برندگان و بازندگان کاهش قیمت جهانی نفت کدامند؟
پشت‌پرده سقوط نفت
آزادی قیمت نفت، شوکی به‌وجود آورد که اکنون روزهاست تحلیلگران اقتصادی و رسانه‌های جهان مشغول تجزیه و تحلیل آن هستند. پرسش‌ها و ابهام‌ها درباره این سقوط آزاد که تنها در یک روز کاهشی ۴ دلاری را به همراه داشت، چنان گسترده است که طیف وسیعش، تئوری توطئه را هم دربرمی‌گیرد. تئوری که می‌گوید، عربستان یا حتی همدستی آمریکا در پس این کاهش قیمت است و هدفش، حمله به اقتصاد کشورهایی چون روسیه و ایران در جنگ پنهان این روزهای منطقه‌ای و جهانی است. نفت همواره در طول تاریخ مهم‌ترین ابزار بازی‌های بزرگ استراتژیک و موضوع جنگ‌ها و لشکرکشی‌ها و استعمارها بوده‌است.
آزادی قیمت نفت، شوکی به‌وجود آورد که اکنون روزهاست تحلیلگران اقتصادی و رسانه‌های جهان مشغول تجزیه و تحلیل آن هستند. پرسش‌ها و ابهام‌ها درباره این سقوط آزاد که تنها در یک روز کاهشی 4 دلاری را به همراه داشت، چنان گسترده است که طیف وسیعش، تئوری توطئه را هم دربرمی‌گیرد. تئوری که می‌گوید، عربستان یا حتی همدستی آمریکا در پس این کاهش قیمت است و هدفش، حمله به اقتصاد کشورهایی چون روسیه و ایران در جنگ پنهان این روزهای منطقه‌ای و جهانی است. نفت همواره در طول تاریخ مهم‌ترین ابزار بازی‌های بزرگ استراتژیک و موضوع جنگ‌ها و لشکرکشی‌ها و استعمارها بوده‌است. به همین خاطر حالا که قیمت این کالای ارزشمند جهانی چنین سقوط کرده، همه به دنبال پشت پرده این ماجرا و تحلیل تاثیراتش در عرصه سیاسی اقتصادی جهان هستند. در نگاه اول و در تحلیلی ساده ممکن است این طور به نظر برسد که آمریکا که همچنان یکی از بزرگ‌ترین واردکنندگان و مصرفکنندگان نفت جهان است، برنده اصلی این سقوط قیمت است. آنها که دست پنهان آمریکا در همدستی با عربستان برای این کاهش قیمت را می‌بینند، بر مبنای همین استدلال است که چنین تحلیلی دارند؛ اما همه چیز به این سادگی نیست.
آمریکا هم از این کاهش قیمت زیان می‌بیند. این گزارش نگاهی دارد به دلایل احتمالی سقوط قیمت نفت، برندگان و بازندگان کاهش قیمت جهانی نفت و چگونگی تاثیر این کاهش قیمت بر اقتصاد کشورهای واردکننده و صادرکننده نفت.
