ذکر احوال حاکمان و استانداران خراسان در دوره قاجاریه – ادامه بخش۲۳
هادی پژوهش دولت ایران چندبار به منظور اجرای مفاد عهدنامه تصمیم به اعزام مأمور گمرکی به منطقه گرفت. شوروی در ظاهر با آن مخالفتی نکرد و حتی خواستار تسهیل و تمهیداتی شد تا اتباع شوروی بتوانند در منطقه به کشت و زرع بپردازند، ولی بلافاصله عده‌ای از ارتش سرخ مستقر در پادگان عشق‌آباد را روانه فیروزه کرد. دولت ایران با توجه به استنکاف شوروی از تحویل این منطقه، به مسکو اعتراض کرد؛ ولی شوروی همانگونه که گفته شد این مساله را به قضیه امتیاز شیلات شمال پیوند زد واین مشکل در زمان سلطنت رضاشاه لاینحل باقی ماند و با وجود مذاکرات متعدد راه حلی بر آن یافت نشد و تنها پس از کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ به این قضیه فیصله داده شد.
هادی پژوهش دولت ایران چندبار به منظور اجرای مفاد عهدنامه تصمیم به اعزام مأمور گمرکی به منطقه گرفت. شوروی در ظاهر با آن مخالفتی نکرد و حتی خواستار تسهیل و تمهیداتی شد تا اتباع شوروی بتوانند در منطقه به کشت و زرع بپردازند، ولی بلافاصله عده‌ای از ارتش سرخ مستقر در پادگان عشق‌آباد را روانه فیروزه کرد. دولت ایران با توجه به استنکاف شوروی از تحویل این منطقه، به مسکو اعتراض کرد؛ ولی شوروی همانگونه که گفته شد این مساله را به قضیه امتیاز شیلات شمال پیوند زد واین مشکل در زمان سلطنت رضاشاه لاینحل باقی ماند و با وجود مذاکرات متعدد راه حلی بر آن یافت نشد و تنها پس از کودتای 28 مرداد 1332 به این قضیه فیصله داده شد. روس‌ها پس از رسمیت دادن به اشغال فیروزه در دوره کابینه زاهدی، موافقت کردند در ناحیه مغان یک‌صد کیلومتر مربع از زمین‌های مورد اختلاف و همچنین 20 کیلومتر مربع در سرخس و 20 کیلومتر مربع در «دیمان» و بخشی از زمین‌های مورد اختلاف در «یدی اولر» در نزدیکی آستارا به ایران واگذار شود. درعین حال بر اساس نص صریح فصل سوم قرارداد مودت 1921 ایران و شوروی، دولت شوروی که متعهد شده بود قصبه فیروزه را به ایران باز پس دهد از اجرا
وانجام آن خوداری کرد.
عملی نشدن باز پس گیری اراضی
گمرک مشهد طی گزارشی به وزارت مالیه اطلاع می‌دهد که پادگان شوروی در فیروزه همچنان مستقر بوده و دولت شوروی دستوری برای تخلیه این پادگان و استرداد فیروزه به ایران را صادر نکرده است. به‌این‌ترتیب با عدم‌همراهی دولت شوروی، موضوع بازپس‌گیری اراضی اشغالی جنوب خلیج حسینقلی و قصبه فیروزه عملی نشد و در این رابطه محمدعلی فروغی وزیر وقت امور خارجه ایران، یادداشتی به فتح‌الله پاکروان، سفیر ایران در شوروی ارسال کرد و از او خواست موضوع تعدیات مرزی شوروی را به کمیساریای خارجه شوروی یادآوری کند. با وجود تذکرات فروغی به کمیساریای خارجه شوروی، اراضی متعلق به ایران همچنان در اشغال شوروی باقی ماند. سر انجام روز یازدهم آذر ۱۳۳۳ روزنامه اطلاعات در صفحه اول خود خبری تحت عنوان «جریان امضای مقاوله‌نامه ایران و شوروی» منعکس کرد. در شرح این خبر تنها نوشته شده بود مقاوله‌نامه ایران و شوروی مبنی بر رفع اختلافات مرزی و مالی بین دو کشور به امضای آقایان حمید سیاح، رئیس هیأت نمایندگی ایران و «لاورینتف» سفیر کبیر شوروی رسید.
