انجام می‌شود. همچنین خانه‌ها و سازه‌ها هیچ آمادگی برای این میزان گرما ندارند همانطور که در برابر سرمای شدید هم هیچ آمادگی وجود ندارد. سال گذشته سرمای شدید در شمال هند هم صدها کشته به جا گذاشت. کارشناسان درباره آماده نبودن زیرساخت‌ها و شهرهای هند دربرابر تغییرات جوی هشدار داده‌اند و گفته‌اند که اگر برای این شرایط کاری صورت نگیرد، شمار کشته‌های گرما و سرما هر سال بیشتر خواهد شد. در سال‌های گذشته تعداد روزهایی در سال که شدت گرما در هند رکورد می‌زد، 4 یا 5 روز در سال بود. اکنون اما این تعداد به 40 یا 50 روز در سال رسیده‌است.
موضوع دیگری که مرگ و میر ناشی از گرما را در هند بالا برده، کمبود برق و امکانات درمانی در این کشور است. با شدت گرفتن گرما، بسیاری از بخش‌های پایتخت هند با قطع برق روبه‌رو شد و مردم برای در امان ماندن از گرما به مراکز عمومی و حتی پارک‌ها روی آوردند. بیمارستان و مراکز درمانی با صف‌های طولانی روبه‌رو شد و دارو و پزشکی برای درمان گرما زدگان وجود نداشت. قطع برق یکی از مشکلاتی است که هر سال هندی‌ها با آن روبه‌رو هستند و باعث اعتراض‌های خیابانی در شهرهای مختلف می‌شود. این موضوع یکی از بخش هایی است که به سرمایه‌گذاری خارجی نیاز دارد و بخشی از همان یک هزار میلیارد دلاری است که وزیر دارایی هند گفته زیرساخت‌های این کشور به آن نیاز دارد. دولت هند در این زمینه برنامه‌ریزی‌هایی برای استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر کرده‌است. این برنامه‌ریزی اما تا یک دهه دیگر جواب نمی‌دهد.