دلایل احتمالی کاهش قیمت
یکی از وعده‌های انتخاباتی باراک اوباما در سال 2008، کاهش وابستگی آمریکا به واردات نفت بود. این البته وعده منحصر‌به‌فرد یا ایده بکر اوباما نبود، بلکه استراتژی است که سال‌ها است آمریکا آن را دنبال می‌کند. دستیابی به تکنولوژی استخراج نفت و گاز از درون صخره‌ها و از دل شن‌هایی که به «شیل» معروف هستند، درنتیجه همین استراتژی به دست آمده‌است. امسال اما سال به ثمر نشستن وعده انتخاباتی اوباما بود. میزان واردات نفت آمریکا امسال به پایین‌ترین حد خود رسید؛ به‌طوری‌که در ماه‌های اخیر، واردات نفتی آمریکا از برخی کشورها مانند نیجریه به صفر رسیده‌است. تولید نفت آمریکا از سال 2008 تا کنون 70 درصد رشد داشته‌است. این بی‌اشتهایی یا کم شدن نیاز یکی از اصلی‌ترین مشتریان نفت جهان، بدون شک قیمت این کالا را در بازارهای جهانی با کاهش روبه‌رو می‌کند. از سوی دیگر چین که در سال‌های اخیر به دلیل رشد پرشتاب اقتصادش به مشتری سیری‌ناپذیر نفت جهان تبدیل شده‌بود، در ماه‌های اخیر شاهد کاهش شتاب رشد اقتصادی است. میزان تاثیر این کاهش شتاب رشد اقتصادی بر میزان خرید نفت چین از بازارهای جهان هنوز با عدد و رقم مشخص نشده؛ اما اعلام نرخ رشد اقتصادی چین برای تاثیر بر قیمت جهانی نفت کافی است. یکی دیگر از عواملی که بر کاهش قیمت جهانی نفت تاثیر گذاشته، ورود عرضه‌کنندگان غیررسمی و به اصطلاح فله‌ای به بازار نفت است. در چند کشور نفت‌خیز خاورمیانه و شمال آفریقا، اکنون میدان‌های نفتی در دست گروههای شبه‌نظامی است که نفت را خارج از چارچوب رسمی و قراردادهای بین‌المللی و منطقه‌ای این کشورها در بازارهای منطقه‌ای و جهانی به فروش می‌رسانند. داعش از یک سال پیش این کار را با میدان‌های نفتی سوریه می‌کرد و هنوز هم می‌کند. شبه‌نظامیان داعش، نفت سوریه را گاه تا یک سوم قیمت در بازارهایی مانند ترکیه به فروش می‌رسانند. در لیبی هم چند ماهی است که میدان نفتی شرق این کشور در دست گروههای شبه‌نظامی است. نفت کردستان عراق هم در چند نوبت به‌صورت مستقیم و خارج از چارچوب رسمی دولت عراق، به آمریکا و ایتالیا منتقل شد. ورود این محموله‌های نفتی پراکنده به بازار، تنظیم قیمت نفت را از کنترل خارج می‌کند.
نقش عربستان
مجموعه‌ای از این دلایل، قیمت نفت را در چهار ماه گذشته نزدیک به 24 درصد کاهش داده‌است. با این حال برخی تحلیلگران سیاسی، سقوط 4 دلاری قیمت نفت در یک روز را که در تاریخ 14 اکتبر گذشته روی داد، نتیجه اقدام یا مداخله‌ای مشخص‌تر می‌دانند. این تحلیلگران نقش عربستان را در این کاهش ناگهانی قیمت موثر می‌بینند و می‌گویند که عربستان نفت عرضه‌شده خود به مشتریان آسیایی را به‌صورت ناگهانی با تخفیف ارائه کرده‌است. اینکه عربستان عمدا قیمت نفت عرضه‌شده خود به مشتریان آسیایی را کاهش داده، یک دلیل دیگر هم می‌تواند داشته باشد. با توجه به اینکه میزان واردات نفت آمریکا از کشورهای عضو اوپک کاهش یافته، اکنون عربستان برای فروش نفت خود دست کم در آسیا تلاش بیشتری می‌کند و در این راه با رقبایی همچون نیجریه روبه‌رو است. شاید یکی از دلایل کاهش قیمت نفت عربستان در هفته‌های اخیر، تلاش برای فروش نفت بیشتر در این بازار رقابتی باشد. تحلیلگران می‌گویند به دلیل تضعیف جایگاه