اقتصاد اطلاعات و دانش
علی نقی قائمی نیک بحث اقتصاد اطلاعات در ادبیات علم اقتصاد بیشتر به عدم شفافیت و تقارن اطلاعاتی اشاره دارد. در عین حال در کنار این بحث، طی سالیان اخیر و با رشد و گسترش دنیای مجازی، مباحث مرتبط با اقتصاد کالاهای اطلاعاتی مطرح شده است که در این نوشتار بیشتر سعی شده به این موضوع به صورت مختصر اشاره شود.
امروزه کسی نیست که با مقوله تکنولوژی اطلاعات و اقتصاد اطلاعات و دانش آشنایی نداشته باشد. گردش بالای مالی این صنعت و ویژگی‌های خاص آن، توجه بسیاری از اندیشمندان و اقتصاددانان را به خود جلب کرده است. امروزه شرکت‌های عظیم بین‌المللی مانند گوگل و مایکروسافت با درآمدی بیش از درآمد ناخالص بسیاری از کشورهای جهان در صحنه بین‌المللی رخ نمایی می‌کنند.
با توجه به ویژگی‌های خاص این صنعت و سرعت بالای تغییر تکنولوژی در این فرایند، از دست دادن هر لحظه در حرکت برای دستیابی به آن، موجب خسارت‌های جبران ناپذیری می‌شود.
ازسوی دیگر انقلاب ما انقلابی فرهنگی بوده و امروزه ما با تهاجم فرهنگی در این عرصه مواجه هستیم. به نظر می رسد همانگونه که عزم مسئولان کشور برای دستیابی به تکنولوژی‌های نوین مانند بیوتکنولوژی و انرژی هسته‌ای ستودنی است، توجه به این صنعت نوپا و در حال رشد که کاملا با اهداف انقلاب اسلامی سازگار است، نیز ضروری و لازم به نظر می‌رسد. کشور ما با خیل انبوه فارغ‌التحصیلان باهوش دانشگاهی به لحاظ منابع انسانی در این صنعت نیز دارای مزیت نسبی است. لذا با توجه به اهمیت موضوع به کلیات بحث اشاره‌ می‌شود. امید است که این نوشتار انگیزه‌ای برای توجه بیشتر و حمایت از رشد این شاخه از اقتصاد در کشور جمهوری اسلامی باشد.
اقتصاد دانایی محور: مضمون تازه‌ای است که در آن فرآیندهای تولید، توزیع و انتشار، ذخیره‌سازی و مصرف اطلاعات و انتقال نمادها و کلیه درآمدهایی که به طور مستقیم یا غیرمستقیم از طرق مذکور به دست می‌آید، مورد تجزیه و تحلیل قرار می‌گیرند. این اقتصاد را گاهی «اقتصاد دانایی‌محور» و «اقتصاد بی‌وزن» ، «اقتصاد دیجیتالی» نیز می‌نامند. این مرحله از اقتصاد پس از مراحل اقتصاد کشاورزی، صنعتی و پساصنعتی مطرح شده است. بخش‌های اقتصادی به سه گروه Primary Information sector وSecondary Information Sector و
Non information sector تقسیم می‌شوند.
ویژگی‌های کلّی اقتصاد اطلاعات: جهانی بودن، معطوف به اشیاء و امور غیرملموس چون ایده ها و اطلاعات بودن، ارتباط شدید میان اجزای اقتصاد اطلاعات، غیررقابتی بودن مصرف اطلاعات، ارزش حاشیه‌ای صفراطلاعات، استقلال ذاتی اطلاعاتی، ارزش نامعلوم اطلاعات، تأثیر زمان بر ارزش اطلاعات، افزایش ارزش اطلاعات از طریق گردآوری، خودزایی و گسترش‌پذیری اطلاعات، استقلال هزینه اطلاعات نسبت به مقیاس تقاضا، عمومی بودن اطلاعات، خصوصی بودن اطلاعات، تناوب بین خصوصی و عمومی بودن، انعطاف‌پذیری قیمت اطلاعات، جایگزینی عناصر فیزیکی، پویش محیطی، اثرگذاری، آموزش، فرهنگ، تفریح و سرگرمی، تولید کالا و خدمات، عدم ارتباط معکوس بین عرضه و تقاضا، عدم نیاز به سرمایه‌گذاری فراوان.
اهداف اقتصاد اطلاعات : 1. توانا ساختن در زمینه تحلیل گزینش‏های ‏مدیریتی وسیاسی. 2. فراهم ساختن مجموعه‏ای ازابزارهای ‏نظری وتجربی لازم برای بهترین گزینش در موقعیت‏های مختلف. 3. انتخاب بهترین راه ممکن برای تخصیص‏ هزینه‏ها و منابع. 4. درآمدزایی وافزایش کارآیی اقتصادی‏کالاهای اطلاعاتی. 5. ارائه خدمات بهینه به کاربران.
انتقادات به اقتصاد اطلاعات: درکنار مزایای مختلف این صنعت، انتقاداتی نیز مطرح شده است که برخی از این انتقادات وارد است و برخی دیگر با پاسخ‌های قابل قبولی از سوی طرفداران این رشته مواجه شده است. از جمله انتقادات می‌توان به موراد زیر
اشاره کرد:
1. کالاسازی اطلاعات 2. تجارت یک‌سویه اطلاعات 3.توسعه شکاف فقر وغنا 4. مصرف‌گرایی
آنچه ارائه شد اشاره مختصری به ادبیات این موضوع بود که صرفاً جهت طرح موضوع و جلب توجه مسئولان و افراد ذی‌ربط و ذی‌نفع به اهمیت، تاثیرگذاری و ضروری بودن این بحث مطرح شده است.
*دانشجوی دکتری اقتصاد