اما سه روز بعد در همین روزنامه فاش شد که یکی از بندهای امضا شده میان نمایندگان دو کشور، واگذاری شهرستان فیروزه (که این روزنامه از آن به عنوان قصبه یاد کرد) به روس‌ها بوده است. در این گزارش تصریح شده بود که این قرار داد در آستانه انتقال طلاهای توقیف شده ایران در بانک‌های آن کشور صورت گرفته است. طلاهایی که روس‌ها آن را از زمان جنگ دوم جهانی به ایران بدهکار بودند ولی تا وقوع کودتای 28 مرداد آن را نزد خود نگاه داشته، سپس تصمیم گرفتند آن را به دولت پس از سقوط مصدق یعنی دولت کودتایی فضل الله زاهدی تحویل دهند.
شهرستان فیروزه که دولت زاهدی با موافقت شاه آن را رسما به شوروی بخشید، به عبارت دیگر، شوروی‌ها حدود 120 کیلومتر مربع از زمین‌های مورد اختلاف را که قسمتی از آن در مغان و آستارا و قسمتی دیگر در ناحیه سرخس روسیه واقع بود به ایران دادند و در عوض شهرستان مهم، خوش آب‌وهوا و استراتژیک فیروزه را که اگر به ایران برمی‌گشت یکی از زیباترین مناطق ییلاقی خراسان می‌شد، رسماً و قانوناً به تصرف خود درآوردند. مجلس فرمایشی دوره 18 نیز این قرار و حسب‌الامری را با یک قیام و قعود ساده و با رای وکلایی که غاصبانه بر مسند مدرس‌ها تکیه زده بودند، تصویب کرد.
عملی نشدن باز پس گیری اراضی
گمرک مشهد طی گزارشی به وزارت مالیه اطلاع می‌دهد که پادگان شوروی در فیروزه همچنان مستقر بوده و دولت شوروی دستوری برای تخلیه این پادگان و استرداد فیروزه به ایران را صادر نکرده است. به‌این‌ترتیب با عدم‌همراهی دولت شوروی، موضوع بازپس‌گیری اراضی اشغالی جنوب خلیج حسینقلی و قصبه فیروزه عملی نشد و در این رابطه محمدعلی فروغی وزیر وقت امور خارجه ایران، یادداشتی به فتح‌الله پاکروان، سفیر ایران در شوروی ارسال کرد و از او خواست موضوع تعدیات مرزی شوروی را به کمیساریای خارجه شوروی یادآوری کند. با وجود تذکرات فروغی به کمیساریای خارجه شوروی، اراضی متعلق به ایران همچنان در اشغال شوروی باقی ماند. سر انجام روز یازدهم آذر ۱۳۳۳ روزنامه اطلاعات در صفحه اول خود خبری تحت عنوان «جریان امضای مقاوله‌نامه ایران و شوروی» منعکس کرد. در شرح این خبر تنها نوشته شده بود مقاوله‌نامه ایران و شوروی مبنی بر رفع اختلافات مرزی و مالی بین دو کشور به امضای آقایان حمید سیاح، رئیس هیأت نمایندگی ایران و «لاورینتف» سفیر کبیر شوروی رسید.
اما سه روز بعد در همین روزنامه فاش شد که یکی از بندهای امضا شده میان نمایندگان دو کشور، واگذاری شهرستان فیروزه (که این روزنامه از آن به عنوان قصبه یاد کرد) به روس‌ها بوده است. در این گزارش تصریح شده بود که این قرار داد در آستانه انتقال طلاهای توقیف شده ایران در بانک‌های آن کشور صورت گرفته است. طلاهایی که روس‌ها آن را از زمان جنگ دوم جهانی به ایران بدهکار بودند ولی تا وقوع کودتای 28 مرداد آن را نزد خود نگاه داشته، سپس تصمیم گرفتند آن را به دولت پس از سقوط مصدق یعنی دولت کودتایی فضل الله زاهدی تحویل دهند.
شهرستان فیروزه که دولت زاهدی با موافقت شاه آن را رسما به شوروی بخشید، به عبارت دیگر، شوروی‌ها حدود 120 کیلومتر مربع از زمین‌های مورد اختلاف را که قسمتی از آن در مغان و آستارا و قسمتی دیگر در ناحیه سرخس روسیه واقع بود به ایران دادند و در عوض شهرستان مهم، خوش آب‌وهوا و استراتژیک فیروزه را که اگر به ایران برمی‌گشت یکی از زیباترین مناطق ییلاقی خراسان می‌شد، رسماً و قانوناً به تصرف خود درآوردند. مجلس فرمایشی دوره 18 نیز این قرار و حسب‌الامری را با یک قیام و قعود ساده و با رای وکلایی که غاصبانه بر مسند مدرس‌ها تکیه زده بودند، تصویب کرد.
ارسال نظر