سیاسی عربستان در تحولات منطقه‌ای، این کشور خواسته با این اقدام نوعی قدرت‌نمایی کند و به خاورمیانه وجهان ثابت کند که دست کم در کنترل قیمت نفت همچنان حرف اول را می‌زند. وقتی عربستان بعد از کاهش قیمت نفت، برخلاف رویه گذشته از کاهش سقف تولید خودداری کرد، این فرضیه بیشتر تقویت شد. وزیرنفت عربستان در واکنش به این تحولات گفت که کاهش قیمت نفت زنگ خطر و باعث نگرانی ریاض نیست. واقعیت این است که کاهش قیمت نفت در کوتاه‌مدت برای اقتصاد عربستان شوکی ایجاد نمی‌کند؛ چرا‌که این کشور ذخایر ارزی زیاد و بدهی پایینی دارد؛ بنابراین می‌تواند از پس کسری بودجه‌ای که در نتیجه کاهش قیمت نفت برایش ایجاد می‌شود، بربیاید. ذخایر ارزی عربستان 700 میلیارد دلار تخمین زده شده است؛ اما این فقط در کوتاه‌مدت ممکن است. همان‌طور که یکی از مدیران ارشد نفتی امارات به نیویورک‌تایمز گفته، عربستان در سه سال گذشته برای جلوگیری از موج اعتراض‌های اجتماعی، حجم زیادی از نقدینگی را به جامعه تزریق کرده و مثلا حقوق و دستمزدها را افزایش داده، بیمه بیکاری را بالا برده و اکنون برای ادامه این هزینه‌های اجتماعی به بالا بودن قیمت نفت نیاز دارد. از سوی دیگر به نظر می‌رسد عربستان بیشتر از تنظیم قیمت، به دنبال تضمین سهم خود از بازارهای
جهانی است.
معنای کاهش قیمت نفت برای آمریکا
باوجود اینکه آمارها از کاهش وابستگی آمریکا به واردات نفت حکایت دارد و حتی آژانس بین‌المللی انرژی پیش‌بینی کرده تا سال آینده، آمریکا جای عربستان را در تولید نفت بگیرد، اما نباید فراموش کنیم که هنوز آمریکا بسیار کمتر از آنکه نفت مصرف می‌کند، تولید دارد. یعنی هنوز به واردات نفت نیازمند است. کاهش ۳۰ دلاری قیمت نفت در ماه‌های اخیر، برای اقتصاد خرد آمریکا خبر خوبی است. آنی‌ترین تاثیر این کاهش قیمت برای مردم این کشور، کاهش ۲۰۰ میلیارد دلاری هزینه‌های آنها در سال در زمینه خرید بنزین و سوخت است. این هزینه صرفه‌جویی‌شده، از طریق افزایش خرید و مصرف مردم، به اقتصاد برمی‌گردد و باعث رونق می‌شود. این میزان پول خود یک بسته محرک اقتصادی است؛ اما این ماجرا روی دیگری هم دارد. صنعت نفت و گاز شیل آمریکا، صنعت نوپا و شکننده‌ای است. واشنگتن برای کاهش وابستگی‌اش به واردات انرژی، روی این صنعت حساب ویژه‌ای باز کرده و امید زیادی به آن بسته است. کاهش قیمت نفت، سود شرکت‌های نفتی را که در این صنعت سرمایه‌گذاری کرده‌اند، کاهش می‌دهد و آنها را از ادامه کار و عملیات پرهزینه حفاری و استخراج نفت و گاز شیل بازمی‌دارد. از سوی دیگر، وقتی قیمت نفت در بازارهای جهانی بسیار کمتر از نفت و گاز شیل باشد، دیگر کسی انگیزه‌ای برای استخراج این نوع انرژی یا مصرف و فروش آن ندارد. کاهش قیمت نفت به زیر ۹۰ دلار، یعنی کاهش اشتیاق به نفت وگاز شیل. این برای آمریکا و کانادا خبر خوبی نیست. همین موضوع باعث شده که فرضیه دیگری درباره نقش عربستان در کاهش قیمت جهانی نفت شکل بگیرد. روزنامه انگلیسی «فایننشیال تایمز» و روزنامه آمریکایی «نیویورک‌تایمز» در دو تحلیل جداگانه نوشتند که شاید عربستان با این کار، قصد قدرت‌نمایی در مقابل آمریکا و تلافی سیاست‌های آمریکا در منطقه در سه سال گذشته را دارد؛ اما برای این فرضیه هم دلایل روشن و کافی وجود ندارد.
