ملاحظاتی در باب اقتصاد گردشگری در دوران پسا تحریم
دکتر محمد نظری زاده
محقق و کارآفرین
از نظر گردشگران خارجی، ایران مملو است از انواع گنجینه‌های دیده نشده تاریخی و فرهنگی. کشوری که با داشتن تمدن چند هزارساله، تنوع آب و هوایی، مناظر طبیعی و باستانی و فرهنگ و رسوم غنی و بی‌نظیر، ظرف سه دهه گذشته از مراجعه و بازدید گروه بزرگی از گردشگران خارجی به دور بوده است. حالا و پس از توافق اخیر هسته‌ای انتظار می‌رود که با حجم عظیمی از گردشگران خارجی در دوران پسا تحریم مواجه شود.
تجربه تاریخی به دست آمده از سیر تحول صنعت گردشگری در کشور چین نشان می‌دهد که این انتظار چندان بیراه هم نیست.
محقق و کارآفرین
از نظر گردشگران خارجی، ایران مملو است از انواع گنجینه‌های دیده نشده تاریخی و فرهنگی. کشوری که با داشتن تمدن چند هزارساله، تنوع آب و هوایی، مناظر طبیعی و باستانی و فرهنگ و رسوم غنی و بی‌نظیر، ظرف سه دهه گذشته از مراجعه و بازدید گروه بزرگی از گردشگران خارجی به دور بوده است. حالا و پس از توافق اخیر هسته‌ای انتظار می‌رود که با حجم عظیمی از گردشگران خارجی در دوران پسا تحریم مواجه شود.
تجربه تاریخی به دست آمده از سیر تحول صنعت گردشگری در کشور چین نشان می‌دهد که این انتظار چندان بیراه هم نیست.
دکتر محمد نظری زاده
محقق و کارآفرین
از نظر گردشگران خارجی، ایران مملو است از انواع گنجینه‌های دیده نشده تاریخی و فرهنگی. کشوری که با داشتن تمدن چند هزارساله، تنوع آب و هوایی، مناظر طبیعی و باستانی و فرهنگ و رسوم غنی و بی‌نظیر، ظرف سه دهه گذشته از مراجعه و بازدید گروه بزرگی از گردشگران خارجی به دور بوده است. حالا و پس از توافق اخیر هسته‌ای انتظار می‌رود که با حجم عظیمی از گردشگران خارجی در دوران پسا تحریم مواجه شود.
تجربه تاریخی به دست آمده از سیر تحول صنعت گردشگری در کشور چین نشان می‌دهد که این انتظار چندان بیراه هم نیست. مرزهای کشور چین با توجه به سیاست‌های خاص حاکمانش تا اواخر دهه 70 میلادی به روی گردشگران خارجی بسته بود تا اینکه دولت این کشور برای کسب درآمدهای خارجی تصمیم گرفت به تدریج صنعت توریسم را تشویق کرده و ورود گردشگران خارجی به این کشور را تسهیل کند.
از اواسط دهه 80 میلادی، همزمان با پیشرفت برنامه‌های دولت چین، هجوم گردشگران خارجی برای بازدید از این کشور به‌تدریج آغاز شد. سال‌ها بسته بودن مرزهای این کشور به روی جهانیان چنان ولع دیدار از چین و مردمانش و آشنایی با تاریخ و فرهنگش را در دنیا زیاد کرده بود که تبدیل به فرصتی کم‌نظیر برای جذب هرچه بیشتر گردشگران خارجی شد. اگر در سال 1978 که هنوز محدودیت‌هایی برای ورود به چین وجود داشت تنها 230 هزار گردشگر خارجی وارد این کشور شدند، در سال 2007 میلادی این تعداد به 7/ 54 میلیون نفر رسید.
گردشگری یک صنعت بسیار بزرگ است که می‌توان از طریق آن اقتصاد کشور را به شکوفایی و توسعه پایدار رهنمون کرد. صنعت گردشگری با چندین صنعت دیگر در ارتباط بوده و از نظر ایجاد فرصت‌های شغلی یکی از اشتغال زاترین صنایع است. صنعت گردشگری با جریان دائم مردمی جدید سر و کار دارد که برای رفع نیازهایشان به‌طور پیوسته از شما خدمات و محصولات مختلف را مطالبه خواهند کرد. از سوی دیگر مقاصد گردشگری سمبل یک ملت و هویت فرهنگی آنان است. به عبارت دیگر مراکز گردشگری موزه‌های زنده ثروت فرهنگی یک کشور می‌باشند.
