شاهرود، مقصد به جای گذرگاه
فاطمه باباخانی Fateme.babakhani60@gmail.com می‌گویند رودی در این شهر می‌گذشته که بسیار پرآب بوده؛‌ می‌گویند نام شهر از این رود گرفته شده است. امروز اثری از آن رود نیست، تنها سیل‌گیری خشک به جای مانده که نه فقط پیرها بلکه جوان‌ترها هم روزهای پرآب آن را چون خاطره‌ای دور به یاد دارند. نام شهر اما همچنان بر نام همان رود می‌چرخد و «شاهرود» باقی مانده است. در شاهرود اگر رودی نیست اما جاذبه‌های دیدنی شهر بی‌شمار هست؛
گاه این جاذبه‌ها به دلایل مختلف تیتر یک خبرهای روزنامه‌ها شده‌اند.‌ نظیر آن را بارها و بارها درباره جنگل ابر و به‌تازگی درباره منطقه شکار ممنوع تپال شاهد بوده‌ایم. برخی دیگر نیز تنها نزد مردم محلی شناخته شده است؛ اما چرا میان این‌همه شهر که میزبان گردشگران است، جاذبه‌های شاهرود را معرفی می‌کنیم؟
این شهر در میانه تهران و مشهد قرار گرفته است، دو شهری که پرجمعیت‌ترین مناطق ایران را تشکیل می‌دهند و در هر تعطیلی انبوه مسافران از مناطق مختلف ایران عازم آن می‌شوند. شاهرود به واسطه قرارگیری در این نقطه استراتژیک زیرساخت‌های گردشگری کاملی دارد. آزادراه، حمل‌ونقل ریلی در ساعت‌های مختلف روز و اقامتگاه‌های مناسب.

کجا بمانیم؟ چه بخوریم؟
فرض کنیم از غرب به سمت مشهد می‌روید. پس از رسیدن به استان سمنان؛ گرمسار، سمنان و دامغان را طی می‌کنید، ۴۵ دقیقه با شاهرود فاصله دارید؛ البته اگر سرعت بالایی نداشته باشید. اگر بنزین تمام کرده‌اید در پلیس راه بنزین بزنید و از میدان هفت تیر وارد خیابان تهران شوید تا به مرکز شهر برسید. اگر قصد دارید در شهر اقامت داشته باشید یکی از گزینه‌های شما مهمانسرای جهانگردی شاهرود است که در بلوار این شهر در خیابان فردوسی واقع شده است. می‌توانید ناهار را هم در این مهمانسرا صرف کنید یا به رستوران رامین در میدان آزادی مراجعه کنید. البته به گفته اهالی، در کمربندی پایین هم می‌‌توانید زرشک‌پلو با مرغ لذیذی را میل کنید یا در خیابان ۲۲ بهمن سری به رستوران گلبرگ بزنید. اگر ترجیح می‌دهید از آشپزخانه غذا سفارش دهید در این شهر از کمربندی بالا گرفته تا میدان چنارسوخته، آشپزخانه‌های متعددی وجود دارد. متاسفانه در شاهرود هم مشابه بسیاری از شهرهای کشورمان نمی‌توانید غذای سنتی شهر را در رستوران‌ها پیدا کنید. اشکنه، انواع ته‌چین‌ها نظیر ته‌چین اسفناج یا بادنجان، انواع آش‌ها نظیر آش رشته‌ (به همراه رب و آبغوره)، آش جوش بره و... در خانه‌ها پخت می‌شود؛ بنابراین اگر دوست یا آشنای شاهرودی دارید می‌توانید از آنها بخواهید به جای مرغ و کباب یا انواع خورشت‌های مرسوم، برای شما یک غذای محلی بپزند. البته توجه داشته باشید که اغلب شاهرود‌ی‌ها غذاهای ترش را بیشتر می‌پسندند. بنابراین چنانچه ذائقه‌تان شیرین‌پسند است پیش از پیشنهاد دادن کمی تامل کنید!