کشورهای اوپک
در میان کشورهای عضو اوپک، ونزوئلا بیشترین آسیب را از کاهش قیمت جهانی نفت می‌بیند. اقتصاد ونزوئلا پیش از این کاهش قیمت هم وضعیت بحرانی داشت و با یکی از بالاترین نرخ‌های تورم در جهان روبه‌رو بود. اقتصاد ونزوئلا برای ادامه حیات خود به نفت ۱۲۰ دلاری نیاز دارد؛ اما دیگر اعضای اوپک دست کم در کوتاه مدت با این کاهش قیمت دچار بحران نمی‌شوند. کشورهای عربی مانند امارات و کویت مانند عربستان ذخایر ارزی زیادی دارند و می‌توانند تا چند سال از پس کسری بودجه ناشی از کاهش قیمت نفت بربیایند. قدرت مانور این کشورها از ایران، عراق و نیجریه بیشتر است. ولادیمیر پوتین اخیرا از بازنگری در بودجه روسیه به دلیل کاهش قیمت نفت خبر داد؛ اما گفت که چون این بودجه خوب بسته شده، با کاهش قیمت انرژی دچار بحران نمی‌شود. اما برای آنکه بودجه روسیه متوازن باقی بماند، قیمت نفت باید بالای ۱۰۴ دلار باشد. باتوجه به اینکه روسیه به دلیل تحریم‌های غرب در ماجرای بحران اوکراین، با ضربه اقتصادی روبه‌رو شده‌است، اکنون این کاهش قیمت می‌تواند تاثیر این ضربه را بیشتر کند.
اروپا و آسیا
کاهش قیمت جهانی نفت برای کشورهای اروپایی در این شرایط، خبر بسیار امیدوارکننده و خوشایندی است. گزارش‌هایی که اخیرا درباره وضعیت اقتصادی اروپا منتشر شده بسیار ناامیدکننده است و حتی از ورود این قاره به سومین دوره رکود خود در شش سال گذشته حکایت دارد. کاهش ده درصدی قیمت نفت به معنای افزایش یک دهم درصدی تولید اقتصادی اروپاست. در آسیا، علاوه بر چین که از این کاهش قیمت سود می‌برد، اقتصاد ژاپن هم شاهد تاثیر مثبت از این کاهش قیمت است. ژاپن نیمی از نفت مصرفی خود را وارد می‌کند. قیمت بالای انرژی، باعث افزایش تورم در اقتصاد ژاپن می‌شود. هند ۷۵ درصد از نفت مصرفی خود را وارد می‌کند و تحلیلگران می‌گویند سقوط قیمت نفت کسری حساب جاری هند را کاهش می‌دهد.