یادمان باشد که درآمد جهانی صنعت گردشگری در سال گذشته حدود 5/ 1 تریلیون دلار بوده درحالی‌که سهم ایران از این درآمد عظیم تنها 5/ 0 درصد از کل این مبلغ بوده است. حالا در دوران پسا تحریم به نظر می‌رسد که سیاست‌گذاران عزم جدی دارند تا ظرف 10 سال آینده با توسعه صنعت گردشگری تعداد گردشگران خارجی را به 20 میلیون گردشگر در سال رسانیده و درآمد سالانه اقتصادی از این صنعت را به 30 میلیارد دلار برسانند.
شرایط دنیای کنونی به ما می‌آموزد که تصمیم یک کشور برای توسعه صنعت گردشگری به واقع باید تصمیمی مبتنی بر سه اقدام اساسی باشد:
۱- ایجاد زیرساخت‌های لازم برای اتصال تعداد بیشتری از جاذبه‌های گردشگری داخلی به شبکه‌های معرفی جهانی از پهنای باند ارزان اینترنت پرسرعت گرفته تا فرودگاه‌ها، خطوط هواپیمایی، خدمات جابه‌جایی ریلی، جاده‌های مدرن و...
2- فراهم کردن امکانات و آموزش درست برای برقراری ارتباط، همکاری و سرویس‌دهی مناسب به گردشگران، مانند نصب تابلوهای راهنما به زبان انگلیسی در همه جا، آموزش پرسنل مراکز خدماتی و اقامتی و...
۳- مدیریت درست به‌منظور تعامل بهتر میان داخل و خارج و حصول اطمینان از پایداری درازمدت توسعه گردشگری مانند اتخاذ سیاست‌های مالی مناسب، گسترش خدمات اجتماعی، توسعه منابع انسانی، حفاظت از محیط زیست و... و در نهایت و به عقیده بسیاری مهم‌تر از همه؛ تامین امنیت گردشگری.
مقوله امنیت گردشگری در تداوم رشد و موفقیت این صنعت بسیار حیاتی است. به‌عنوان نمونه نگاه کنید به اتفاقی که در میانه‌های دهه ۸۰ در استان کرمان رخ داد. وقوع تنها یک حادثه گروگانگیری آن‌هم در یک منطقه دوردست از این استان باعث شد که حتی شهر کرمان با آن همه جاذبه تاریخی و گردشگری برای سال های سال از فهرست مقاصد گردشگران خارجی، خارج شود. بنابراین وقوع هرگونه حادثه‌ای که به هر ترتیبی امنیت گردشگری را مخدوش کند می‌تواند بسیاری از فرصت‌ها و برنامه‌ریزی‌های کوتاه‌مدت و استراتژی‌های بلندمدت را نابود کند. این امنیت در چند بُعد اساسی مطرح است. اول «امنیت ملی» که شاخص‌ترین عامل گسترش گردشگری در هر کشوری است. کشورهایی همچون سوریه، عراق، اردن، مصر، لیبی، تونس و یمن در شرایط فعلی کشورهای مطرحی در منطقه خاورمیانه هستند که به‌دلیل مشکلاتی که در بُعد امنیت ملی پیدا کرده‌اند از فهرست مقاصد گردشگران و یا حداقل از اولویت این فرصت‌ها خارج شده‌اند. خوشبختانه کشور عزیزمان ایران از این حیث دارای سابقه و شهرت مناسبی است که البته باید با هوشیاری به‌دنبال تداوم آن باشیم. درضمن ورود هرچه بیشتر گردشگران خارجی به ایران موجب تحکیم روزافزون امنیت ملی نیز می‌شود.
دوم «امنیت اجتماعی» است. امنیت اجتماعی فاکتور اساسی تشکیل‌دهنده نرم‌افزاری صنعت گردشگری است، چراکه اساسا گردشگران در وهله نخست به دنبال مکانی آرام و امن برای گذراندن اوقات فراغت خود هستند. امنیت راه‌های ارتباطی، هتل‌ها و مراکز اقامتی از جمله بخش‌هایی از امنیت اجتماعی است.
سومین بُعد «امنیت بهداشتی» است. در مورد امنیت بهداشتی بیشترین تاکیدات روی عواملی است که موجب تهدید سلامتی گردشگران می‌شود. جلوگیری از بروز بیماری‌های واگیردار و توجه به بهداشت غذا و آب آشامیدنی و تامین خدمات درمانی مناسب و ملزومات پزشکی از جمله مهم‌ترین راهکارها برای حفظ امنیت بهداشتی است.
