جانمایی تفکر «سلامت محور» در مدیران شهری

از آنجا که یکی از مهم‌ترین تعهدات محمدعلی نجفی گزینه نهایی شهرداری تهران به شهروندان تهرانی ارتقای شرایط زیستی و کیفیت زندگی در پایتخت است بنابراین یکی از مهم‌ترین حوزه‌هایی که مدیریت شهری جدید باید در مورد آن اقدامات موثری انجام دهد حوزه محیط‌زیست خواهد بود. حوزه‌ای که طی چند سال اخیر نه تنها اقدام موثری برای مقابله با مشکلات آن صورت نگرفته بلکه روزبه‌روز مشکلات جدیدتری هم به آن اضافه شده است. رحمت‌الله حافظی رئیس کمیسیون سلامت و محیط‌زیست شورای شهر تهران در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد» با برشمردن اولویت‌های کاری این حوزه، برخی راهکارهای موثر برای مقابله با این مشکلات را به مدیریت شهری جدید پایتخت پیشنهاد می‌دهد.

محمدعلی نجفی به‌عنوان گزینه نهایی برای شهرداری تهران، برنامه پیشنهادی خود برای اداره شهر تهران را در دو بخش مربوط به مشکلات شهر و شهرداری و در 14 محور تنظیم کرده است. یکی از مهم‌ترین حوزه‌هایی که درخصوص آن به بررسی چالش و مشکلات اساسی شهر پرداخته حوزه محیط‌زیست است. با توجه به تجربه چهارساله حضور در ریاست کمیسیون محیط‌زیست شورای شهر تهران از دیدگاه شما مهم‌ترین چالش‌های فعلی شهر تهران در حوزه محیط‌زیست چیست؟

درحال حاضر شهر تهران در حوزه محیط‌زیست با چالش‌های مهمی دست و پنجه نرم می‌کند که بخش زیادی از آنها نیز برای تمامی شهروندان تهرانی بسیار ملموس و قابل درک است. به‌عنوان مثال آلودگی هوا و آلودگی صوتی از مهم‌ترین مشکلات فراگیر زیستی پایتخت است اما در کنار این مشکلات می‌توان به چالش‌های دیگری همچون آلودگی نوری به‌ویژه در شب‌ها، آلودگی سبزی‌ها و میوه‌های مصرفی شهروندان ناشی از کودهای شیمیایی و سموم کشاورزی اشاره کرد که باید حتما از سوی کمیسیون محیط‌زیست شورای شهر در دوره جدید نیز رصد شود. در عین حال یکی از مشکلاتی که طی دو سال گذشته مورد بررسی و واکاوی کمیسیون محیط‌زیست قرار گرفته اما هنوز به سرانجام نرسیده موضوع کیفیت انواع نان از مرحله کاشت تا رسیدن به سفره شهروندان تهرانی است که به‌طور مستقیم با سلامت مصرف‌کنندگان در ارتباط است. از این رو از تمامی دوستان درخواست داریم که تمامی مراحل تهیه نان از کاشت، داشت، برداشت، نگهداری در سیلو و سرانجام مراحل طبخ نان را از نظر کیفیت مورد بررسی قرار دهند.

در مورد کیفیت نان طی سال‌های گذشته مواردی مشاهده شده که اکنون مورد تاکید شما است؟

بله. به همین علت نیز از گروه‌های مختلفی که در تهیه نان سهیم هستیم طی چند جلسه دعوت به عمل آمده و به بررسی مشکلات روش تهیه نان از زبان آنها پرداخته‌ایم. ضمن آنکه با توجه به نتایج به عمل آمده کیفیت آرد و آلودگی آن نیز از جمله مواردی است که باید در مسیر بررسی قرار گیرد.

یکی از موارد مهمی که طی سال‌های گذشته نیز درخصوص آن بارها تذکر داده شد و حتی پای وزیر بهداشت نیز به میان آمد، موضوع آلودگی آب است در این زمینه چه پیشنهادی دارید؟

کیفیت آب شرب مصرفی در شهر تهران نیازمند نظارت مستمر است. این نظارت مستمر خصوصا در فصول گرم سال که مصرف آب افزایش پیدا می‌کند و برای جبران کمبود آب شرب نیازمند استفاده از منابع آب زیرزمینی هستیم درجه اهمیت بیشتری دارد.