تاثیر بر اقتصاد جهان
معمولا کاهش قیمت نفت باعث تقویت رشد اقتصاد جهان می‌شود. براساس محاسبات «اکونومیست»، کاهش ۱۰ دلاری قیمت برای هر بشکه، نیم درصد از سهم تولید ناخالص جهانی را از کشورهای صادرکننده به کشورهای واردکننده منتقل می‌کند. مصرفکنندگان در کشورهای واردکننده نفت بیشتر و سریع‌تر از کشورهای صادرکننده نفت، پول خرج می‌کنند. بنابراین وقتی درآمد آنها در نتیجه کاهش قیمت جهانی نفت افزایش یابد، تولید جهانی تقویت می‌شود. موسسه مالی «سی‌تی گروپ» آمریکا پیش‌بینی کرده که کاهش قیمت نفت، یک محرک ۱/۱ هزار میلیارد دلاری برای اقتصاد جهان است. اما این بار این کاهش قیمت نفت متفاوت‌از کاهش‌های دوره‌های قبلی است و بنابراین معنا و تاثیر آن بر اقتصاد جهان مانند گذشته روشن و مشخص و قابل تحلیل نیست. اگر دلیل این کاهش قیمت، کاهش تقاضای جهانی باشد، تاثیرش بر اقتصاد جهان مانند گذشته تاثیر توام با رونق نیست. اقتصاد جهان اکنون دورنمای ضعیفی دارد. تولید ناخالص داخلی ژاپن در سه‌ماهه دوم امسال کاهش یافته است. شاخص‌های اقتصادی آلمان هم وضعیت ناامیدکننده‌‌ای دارد تا جایی که ممکن است از وارد شدن این کشور به دوران رکود حکایت داشته‌باشد. نرخ رشد اقتصادی آمریکا اخیرا بالا رفته؛ اما باز هم چندان امیدوارکننده نیست. صندوق بین‌المللی پول اخیرا پیش‌بینی خود را برای رشد اقتصاد جهان در سال ۲۰۱۴ برای سومین بار کاهش داد و این رقم را ۳/۳ درصد پیش‌بینی کرد. اکونومیست، همین کاهش شتاب رشد اقتصاد جهان و کاهش تقاضا را یکی از دلایل کاهش قیمت جهانی نفت می‌داند.
دلایل احتمالی کاهش قیمت
یکی از وعده‌های انتخاباتی باراک اوباما در سال 2008، کاهش وابستگی آمریکا به واردات نفت بود. این البته وعده منحصر‌به‌فرد یا ایده بکر اوباما نبود، بلکه استراتژی است که سال‌ها است آمریکا آن را دنبال می‌کند. دستیابی به تکنولوژی استخراج نفت و گاز از درون صخره‌ها و از دل شن‌هایی که به «شیل» معروف هستند، درنتیجه همین استراتژی به دست آمده‌است. امسال اما سال به ثمر نشستن وعده انتخاباتی اوباما بود. میزان واردات نفت آمریکا امسال به پایین‌ترین حد خود رسید؛ به‌طوری‌که در ماه‌های اخیر، واردات نفتی آمریکا از برخی کشورها مانند نیجریه به صفر رسیده‌است. تولید نفت آمریکا از سال 2008 تا کنون 70 درصد رشد داشته‌است. این بی‌اشتهایی یا کم شدن نیاز یکی از اصلی‌ترین مشتریان نفت جهان، بدون شک قیمت این کالا را در بازارهای جهانی با کاهش روبه‌رو می‌کند. از سوی دیگر چین که در سال‌های اخیر به دلیل رشد پرشتاب اقتصادش به مشتری سیری‌ناپذیر نفت جهان تبدیل شده‌بود، در ماه‌های اخیر شاهد کاهش شتاب رشد اقتصادی است. میزان تاثیر این کاهش شتاب رشد اقتصادی بر میزان خرید نفت چین از بازارهای جهان هنوز با عدد و رقم مشخص نشده؛ اما اعلام نرخ رشد اقتصادی چین برای تاثیر بر قیمت جهانی نفت کافی است. یکی دیگر از عواملی که بر کاهش قیمت جهانی نفت تاثیر گذاشته، ورود عرضه‌کنندگان غیررسمی و به اصطلاح فله‌ای به بازار نفت است. در چند کشور نفت‌خیز خاورمیانه و شمال آفریقا، اکنون میدان‌های نفتی در دست گروههای شبه‌نظامی است که نفت را خارج از چارچوب رسمی و قراردادهای بین‌المللی و منطقه‌ای این کشورها در بازارهای منطقه‌ای و جهانی به فروش می‌رسانند. داعش از یک سال پیش این کار را با میدان‌های نفتی سوریه می‌کرد و هنوز هم می‌کند. شبه‌نظامیان داعش، نفت سوریه را گاه تا یک سوم قیمت در بازارهایی مانند ترکیه به فروش می‌رسانند. در لیبی هم چند ماهی است که میدان نفتی شرق این کشور در دست گروههای شبه‌نظامی است. نفت کردستان عراق هم در چند نوبت به‌صورت مستقیم و خارج از چارچوب رسمی دولت عراق، به آمریکا و ایتالیا منتقل شد. ورود این محموله‌های نفتی پراکنده به بازار، تنظیم قیمت نفت را از کنترل خارج می‌کند.