از دیگر ابعاد امنیت گردشگری می‌توان به «امنیت مواد غذایی» اشاره کرد. تغذیه و آشامیدنی‌های سالم و بهداشتی از نیاز‌های حیاتی و اولیه گردشگران در طول سفر می‌باشند که باید مورد توجه کامل مسوولان و مراکز خدماتی مرتبط با صنعت گردشگری قرار گیرند. قطعا در هنگام سفر چشیدن و لذت بردن از غذاهای محلی یکی از جذاب‌ترین بخش‌های هر سفری است. بنابراین باید قوانین و مقررات شفاف و دقیقی برای سلامت و امنیت غذاها وضع شود و با نظارت مرتب از رعایت این مقررات حصول اطمینان شود. به این ترتیب غذاهای محلی بهترین انتخاب برای گردشگران خواهند بود.
درصورت توجه به این موارد در همه سطوح از مسوولان رده بالای کشور گرفته تا ساکنان محلی، صنعت گردشگری قادر خواهد بود منافع عظیم مستقیم و غیرمستقیم برای اقتصاد ایران به همراه آورده و سهم قابل‌توجهی در توسعه ملی ایفا کنند.
محقق و کارآفرین
از نظر گردشگران خارجی، ایران مملو است از انواع گنجینه‌های دیده نشده تاریخی و فرهنگی. کشوری که با داشتن تمدن چند هزارساله، تنوع آب و هوایی، مناظر طبیعی و باستانی و فرهنگ و رسوم غنی و بی‌نظیر، ظرف سه دهه گذشته از مراجعه و بازدید گروه بزرگی از گردشگران خارجی به دور بوده است. حالا و پس از توافق اخیر هسته‌ای انتظار می‌رود که با حجم عظیمی از گردشگران خارجی در دوران پسا تحریم مواجه شود.
تجربه تاریخی به دست آمده از سیر تحول صنعت گردشگری در کشور چین نشان می‌دهد که این انتظار چندان بیراه هم نیست. مرزهای کشور چین با توجه به سیاست‌های خاص حاکمانش تا اواخر دهه 70 میلادی به روی گردشگران خارجی بسته بود تا اینکه دولت این کشور برای کسب درآمدهای خارجی تصمیم گرفت به تدریج صنعت توریسم را تشویق کرده و ورود گردشگران خارجی به این کشور را تسهیل کند.
از اواسط دهه 80 میلادی، همزمان با پیشرفت برنامه‌های دولت چین، هجوم گردشگران خارجی برای بازدید از این کشور به‌تدریج آغاز شد. سال‌ها بسته بودن مرزهای این کشور به روی جهانیان چنان ولع دیدار از چین و مردمانش و آشنایی با تاریخ و فرهنگش را در دنیا زیاد کرده بود که تبدیل به فرصتی کم‌نظیر برای جذب هرچه بیشتر گردشگران خارجی شد. اگر در سال 1978 که هنوز محدودیت‌هایی برای ورود به چین وجود داشت تنها 230 هزار گردشگر خارجی وارد این کشور شدند، در سال 2007 میلادی این تعداد به 7/ 54 میلیون نفر رسید.
گردشگری یک صنعت بسیار بزرگ است که می‌توان از طریق آن اقتصاد کشور را به شکوفایی و توسعه پایدار رهنمون کرد. صنعت گردشگری با چندین صنعت دیگر در ارتباط بوده و از نظر ایجاد فرصت‌های شغلی یکی از اشتغال زاترین صنایع است. صنعت گردشگری با جریان دائم مردمی جدید سر و کار دارد که برای رفع نیازهایشان به‌طور پیوسته از شما خدمات و محصولات مختلف را مطالبه خواهند کرد. از سوی دیگر مقاصد گردشگری سمبل یک ملت و هویت فرهنگی آنان است. به عبارت دیگر مراکز گردشگری موزه‌های زنده ثروت فرهنگی یک کشور می‌باشند.
یادمان باشد که درآمد جهانی صنعت گردشگری در سال گذشته حدود 5/ 1 تریلیون دلار بوده درحالی‌که سهم ایران از این درآمد عظیم تنها 5/ 0 درصد از کل این مبلغ بوده است. حالا در دوران پسا تحریم به نظر می‌رسد که سیاست‌گذاران عزم جدی دارند تا ظرف 10 سال آینده با توسعه صنعت گردشگری تعداد گردشگران خارجی را به 20 میلیون گردشگر در سال رسانیده و درآمد سالانه اقتصادی از این صنعت را به 30 میلیارد دلار برسانند.
شرایط دنیای کنونی به ما می‌آموزد که تصمیم یک کشور برای توسعه صنعت گردشگری به واقع باید تصمیمی مبتنی بر سه اقدام اساسی باشد:
۱- ایجاد زیرساخت‌های لازم برای اتصال تعداد بیشتری از جاذبه‌های گردشگری داخلی به شبکه‌های معرفی جهانی از پهنای باند ارزان اینترنت پرسرعت گرفته تا فرودگاه‌ها، خطوط هواپیمایی، خدمات جابه‌جایی ریلی، جاده‌های مدرن و...
