اجرای شفاف نظام رتبه‌بندی، رانت‌خواری و فساد را به حداقل می‌رساند
دکتر سیدحسین اعتمادی، موسس گروه شرکتهای بین المللی یاقوت رویان فارغ التحصیل رشته اقتصاد با گرایش تجارت و توسعه اقتصادی در مقطع دکترا است. وی عمده فعالیتهای خود را طی 22 سال سابقه تجارت بین المللی ، در بازار کسب و کار حوزه سلامت کشور و امور جاری در بازار مکمل های غذایی و محصولات آرایشی- بهداشتی متمرکز نموده‌است.
ایشان چندی پیش به عنوان یکی از مدیران برتر و کارآفرینان موفق جوان کشور برگزیده شدند.
تا چه اندازه این طرح را در شکل گیری یک نظام علمی و عادلانه موفق می‌دانید؟
رتبه‌بندی بازرگانی سابقه‌ای قریب به ۱۰۰ ساله در کشورهای غربی دارد و دارای پایه و اساس کاملا علمی است. این فرآیند با اقدامات آقای جان مودی و در سال ۱۹۰۹ برای اولین بار به منظور رتبه‌بندی شرکت‌های راه‌آهن صورت پذیرفت. در حال حاضر اجرای طرح ملی رتبه‌بندی کارت‌های بازرگانی موجب می‌شود که بنگاه‌های شرکت کننده در طرح در صدد رفع نواقص و نقاط ضعف خویش برآیند و در نتیجه عملکرد آن‌ها بهبود یابد. در این طرح بنگاه‌های اقتصادی بر مبنای معیارهای تعریف شده علمی و مدیریتی رتبه‌بندی می‌شوند و رتبه کسب شده بیانگر اعتبار و شایستگی بنگاه است و نظام شایسته سالار قطعا نظام عادلانه‌ای است.
پیشرفت این طرح تا چه اندازه در معرفی حرفه‌ای‌تر بنگاه‌های معتبر در سطح ملی و بین‌المللی جهت تسهیل روابط تجاری موفق خواهد بود؟
با اجرای طرح رتبه‌بندی، عملکردها ارتقا می‌یابد و فضا رقابتی‌تر می‌شود. دنیای امروز یک دنیای رقابتی است و شرط بقا، در عملکرد بهتر است. داشتن رتبه بهتر، مثلا کارت زرین، نشان‌دهنده عملکرد بهتر شرکت و یا به تعبیری شناسنامه اعتباری بنگاه است که نقش مهمی در کسب اعتبار از بانک‌های داخلی و خارجی جهت اخذ وام و یا سرمایه‌گذاری خارجی و ده‌ها مورد دیگر دارد. همچنین اعتبار حاصله کمک شایانی به دولت برای کار با بخش خصوصی داخلی و یا همکاری با شرکت‌های خارجی می‌کند، چرا که در سایر کشورهای پیشرفته و توسعه یافته نیز رتبه‌بندی وجود دارد و اصولا معیار گزینش در روابط بین الملل بر همین اساس است.
از نظر شما مهمترین تسهیلات با توجه به رتبه کسب شده، که بیشترین تاثیر را در بهبود محیط کسب و کار ایفا می‌کنند کدام اند؟
موارد زیادی بر محیط کسب و کار تاثیرگذار است اما اگر بخواهیم چند مورد را نام ببریم، باید بگویم ساده سازی قوانین، وجود دستورالعمل مشخص، سرعت عمل در اجرا و فراهم آوردن شرایط پایدار اقتصادی مواردی هستند که تاثیرمستقیم و به سزایی در محیط کسب و کار به خصوص در بخش خصوصی دارند.
به نظر شما چرا باید نهاد رتبه بندی مستقل باشد؟ وابستگی نهاد رتبه بندی چه مخاطراتی را به همراه دارد؟
ببینید دنیای امروز هر روز بیش از قبل به سمت خصوصی سازی پیش می‌رود که این امر باعث افزایش قدرت مردم و شهروندان می‌شود. وابستگی نهاد رتبه بندی به دولت، استقلال رای و نظر را از این سازمان سلب می‌کند و ممکن است منجر به دخالت در کار این نهاد و نهایتا زیر سوال رفتن نظام عادلانه شود.