نقش عربستان
مجموعه‌ای از این دلایل، قیمت نفت را در چهار ماه گذشته نزدیک به 24 درصد کاهش داده‌است. با این حال برخی تحلیلگران سیاسی، سقوط 4 دلاری قیمت نفت در یک روز را که در تاریخ 14 اکتبر گذشته روی داد، نتیجه اقدام یا مداخله‌ای مشخص‌تر می‌دانند. این تحلیلگران نقش عربستان را در این کاهش ناگهانی قیمت موثر می‌بینند و می‌گویند که عربستان نفت عرضه‌شده خود به مشتریان آسیایی را به‌صورت ناگهانی با تخفیف ارائه کرده‌است. اینکه عربستان عمدا قیمت نفت عرضه‌شده خود به مشتریان آسیایی را کاهش داده، یک دلیل دیگر هم می‌تواند داشته باشد. با توجه به اینکه میزان واردات نفت آمریکا از کشورهای عضو اوپک کاهش یافته، اکنون عربستان برای فروش نفت خود دست کم در آسیا تلاش بیشتری می‌کند و در این راه با رقبایی همچون نیجریه روبه‌رو است. شاید یکی از دلایل کاهش قیمت نفت عربستان در هفته‌های اخیر، تلاش برای فروش نفت بیشتر در این بازار رقابتی باشد. تحلیلگران می‌گویند به دلیل تضعیف جایگاه سیاسی عربستان در تحولات منطقه‌ای، این کشور خواسته با این اقدام نوعی قدرت‌نمایی کند و به خاورمیانه وجهان ثابت کند که دست کم در کنترل قیمت نفت همچنان حرف اول را می‌زند. وقتی عربستان بعد از کاهش قیمت نفت، برخلاف رویه گذشته از کاهش سقف تولید خودداری کرد، این فرضیه بیشتر تقویت شد. وزیرنفت عربستان در واکنش به این تحولات گفت که کاهش قیمت نفت زنگ خطر و باعث نگرانی ریاض نیست. واقعیت این است که کاهش قیمت نفت در کوتاه‌مدت برای اقتصاد عربستان شوکی ایجاد نمی‌کند؛ چرا‌که این کشور ذخایر ارزی زیاد و بدهی پایینی دارد؛ بنابراین می‌تواند از پس کسری بودجه‌ای که در نتیجه کاهش قیمت نفت برایش ایجاد می‌شود، بربیاید. ذخایر ارزی عربستان 700 میلیارد دلار تخمین زده شده است؛ اما این فقط در کوتاه‌مدت ممکن است. همان‌طور که یکی از مدیران ارشد نفتی امارات به نیویورک‌تایمز گفته، عربستان در سه سال گذشته برای جلوگیری از موج اعتراض‌های اجتماعی، حجم زیادی از نقدینگی را به جامعه تزریق کرده و مثلا حقوق و دستمزدها را افزایش داده، بیمه بیکاری را بالا برده و اکنون برای ادامه این هزینه‌های اجتماعی به بالا بودن قیمت نفت نیاز دارد. از سوی دیگر به نظر می‌رسد عربستان بیشتر از تنظیم قیمت، به دنبال تضمین سهم خود از بازارهای
جهانی است.
