گفتوگو با فرهاد علیزاده؛ انیماتور
انیمیشن ایران از خلاقیت تهی است
مهرداد نصرتی - اعظم حسن تقی
فرهاد علیزاده، متولد۱۳۵۶ در شهر اردبیل و کارشناس ارشد رشته کارگردانی انیمیشن از دانشگاه تربیت مدرس است، او که هم‌اکنون مدرس این رشته در دانشگاه تربیت مدرس و عضو رسمی آسیفای ایران و بین‌الملل است کار خود را از سال ۱۳۷۶ آغاز کرد و حاصل فعالیت او در این عرصه، حضور در ساخت فیلم‌ها و سریال متعدد در مقام کارگردان، انیماتور، طراح و. . . است. ساخت این کارها جوایز بسیاری در داخل و خارج از کشور، نصیب این هنرمند جوان کرد. با این هنرمند جوان درباره فعالیت‌هایش و وضعیت این روزهای انیمیشن ایران به گفتوگو نشستیم.
فرهاد علیزاده، متولد۱۳۵۶ در شهر اردبیل و کارشناس ارشد رشته کارگردانی انیمیشن از دانشگاه تربیت مدرس است، او که هم‌اکنون مدرس این رشته در دانشگاه تربیت مدرس و عضو رسمی آسیفای ایران و بین‌الملل است کار خود را از سال ۱۳۷۶ آغاز کرد و حاصل فعالیت او در این عرصه، حضور در ساخت فیلم‌ها و سریال متعدد در مقام کارگردان، انیماتور، طراح و. . . است. ساخت این کارها جوایز بسیاری در داخل و خارج از کشور، نصیب این هنرمند جوان کرد. با این هنرمند جوان درباره فعالیت‌هایش و وضعیت این روزهای انیمیشن ایران به گفتوگو نشستیم.
مهرداد نصرتی - اعظم حسن تقی
فرهاد علیزاده، متولد۱۳۵۶ در شهر اردبیل و کارشناس ارشد رشته کارگردانی انیمیشن از دانشگاه تربیت مدرس است، او که هم‌اکنون مدرس این رشته در دانشگاه تربیت مدرس و عضو رسمی آسیفای ایران و بین‌الملل است کار خود را از سال ۱۳۷۶ آغاز کرد و حاصل فعالیت او در این عرصه، حضور در ساخت فیلم‌ها و سریال متعدد در مقام کارگردان، انیماتور، طراح و... است. ساخت این کارها جوایز بسیاری در داخل و خارج از کشور، نصیب این هنرمند جوان کرد. با این هنرمند جوان درباره فعالیت‌هایش و وضعیت این روزهای انیمیشن ایران به گفتوگو نشستیم.
چگونه به دنیای انیمیشن وارد شدید و چه مدت است که در این حوزه کار می‌کنید؟
از سال ۱۳۷۵ که به‌عنوان دانشجوی کارشناسی رشته گرافیک مشغول به تحصیل شدم، توانستم با محیط حرفه‌ای انیمیشن آشنا شوم. پیش از آن، سال‌ها طراحی می‌کردم به همین دلیل به‌عنوان انیماتور در پروژه‌هایی که در آن سال‌ها تولید می‌شد مشغول به کار شدم. البته تجربه‌های جسته گریخته‌ای از انیمیشن را با دوربین‌های ۸ میلی‌متری داشتم که با توجه به امکانات بسیار اندک آن زمان، تنها خاطره‌ای از آن باقی مانده است. از آن زمان تاکنون، حدود ۲۰ سالی می‌شود که انیمیشن یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های زندگی من شده است.
در دنیای انیمیشن دنبال چه می‌گردید؟
اشتیاق به خلاقیت و لزوم ابداع فرم بیانی جدید با استفاده از موادی به غیر از آنچه در گذشته به‌صورت سنتی مرسوم بوده، انگیزه اصلی فعالیت من در این حوزه از هنر است. آمیختن انیمیشن با تکنولوژی جدید تولید محتوا که در دسترس غالب افراد جامعه قرار دارد، چنان گستره‌ای از امکانات بیانی را مهیا کرده است که تا چند دهه پیش قابل تصور نبود. انیمیشن در این میان، یکی از پیشروترین شکل‌های بیانی قرن حاضر است که به‌خوبی از امکانات فرهنگی، سیاسی و زیبایی‌شناسی ابزارهای ارتباطی دیجیتال بهره می‌برد.
چه موانع یا محدودیت‌هایی در مسیرتان بوده است؟
تا قبل از فراگیر شدن تجهیزات دیجیتالی در دنیا و بعد از آن در اوایل دهه ۷۰ شمسی در ایران، ساخت انیمیشن برای بسیاری از علاقه‌مندان این حوزه کار پیچیده و بسیار گران‌قیمتی بود. باید بگویم فعالیتم در زمینه انیمیشن را به‌صورت جدی مدیون این تغییر شرایط در گذر از آنالوگ به دیجیتال می‌دانم. هرچند همواره تهیه تجهیزات مورد نیاز برای تولید ایده‌آل میسر نبوده اما با همان اندک امکانات استودیوی خانگی، کارم را شروع کرده‌ام و در تلاش بوده‌ام تا با تاکید بر جنبه‌های هنری، کاستی‌های فنی را بپوشانم. به‌طور یقین این استقلال و منفک شدن از تولید سفارشی، بر جنبه‌های زیبایی شناسانه و مستقل اثر هنری افزوده است.