به اینجا رسیدیم که محل اقامت‌تان را مشخص کرده‌اید؛ اما هنوز گزینه‌های دیگر نیز پیش روی شماست، یکی از آنها مهمانسرای جهانگردی بسطام است. مهمانسرایی که در یکی از خوش ‌آب و هواترین شهرستان‌های نزدیک به شاهرود واقع شده است و یک مزیت ویژه نیز دارد و آن نزدیکی به آرامگاه بایزید بسطامی است. بایزید بسطامی از عرفای شهیر ایران است که آرامگاهش در محوطه امامزاده محمد این شهرستان واقع شده است. محل چله‌نشینی شیخ در نزدیکی آرامگاه قرار گرفته و در روزهایی از سال نیز در آن را برای بازدید عمومی باز می‌گذارند. سال‌ها پیش (پیش از سال ۸۳) حتی گاه گروه‌هایی از عرفا برای سماع به بسطام می‌رفتند، اما پس از آن برگزاری چنین مراسمی ممنوع شد. عید نوروز در این منطقه بسیاری از دوستداران عرفان برای زیارت مقبره به بسطام می‌آیند.

عارفان در خرقان
علاوه‌بر بسطام روستای قلعه نو خرقان دیگر ماوای عارفان است، آرامگاه شیخ‌ابوالحسن خرقانی بر فراز تپه‌ای قرار گرفته و از آن می‌توان به دشت اطراف روستا اشراف کاملی داشت؛‌ بسیار دیده‌ایم که جوانی دل از شهر و دیار خویش کنده و در روستا خانه‌ای اجاره کرده و صبح و شام را در آرامگاه می‌گذراند. هنگام ورود به آرامگاه مردمی را می‌بینید که آرام در حال نیایش هستند؛ گروهی دور گور حلقه زده و زن یا مرد جوانی که گوشه‌ای سر در گریبان فرو برده‌اند. در آرامگاه همه قشر آدمی هست و همه در نهایت احترام با هم؛‌ که شیخ فرموده است: هر کس به این سرای درآید نانش دهید و از ایمانش مپرسید که هر کس به نزد خدای تعالی به جان ارزد به نزد بوالحسن به نان ارزد.
آنان که ارادت ویژه به شیخ دارند هنگام برخاستن و خروج از آرامگاه پشت نمی‌کنند و آرام آرام رو به آرامگاه خارج می‌شوند. جفت کردن کفش دیگر زائران از دیگر آداب آرامگاه است. زمان ساعت تحویل سال نو، غلغله‌ای است در آرامگاه، مردم روستا و علاقه‌مندان از هر جا به نزد شیخ آمده‌اند و دعای تحویل سال را می‌خوانند؛‌ عقربه‌های ساعت رد می‌شود تا به قول قدیمی‌ها توپ سال نو را درمی‌کنند. صدای کف زدن کل محوطه را فرامی‌گیرد و می‌لرزاند. شیرینی‌ از هر سو میان افراد توزیع می‌شود و همه با هم سال نو را جشن می‌گیرند؛ بنابراین یکی از گزینه‌های اصلی ما برای نوروز به شما بازدید و زیارت از آرامگاه شیخ ابوالحسن خرقانی است. در این آرامگاه نیز مشابه آرامگاه بایزید بسطامی پیش‌ترها اهل عرفان ساز خود را به درون آرامگاه برده و نوای تار و سه تار و خواندن ابیاتی از حافظ و سعدی و مولانا به گوش می‌رسید؛ سماع نیز گه‌گاهی در آنجا برپا بود؛‌ اما در چند سال اخیر نوای موسیقی سنتی از کتابخانه مستقر در محوطه آرامگاه نیز به گوش نمی‌رسد.

یوز را از دست ندهید!
اما شاهرود فقط به بناهای تاریخی، مذهبی و عرفانی خلاصه نمی‌شود. این شهر جاذبه‌های طبیعی بی‌شمار دارد. در همین مسیر جاده شمال پس از رد کردن بسطام و پیش از رسیدن به خرقان، می‌توانید سری به ابرسج و آبشار آن بزنید.‌ جاده را تا رسیدن به کوه در پیش بگیرید؛‌ ابرسج با درختان گردو و سپیدار بلند در کناره کوه قرار گرفته است. از این شهر می‌توانید نمد را به عنوان سوغات تهیه کنید.