معنای کاهش قیمت نفت برای آمریکا
باوجود اینکه آمارها از کاهش وابستگی آمریکا به واردات نفت حکایت دارد و حتی آژانس بین‌المللی انرژی پیش‌بینی کرده تا سال آینده، آمریکا جای عربستان را در تولید نفت بگیرد، اما نباید فراموش کنیم که هنوز آمریکا بسیار کمتر از آنکه نفت مصرف می‌کند، تولید دارد. یعنی هنوز به واردات نفت نیازمند است. کاهش ۳۰ دلاری قیمت نفت در ماه‌های اخیر، برای اقتصاد خرد آمریکا خبر خوبی است. آنی‌ترین تاثیر این کاهش قیمت برای مردم این کشور، کاهش ۲۰۰ میلیارد دلاری هزینه‌های آنها در سال در زمینه خرید بنزین و سوخت است. این هزینه صرفه‌جویی‌شده، از طریق افزایش خرید و مصرف مردم، به اقتصاد برمی‌گردد و باعث رونق می‌شود. این میزان پول خود یک بسته محرک اقتصادی است؛ اما این ماجرا روی دیگری هم دارد. صنعت نفت و گاز شیل آمریکا، صنعت نوپا و شکننده‌ای است. واشنگتن برای کاهش وابستگی‌اش به واردات انرژی، روی این صنعت حساب ویژه‌ای باز کرده و امید زیادی به آن بسته است. کاهش قیمت نفت، سود شرکت‌های نفتی را که در این صنعت سرمایه‌گذاری کرده‌اند، کاهش می‌دهد و آنها را از ادامه کار و عملیات پرهزینه حفاری و استخراج نفت و گاز شیل بازمی‌دارد. از سوی دیگر، وقتی قیمت نفت در بازارهای جهانی بسیار کمتر از نفت و گاز شیل باشد، دیگر کسی انگیزه‌ای برای استخراج این نوع انرژی یا مصرف و فروش آن ندارد. کاهش قیمت نفت به زیر ۹۰ دلار، یعنی کاهش اشتیاق به نفت وگاز شیل. این برای آمریکا و کانادا خبر خوبی نیست. همین موضوع باعث شده که فرضیه دیگری درباره نقش عربستان در کاهش قیمت جهانی نفت شکل بگیرد. روزنامه انگلیسی «فایننشیال تایمز» و روزنامه آمریکایی «نیویورک‌تایمز» در دو تحلیل جداگانه نوشتند که شاید عربستان با این کار، قصد قدرت‌نمایی در مقابل آمریکا و تلافی سیاست‌های آمریکا در منطقه در سه سال گذشته را دارد؛ اما برای این فرضیه هم دلایل روشن و کافی وجود ندارد.
کشورهای اوپک
در میان کشورهای عضو اوپک، ونزوئلا بیشترین آسیب را از کاهش قیمت جهانی نفت می‌بیند. اقتصاد ونزوئلا پیش از این کاهش قیمت هم وضعیت بحرانی داشت و با یکی از بالاترین نرخ‌های تورم در جهان روبه‌رو بود. اقتصاد ونزوئلا برای ادامه حیات خود به نفت ۱۲۰ دلاری نیاز دارد؛ اما دیگر اعضای اوپک دست کم در کوتاه مدت با این کاهش قیمت دچار بحران نمی‌شوند. کشورهای عربی مانند امارات و کویت مانند عربستان ذخایر ارزی زیادی دارند و می‌توانند تا چند سال از پس کسری بودجه ناشی از کاهش قیمت نفت بربیایند. قدرت مانور این کشورها از ایران، عراق و نیجریه بیشتر است. ولادیمیر پوتین اخیرا از بازنگری در بودجه روسیه به دلیل کاهش قیمت نفت خبر داد؛ اما گفت که چون این بودجه خوب بسته شده، با کاهش قیمت انرژی دچار بحران نمی‌شود. اما برای آنکه بودجه روسیه متوازن باقی بماند، قیمت نفت باید بالای ۱۰۴ دلار باشد. باتوجه به اینکه روسیه به دلیل تحریم‌های غرب در ماجرای بحران اوکراین، با ضربه اقتصادی روبه‌رو شده‌است، اکنون این کاهش قیمت می‌تواند تاثیر این ضربه را بیشتر کند.