فکر می‌کنید دلیل موفقیت نهادهای رتبه بندی مستقل در سطح بین المللی نظیر S & P، Moody و سایرین چیست؟
S & P، Moody و نهادهای رتبه‌بندی مشابه نهادهایی هستند که کاملا مستقل عمل می‌کنند و هیچگونه وابستگی به دولت و یا هیچ سازمان و نهاد دیگری ندارند و در طول سالیان این اعتماد را در بین مردم به وجود آورده‌اند که رتبه‌بندی انجام شده توسط آنها کاملا بر اساس یک نظام عادلانه و علمی انجام می‌شود و هیچ سازمان و یا گروهی نفوذ و تاثیری در امر رتبه بندی ندارد. به اعتقاد اینجانب دو عامل استقلال و ایجاد اعتماد رمز موفقیت این نهادهای بین‌المللی است و امیدوارم که رتبه‌بندی در کشور ما هم به همین سمت پیش برود.
چرا از رتبه‌بندی به عنوان یکی از عوامل اصلی شفاف سازی محیط کسب و کار یاد می‌شود؟
اطلاعات خواسته شده در این طرح شامل مواردی است که خواه، ناخواه سبب شفاف سازی از سوی بنگاه‌های معتبر می‌شود. اطلاعاتی نظیر پرداخت مالیات متعلقه و سود و عوارض گمرکی، میزان ارزش افزوده، میزان واردات و صادرات، اظهارنامه‌های مالی، میزان شرکت در فعالیت‌های اجتماعی و... مواردی هستند که مانع حضور غیر شفاف‌ها در این طرح می‌شود.
رتبه‌بندی تا چه اندازه می‌تواند کسب و کار ایران را برای هدایت در مسیر دستیابی به اهداف مشخص شده در اسناد بالادستی همچون برنامه‌های توسعه، افق ۱۴۰۴، قانون بهبود مستمر محیط کسب و کار و .... راهبری نماید؟
ببینید اگر نظام رتبه‌بندی عادلانه و علمی اجرا شود، رتبه بهتر برابر خواهد بود با عملکرد بهتر و بهره‌وری بیشتر. وقتی که جامعه به این سو پیش برود که فضای رقابتی سالم به وجود آید و شایسته سالاری حکم فرما شود، قطعا رانت خواری و فسادهای اقتصادی به حداقل خواهد رسید و بستر مناسبی برای رسیدن به اهداف برنامه‌های توسعه، افق ۱۴۰۴و... فراهم خواهد شد.
به نظر شما رتبه بندی تا چه اندازه به بهبود و اصلاح رویه‌ها در اجرای صحیح قوانین در سطح ملی کمک می نماید؟
رتبه کسب شده نشانگر اعتبار و قابلیت‌های هر بنگاهی خواهد بود و در نتیجه هر نهاد، سازمان و یا فردی چه خارجی و چه داخلی در برخورد با بنگاه رتبه‌بندی شده بر اساس اعتبار آن بنگاه و طبق قوانین عمل خواهد کرد نه بر مبنای حدسیات و روابط و همچنین بنگاه‌های مختلف برای کسب رتبه بهتر طبق قوانین و با شفافیت عمل خواهند کرد و این مهم باعث ارتقاء سطح کمی و کیفی تجارت کلان کشور خواهد شد.
نحوه اطلاع‌رسانی طرح و رتبه‌های متقاضیان را چگونه ارزیابی می‌کنید؟ برای بهبود آن، چه پیشنهاد مشخصی دارید؟
به نظر بنده در حال حاضر رویه‌های جاری در نحوه احصاء رتبه‌بندی‌های معموله از سوی متولیان امر، سویه مقبول و متعارفی دارد، ولیکن به نظر می‌رسد با افزایش ضریب نفوذ حوزه فناوری و اطلاعات و پتانسیل‌های موجود در پلتفرم‌های نوین اطلاعاتی، بتوان راه رسیدن به جایگاه ایده‌آل و زمان لازمه دستیابی به آن را کوتاهتر نمود.
انتخاب حوزه های مدیریتی، مالی، حقوقی و اجتماعی به عنوان حوزه‌های اصلی این مدل که همراستا با نظام های بین المللی است را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
ببینید کارکرد این چهار حوزه یعنی مدیریتی، مالی، حقوقی و اجتماعی بیان کننده کارکرد کل مجموعه است. اطلاعات خواسته شده در این طرح در برگیرنده هر چهار حوزه بوده و پاسخگویی به این اطلاعات سبب شفاف‌سازی و رفع نواقص در این حوزه‌ها و نهایتا بهبود عملکرد کل بنگاه می‌شود. همانطور که مستحضرید در تمام نظام‌های بین‌المللی این چهار حوزه اصلی‌ترین حوزه‌های فعالیتی هر سازمانی هستند و رتبه‌بندی بر اساس این ۴ حوزه بازتاب خوبی از عملکرد شرکت در بر خواهد داشت.
از منظر تناسب، یکپارچگی، دقت و صحت، مدل رتبه بندی را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
مدل رتبه‌بندی دارای نگاهی سیستمی و قابل اندازه‌گیری و کمی است که این امر باعث افزایش دقت و صحت و جلوگیری از قضاوت و اعمال نظر شخصی در امتیازدهی می‌شود. اطلاعات خواسته شده در برگیرنده تمام فعالیت‌های بنگاه و مناسب برای رتبه‌بندی است.