2- فراهم کردن امکانات و آموزش درست برای برقراری ارتباط، همکاری و سرویس‌دهی مناسب به گردشگران، مانند نصب تابلوهای راهنما به زبان انگلیسی در همه جا، آموزش پرسنل مراکز خدماتی و اقامتی و...
۳- مدیریت درست به‌منظور تعامل بهتر میان داخل و خارج و حصول اطمینان از پایداری درازمدت توسعه گردشگری مانند اتخاذ سیاست‌های مالی مناسب، گسترش خدمات اجتماعی، توسعه منابع انسانی، حفاظت از محیط زیست و... و در نهایت و به عقیده بسیاری مهم‌تر از همه؛ تامین امنیت گردشگری.
مقوله امنیت گردشگری در تداوم رشد و موفقیت این صنعت بسیار حیاتی است. به‌عنوان نمونه نگاه کنید به اتفاقی که در میانه‌های دهه ۸۰ در استان کرمان رخ داد. وقوع تنها یک حادثه گروگانگیری آن‌هم در یک منطقه دوردست از این استان باعث شد که حتی شهر کرمان با آن همه جاذبه تاریخی و گردشگری برای سال های سال از فهرست مقاصد گردشگران خارجی، خارج شود. بنابراین وقوع هرگونه حادثه‌ای که به هر ترتیبی امنیت گردشگری را مخدوش کند می‌تواند بسیاری از فرصت‌ها و برنامه‌ریزی‌های کوتاه‌مدت و استراتژی‌های بلندمدت را نابود کند. این امنیت در چند بُعد اساسی مطرح است. اول «امنیت ملی» که شاخص‌ترین عامل گسترش گردشگری در هر کشوری است. کشورهایی همچون سوریه، عراق، اردن، مصر، لیبی، تونس و یمن در شرایط فعلی کشورهای مطرحی در منطقه خاورمیانه هستند که به‌دلیل مشکلاتی که در بُعد امنیت ملی پیدا کرده‌اند از فهرست مقاصد گردشگران و یا حداقل از اولویت این فرصت‌ها خارج شده‌اند. خوشبختانه کشور عزیزمان ایران از این حیث دارای سابقه و شهرت مناسبی است که البته باید با هوشیاری به‌دنبال تداوم آن باشیم. درضمن ورود هرچه بیشتر گردشگران خارجی به ایران موجب تحکیم روزافزون امنیت ملی نیز می‌شود.
دوم «امنیت اجتماعی» است. امنیت اجتماعی فاکتور اساسی تشکیل‌دهنده نرم‌افزاری صنعت گردشگری است، چراکه اساسا گردشگران در وهله نخست به دنبال مکانی آرام و امن برای گذراندن اوقات فراغت خود هستند. امنیت راه‌های ارتباطی، هتل‌ها و مراکز اقامتی از جمله بخش‌هایی از امنیت اجتماعی است.
سومین بُعد «امنیت بهداشتی» است. در مورد امنیت بهداشتی بیشترین تاکیدات روی عواملی است که موجب تهدید سلامتی گردشگران می‌شود. جلوگیری از بروز بیماری‌های واگیردار و توجه به بهداشت غذا و آب آشامیدنی و تامین خدمات درمانی مناسب و ملزومات پزشکی از جمله مهم‌ترین راهکارها برای حفظ امنیت بهداشتی است.
از دیگر ابعاد امنیت گردشگری می‌توان به «امنیت مواد غذایی» اشاره کرد. تغذیه و آشامیدنی‌های سالم و بهداشتی از نیاز‌های حیاتی و اولیه گردشگران در طول سفر می‌باشند که باید مورد توجه کامل مسوولان و مراکز خدماتی مرتبط با صنعت گردشگری قرار گیرند. قطعا در هنگام سفر چشیدن و لذت بردن از غذاهای محلی یکی از جذاب‌ترین بخش‌های هر سفری است. بنابراین باید قوانین و مقررات شفاف و دقیقی برای سلامت و امنیت غذاها وضع شود و با نظارت مرتب از رعایت این مقررات حصول اطمینان شود. به این ترتیب غذاهای محلی بهترین انتخاب برای گردشگران خواهند بود.
درصورت توجه به این موارد در همه سطوح از مسوولان رده بالای کشور گرفته تا ساکنان محلی، صنعت گردشگری قادر خواهد بود منافع عظیم مستقیم و غیرمستقیم برای اقتصاد ایران به همراه آورده و سهم قابل‌توجهی در توسعه ملی ایفا کنند.
ارسال نظر