اروپا و آسیا
کاهش قیمت جهانی نفت برای کشورهای اروپایی در این شرایط، خبر بسیار امیدوارکننده و خوشایندی است. گزارش‌هایی که اخیرا درباره وضعیت اقتصادی اروپا منتشر شده بسیار ناامیدکننده است و حتی از ورود این قاره به سومین دوره رکود خود در شش سال گذشته حکایت دارد. کاهش ده درصدی قیمت نفت به معنای افزایش یک دهم درصدی تولید اقتصادی اروپاست. در آسیا، علاوه بر چین که از این کاهش قیمت سود می‌برد، اقتصاد ژاپن هم شاهد تاثیر مثبت از این کاهش قیمت است. ژاپن نیمی از نفت مصرفی خود را وارد می‌کند. قیمت بالای انرژی، باعث افزایش تورم در اقتصاد ژاپن می‌شود. هند ۷۵ درصد از نفت مصرفی خود را وارد می‌کند و تحلیلگران می‌گویند سقوط قیمت نفت کسری حساب جاری هند را کاهش می‌دهد.
تاثیر بر اقتصاد جهان
معمولا کاهش قیمت نفت باعث تقویت رشد اقتصاد جهان می‌شود. براساس محاسبات «اکونومیست»، کاهش ۱۰ دلاری قیمت برای هر بشکه، نیم درصد از سهم تولید ناخالص جهانی را از کشورهای صادرکننده به کشورهای واردکننده منتقل می‌کند. مصرفکنندگان در کشورهای واردکننده نفت بیشتر و سریع‌تر از کشورهای صادرکننده نفت، پول خرج می‌کنند. بنابراین وقتی درآمد آنها در نتیجه کاهش قیمت جهانی نفت افزایش یابد، تولید جهانی تقویت می‌شود. موسسه مالی «سی‌تی گروپ» آمریکا پیش‌بینی کرده که کاهش قیمت نفت، یک محرک ۱/۱ هزار میلیارد دلاری برای اقتصاد جهان است. اما این بار این کاهش قیمت نفت متفاوت‌از کاهش‌های دوره‌های قبلی است و بنابراین معنا و تاثیر آن بر اقتصاد جهان مانند گذشته روشن و مشخص و قابل تحلیل نیست. اگر دلیل این کاهش قیمت، کاهش تقاضای جهانی باشد، تاثیرش بر اقتصاد جهان مانند گذشته تاثیر توام با رونق نیست. اقتصاد جهان اکنون دورنمای ضعیفی دارد. تولید ناخالص داخلی ژاپن در سه‌ماهه دوم امسال کاهش یافته است. شاخص‌های اقتصادی آلمان هم وضعیت ناامیدکننده‌‌ای دارد تا جایی که ممکن است از وارد شدن این کشور به دوران رکود حکایت داشته‌باشد. نرخ رشد اقتصادی آمریکا اخیرا بالا رفته؛ اما باز هم چندان امیدوارکننده نیست. صندوق بین‌المللی پول اخیرا پیش‌بینی خود را برای رشد اقتصاد جهان در سال ۲۰۱۴ برای سومین بار کاهش داد و این رقم را ۳/۳ درصد پیش‌بینی کرد. اکونومیست، همین کاهش شتاب رشد اقتصاد جهان و کاهش تقاضا را یکی از دلایل کاهش قیمت جهانی نفت می‌داند.
ارسال نظر