تا چه اندازه از رویکرد خوداظهاری برای جمع‌آوری اطلاعات متقاضیان به منظور تعیین رتبه رضایت دارید؟
تکیه مدل بر خوداظهاری به جای تحقیق و تفحص و اظهارات شخص ثالث رویکرد جدید و قابل قبولی در سطح بین‌الملل است که جز در بستر ایجاد و توسعه فرهنگ لازم و مناسب و صداقت پیشگی و اعتماد متقابل امکان پذیر نخواهد بود و باتوجه به این موضوع که رتبه‌بندی اجباری نیست، شرکت‌هایی که داوطلب این پایش و سنجش هستند، قطعا» عملکردی شفاف و به دور از هرگونه کاستی خواهند داشت.
اعلام رتبه اولیه و ایجاد فرصت دوباره برای تکمیل مدارک، به چه میزان به سازمان مطبوع شما کمک کرده است؟
در این خصوص باید عرض کنم اعتقاد بنده بر این است که این رویه پیش‌گرفته شده از سوی متولیان رتبه‌بندی را نباید با عنوان فرصت دوباره ارزیابی کرد، بلکه این مدل نمونه بارزی از نحوه تعاملات سازنده و همراهی و همدلی ذیمدخلان رتبه‌بندی با بنگاه‌های ارزیابی شونده به منظور حصول نتایج بهینه است.
امتیازدهی وضعیت نسبت‌های مالی و سایر شاخص‌های مرتبط با بهره‌گیری از مقادیر میانگین صنعت را تا چه اندازه منطقی می‌دانید؟
منطق امتیازدهی شاخص‌های مرتبط با بهره‌گیری از مقادیر میانگین صنعت، تا حدود بسیار زیادی از الگوریتم‌های تایید شده جهانی و فرمولاسیون‌های تاییدشده تخصصی، تبعیت می‌کند، اما اعتقاد بنده بر این باور است که در چشم اندازهای آتی، بایستی چارچوب‌های فعلی مورد بازنگری‌های بیشتر کارشناسی شده و نهایتا» انطباق هر چه بیشتر با استانداردهای نوین تخصصی این حوزه در عرصه‌های تجارت جهانی، قرار گیرد.
به نظر شما این طرح تا چه میزان باعث ساماندهی اطلاعات و تسهیل مدیریت دانش در بنگاه شما شده است؟
طرح رتبه‌بندی با در نظر گرفتن حوزه‌های مختلف یک سازمان باعث بازبینی و بررسی مجدد کل فعالیت سه ساله بنگاه شرکت کننده در طرح می‌شود. سازماندهی اطلاعات در شرکت‌های زیر مجموعه این هلدینگ که در طرح شرکت داشته‌اند بسیار منسجم‌تر و دستیابی به اطلاعات آسان‌تر شده است. ضمن اینکه معتقدیم این موضوع عامل اصلی ترسیم فرآیندهای تخصصی به منظور تحقق چشم‌اندازهای آتی هلدینگ خواهد بود.
چه پیشنهاداتی جهت بهبود فرایند ارزیابی دارید؟
از آنجا که بنگاه‌ها در حال فعالیت و طی طریق پویا هستند، بهتر است فرایند ارزیابی هم به صورت مستمر و پویا انجام شود و با توجه به استانداردهای جهانی و پیشرفت‌های علوم مدیریت و اقتصاد و سایر علوم مرتبط، معیارهای جدیدی به طرح اضافه شود. همچنین بهتر است که بنگاه‌های شرکت کننده در طرح مکررا» و به طور مداوم مورد ارزیابی قرار بگیرند که این امر خود سبب افزایش میزان توسعه پایدار واحدها و نهایتا» کل مجموعه آنها می‌شود.
آیا ثبت نام در این طرح را به سایر همکاران و صاحبان کارت‌های بازرگانی توصیه خواهید کرد؟
از نظر بنده شرکت در این طرح بایستی از جمله توفیقات مجموعه‌ها و فرصتی برای ارزیابی بیشتر بنگاه‌ها از نحوه رویکرد و عملکرد خود محسوب شود، چرا که معتقدم واحدهای شفاف نه تنها واهمه‌ای از پایش اینگونه نخواهند داشت بلکه تعبیری به عنوان کاتالیزور دستیابی به موفقیت‌های روزافزون خود تلقی خواهند کرد و از این رو است که تحقق این فرآیند را به تمامی فعالان شفاف حوزه‌های مختلف کشور توصیه می‌کنم.