آقای نجفی در کنار تشریح چالش‌ها و مشکلات محیط‌زیستی شهر تهران که مواردی از آنها را شما نیز اشاره کردید، به ارائه و توضیح راهکارها و راهبردهای پیشنهادی برای رفع این مشکلات پرداخته‌اند. از دیدگاه شما راهکار اصلی برای کاهش قابل‌توجه مشکلات محیط‌زیستی در شهر تهران چه می‌تواند باشد؟

پیش از پاسخ به این سوال نیاز است یک موضوع را توضیح دهم. ببینید متاسفانه ما در چهار سال گذشته نتوانستیم تفکر تیم مدیریتی کلان‌شهر تهران را به سمت تفکر سلامت‌محور سوق دهیم. این در حالی است که اگر این نگرش عوض شود و هر اقدامی که در شهر انجام شود مبتنی بر نگرش سلامت‌محور باشد دغدغه‌ها از بین می‌رود. به این ترتیب اگر در تیم جدید مدیریت شهری نگرش سلامت‌محور وجود داشته باشد بسیاری از چالش‌ها در حوزه محیط‌زیست رفع خواهد شد. این نگرش سلامت‌محور حتی در اقداماتی همچون افتتاح یک ایستگاه مترو یا نوسازی بافت فرسوده نیز می‌تواند مورد استفاده قرار گیرد. به این معنا که در پروژه‌های نوسازی بافت فرسوده اگر نگاه سلامت‌محور برنامه‌ریزی شود همراستا با نوسازی واحدهای مسکونی می‌توان فضا‌های آموزشی، تفریحی و ورزشی را پیش‌بینی کرد که به تعامل بیشتر میان ساکنان محله و حتی افراد خانواده منجر خواهد شد. چراکه در حال حاضر یکی از مشکلات اصلی جامعه ما تعامل پایین افراد خانواده با یکدیگر و دیگر خانواده‌ها است که منجر به بروز آسیب‌هایی همچون افسردگی و برخی مشکلات روحی دیگر در افراد جامعه شده ‌است.

این درحالی است که وقتی به گذشته برمی‌گردیم افسردگی به شکل امروزی وجود نداشت. در سبک زندگی نسل‌های گذشته یک حیاط بود و دور تا دور این حیاط فرزندان خانواده به همراه همسر و کودکان خود در اتاق‌های کوچک زندگی می‌کردند اما در حال حاضر هر خانواده در فضای محدود و پشت درهای بسته زندگی‌ می‌کند. بنابراین می‌توان در طراحی پروژه‌های نوسازی بافت فرسوده، ابتدا فضاهایی در قالب اتاق بازی ۱۵ تا ۲۰ متری برای کودکان تعبیه کرد همین فضا مقدمه‌ای برای ایجاد دوباره تعامل میان افراد جامعه می‌شود. به تعبیر دیگر یک نگرش سلامت محور در یک پروژه عمرانی می‌تواند خروجی در قالب ایجاد تعامل میان کودکان و والدین آنها ایجاد کند و در نهایت به رفع استرس و افسردگی خواهد شد. مهم این است که کسانی که شهر را مدیریت می‌کنند و برای شهر تصمیم می‌گیرند در هر تصمیمی نگرش سلامت محور داشته باشند. محال است موضوعی را در مدیریت شهری پیدا کنید که ارتباطی با سلامت شهروندان نداشته باشد اگر این نگرش نهادینه شود فکر می‌کنم مشکلات به تدریج حل شود.

-اگر بخواهیم از میان مشکلات شهر تهران به‌طور خاص به آلودگی هوای تهران اشاره کنیم چه راهکارهایی می‌تواند مدنظر باشد. به‌عنوان مثال در برنامه آقای نجفی به راهکارهایی همچون اخذ عوارض از خودروهای فرسوده، توسعه حمل‌ونقل عمومی پاک، تدوین طرح جامع مبارزه با آلودگی (هوا، صوت و...) اشاره شده است. کدام یک از این راهکارها می‌تواند موثر واقع شود؟

ممکن است هریک از این راهکارها تک تک نقش چشمگیری در کاهش آلودگی هوا نداشته باشد اما تجمیع اجرای این راهکارها قطعا می‌تواند کمک‌کننده باشد. علاوه بر راهکارهایی که شما اشاره کردید به‌نظر می‌رسد جایگزینی موتورسیکلت‌های فعلی و همچنین توسعه استفاده از خودروهای هیبریدی و برقی نیز می‌تواند اثرات چشمگیری در کاهش آلودگی هوای پایتخت داشته باشد. البته باز هم تاکید می‌کنم تجمیع این راهکارها می‌تواند به‌صورت موثر در کاهش آلودگی هوا نقش داشته باشد اما اگر یکی از این راهکارها اجرایی شود قطعا نمی‌توان نتیجه مورد انتظار را مشاهده کرد.