دلیل این همه تفاوت غالب انیمیشن‌های ایرانی با انیمیشن‌های جهانی چیست؟ اگر همان سخت‌افزارهای کمپانی‌های خارجی در کشور ما نیز وجود داشت، ما می‌توانستیم اثری باکیفیت آنها تولید کنیم؟
گمان نمی‌کنم داشتن این سخت‌افزارها و نرم‌افزارها تاثیر چندانی در پر کردن این فاصله که متاسفانه کم هم نیست، داشته باشد. چرا که بسیاری از این تجهیزات را هم‌اکنون در اختیار داریم. به‌ویژه در حوزه نرم‌افزار که به‌رایگان از گران‌ترین و حرفه‌ای‌ترین نرمافزارهای روز دنیا استفاده می‌کنیم. تنوع نرمافزارهای مختلف با کارآیی‌های متفاوت، به‌ویژه در صورتی که به شکل رایگان در اختیار کاربران قرار گیرد، وسوسه‌کننده و در عین حال گمراه‌کننده است و در بسیاری از موارد باعث غفلت از عناصر ساختاری شکل دهنده یک اثر جذاب و ماندگار شده است. در بازارهای جهانی برای تهیه این نرم‌افزارها باید ده‌ها هزار دلار پرداخت کرد و این تنها از عهده شرکت‌های بزرگ برمی‌آید. با وجود این باید در نظر داشت صنعت سینما در آمریکا متفاوت از سایر نقاط جهان است و حتی کمپانی‌های اروپایی هم توان رقابت با آن را ندارند، در عوض به‌صورت بنیادی روی استفاده از عناصر جذاب تاریخی و فرهنگی خود متمرکز می‌شوند.
مهم‌ترین مشکل انیمیشن‌های ایرانی را چه می‌دانید؟ به‌طور مثال نداشتن تکنولوژی لازم برای ساخت انیمیشن‌های خوب؟ نبود داستان جذاب و گیرا؟
انیمیشن‌های تلویزیونی که معمولا به‌صورت مجموعه‌هایی برای مخاطب کودک و نوجوان ساخته می‌شوند، سهم اصلی تولیدات انیمیشن جهان را شامل می‌شوند. بسیاری از این مجموعه‌ها به‌ویژه در حوزه کودک از تکنیک انیمیشن ساده استفاده می‌کنند، سبکی که از حداقل ابزارهای تکنولوژیک و نرم‌افزاری سود جسته باشد. این به معنی غیرحرفه‌ای بودن آن نیست؛ زیرا تعداد زیادی آثار شاخص و محبوب با این تکنیک تولید و پخش می‌شود. آن چیزی که این کارها را برای مخاطب میلیونی جذاب می‌کند، داستان گیرا در ترکیب با فرم بصری و گرافیک جذاب است که از پشتوانه تجزیه و تحلیل دقیق مخاطب پیش از آغاز تولید یک اثر برخوردار است. از آنجا که آثار این حوزه در ایران سفارش‌دهنده دولتی دارند و بودجه‌های دولتی تامین‌کننده هزینه تولید مجموعه‌هاست، اهمیت به سلیقه و نیاز مخاطب و واکنش او به اثر تولیدی رنگ می‌بازد و انیمیشن را از روح هنری و خلاقیت تهی می‌کند.
به اعتقاد شما مهم‌ترین عنصر یا وجه انیمیشن چیست؟
برای من فانتزی، مهم‌ترین عنصر انیمیشن است، ویژگی‌ای که به صاحب اثر و همچنین مخاطب آن اجازه می‌دهد تا مرزهای معین زمانی و مکانی را در هم بریزد. انیمیشن برای من آمیخته‌ای از واقعیت و خیال، یا ذهن و عین است. به‌واسطه نقش مرکزی ذهنیت و تجارب ذهنی در عصر جدید، انیمیشن به‌دلیل توانمندی‌اش در بازنمایی این پدیده، تبدیل به فرم هنری همه جا حاضر دهه‌های اخیر شده است.