با ورود به جاده اصلی و پس از گذشتن از خرقان کمی جلوتر به جاده ابر می‌رسید؛ جنگلی زیبا که در فهرست اغلب تورهای گردشگری آمده است. خانه‌های روستایی اطراف این جنگل اقامتگاه مناسبی برای گذراندن یک شب سرد بهاری هستند. توجه داشته باشید که برای رفتن به جنگل تجهیزات مناسب به همراه داشته باشید. اگر هم ترجیح می‌دهید به این جنگل در فصل دیگری بروید، می‌توانید سری به جنگل اولنگ بزنید؛ جنگلی که راهش به شهر رامیان در استان گلستان ختم می‌شود، اما اگر مسیر شما به سمت مشهد است پس از گذشتن از میامی و بیارجمند می‌توانید برای دیدن یوز ایرانی به روستای قلعه بالا بروید.
این روستا که از جمله مقاصد گردشگری است و کف آن را سراسر سنگفرش کرده‌اند، یکی از گزینه‌های خوب سفر پیش از رسیدن به مشهد است. دوربین شکاری را برای دیدن گورخر ایرانی و کل و بزهای وحشی در پارک ملی توران به همراه داشته باشید. در این روستا نیز می‌‌توانید در خانه محلی‌ها اقامت کرده و با وسیله نقلیه آنها به پارک ملی بروید. رضا آباد روستایی در نزدیکی قلعه بالاست که رمل‌های آن جزو بلندترین رمل‌های ایران به شمار می‌رود؛ ‌خانه‌های گنبدی این روستا یکی دیگر از جاذبه‌های این روستای کوچک اما زیبا است. در جنوب این شهرستان نیز روستای طرود و منطقه جندق قرار گرفته‌اند. این روستا در دل کویر قرار گرفته است و نخل خرما و شتر از جاذبه‌های آن به شمار می‌رود؛ جالب است که بدانید سریال مختارنامه نیز در این روستا ساخته شده است.اما عید و سفرهای نوروزی فضایی برای خرید عیدانه و سوغاتی‌های نوروزی است. حمیدرضا حسنی مدیر سازمان میراث فرهنگی و صنایع دستی شاهرود در گفت‌وگو با روزنامه «دنیای‌اقتصاد» می‌گوید: در ایام نوروز در این شهرستان ۹ پایگاه اطلاع‌رسانی برای مسافران قرار داده شده است. وی همچنین از برگزاری نمایشگاه‌های صنایع دستی در میدان آزادی شاهرود، محوطه امامزاده محمد بسطام، کاروانسرای میان‌دشت و تکیه برنجی خبر می‌دهد و اضافه می‌کند: در کاروانسرای میان‌دشت همچنین امکان شترسواری و در تکیه برنجی کارگاه‌های صنایع دستی برای گردشگران برپا است.
مهدی خاتمی، رئیس محیط‌زیست شاهرود نیز در توصیه خود به گردشگران می‌گوید: پناهگاه حیات وحش خوش ییلاق، آبشار و روستای پلکانی مجن، منطقه شکار ممنوع تپال، جنگل ابر و پارک ملی توران از جمله پیشنهادهای ما به افرادی است که می‌خواهند نوروز خود را در دل طبیعت بگذرانند. وی همچنین به علاقه‌مندان کویرنوردی پیشنهاد می‌کند مناطق طرود و رضاآباد را در این شهرستان برای کویرنوردی انتخاب کنند.
شاهرود شهری است سرسبز، اغلب کسانی که از این شهر گذر کرده‌اند از طبیعت و جاذبه‌های گردشگری آن به نیکی یاد می‌کنند. کمتر کسی است که سری به خرقان زده باشد و دلزده بازگشته باشد؛ کمتر کسی است که به بارگاه پیر مردان در نزدیکی طرود رفته باشد و کوهنوردی تا رسیدن به بارگاه را از دست داده باشد. آنگاه که روز برمی‌آید زائران برمی‌خیزند و آرام آرام کوه را بالا می‌روند تا به مقبره پیری برسند که حاجت‌شان را برآورده سازد. باد از دری باز به میان آرامگاه می‌وزد و باز از دری دیگر بیرون می‌آید و زائر خسته نشسته بر لبه آرامگاه به کویر بی‌کران می‌نگرد و کورسویی از امید از
دل مشرق می‌درخشد.