آینده انیمیشن ایران را چگونه می‌بینید؟
قبل از پیشگویی درباره آینده انیمیشن، باید بگویم وضعیت حال حاضرش اصلا خوب نیست. بسیاری از شرکت‌هایی که برای سال‌ها مشغول تولید بودند، به‌دلیل نبودِ منابع مالی، تعطیل شده‌اند. تعدادی دیگر از فعالان این حوزه، ایران را ترک کرده‌اند. متاسفانه این روند همچنان ادامه دارد تا آینده انیمیشن را رقم بزند. برای اینکه بتوانیم آینده‌ای برای انیمیشن ایران متصور شویم باید آن را هنر و صنعت ببینیم. فعالیتی هنری که جهانی شده باشد و مخاطب جهانی داشته باشد و مهم‌تر از همه بتواند منابع مالی مورد نیاز برای ادامه کار و شکوفایی‌اش را فارغ از بودجه‌های دولتی تامین کند.
فرهاد علیزاده، متولد۱۳۵۶ در شهر اردبیل و کارشناس ارشد رشته کارگردانی انیمیشن از دانشگاه تربیت مدرس است، او که هم‌اکنون مدرس این رشته در دانشگاه تربیت مدرس و عضو رسمی آسیفای ایران و بین‌الملل است کار خود را از سال ۱۳۷۶ آغاز کرد و حاصل فعالیت او در این عرصه، حضور در ساخت فیلم‌ها و سریال متعدد در مقام کارگردان، انیماتور، طراح و... است. ساخت این کارها جوایز بسیاری در داخل و خارج از کشور، نصیب این هنرمند جوان کرد. با این هنرمند جوان درباره فعالیت‌هایش و وضعیت این روزهای انیمیشن ایران به گفتوگو نشستیم.
چگونه به دنیای انیمیشن وارد شدید و چه مدت است که در این حوزه کار می‌کنید؟
از سال ۱۳۷۵ که به‌عنوان دانشجوی کارشناسی رشته گرافیک مشغول به تحصیل شدم، توانستم با محیط حرفه‌ای انیمیشن آشنا شوم. پیش از آن، سال‌ها طراحی می‌کردم به همین دلیل به‌عنوان انیماتور در پروژه‌هایی که در آن سال‌ها تولید می‌شد مشغول به کار شدم. البته تجربه‌های جسته گریخته‌ای از انیمیشن را با دوربین‌های ۸ میلی‌متری داشتم که با توجه به امکانات بسیار اندک آن زمان، تنها خاطره‌ای از آن باقی مانده است. از آن زمان تاکنون، حدود ۲۰ سالی می‌شود که انیمیشن یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های زندگی من شده است.
در دنیای انیمیشن دنبال چه می‌گردید؟
اشتیاق به خلاقیت و لزوم ابداع فرم بیانی جدید با استفاده از موادی به غیر از آنچه در گذشته به‌صورت سنتی مرسوم بوده، انگیزه اصلی فعالیت من در این حوزه از هنر است. آمیختن انیمیشن با تکنولوژی جدید تولید محتوا که در دسترس غالب افراد جامعه قرار دارد، چنان گستره‌ای از امکانات بیانی را مهیا کرده است که تا چند دهه پیش قابل تصور نبود. انیمیشن در این میان، یکی از پیشروترین شکل‌های بیانی قرن حاضر است که به‌خوبی از امکانات فرهنگی، سیاسی و زیبایی‌شناسی ابزارهای ارتباطی دیجیتال بهره می‌برد.
چه موانع یا محدودیت‌هایی در مسیرتان بوده است؟
تا قبل از فراگیر شدن تجهیزات دیجیتالی در دنیا و بعد از آن در اوایل دهه ۷۰ شمسی در ایران، ساخت انیمیشن برای بسیاری از علاقه‌مندان این حوزه کار پیچیده و بسیار گران‌قیمتی بود. باید بگویم فعالیتم در زمینه انیمیشن را به‌صورت جدی مدیون این تغییر شرایط در گذر از آنالوگ به دیجیتال می‌دانم. هرچند همواره تهیه تجهیزات مورد نیاز برای تولید ایده‌آل میسر نبوده اما با همان اندک امکانات استودیوی خانگی، کارم را شروع کرده‌ام و در تلاش بوده‌ام تا با تاکید بر جنبه‌های هنری، کاستی‌های فنی را بپوشانم. به‌طور یقین این استقلال و منفک شدن از تولید سفارشی، بر جنبه‌های زیبایی شناسانه و مستقل اثر هنری افزوده است.
دلیل این همه تفاوت غالب انیمیشن‌های ایرانی با انیمیشن‌های جهانی چیست؟ اگر همان سخت‌افزارهای کمپانی‌های خارجی در کشور ما نیز وجود داشت، ما می‌توانستیم اثری باکیفیت آنها تولید کنیم؟
گمان نمی‌کنم داشتن این سخت‌افزارها و نرم‌افزارها تاثیر چندانی در پر کردن این فاصله که متاسفانه کم هم نیست، داشته باشد. چرا که بسیاری از این تجهیزات را هم‌اکنون در اختیار داریم. به‌ویژه در حوزه نرم‌افزار که به‌رایگان از گران‌ترین و حرفه‌ای‌ترین نرمافزارهای روز دنیا استفاده می‌کنیم. تنوع نرمافزارهای مختلف با کارآیی‌های متفاوت، به‌ویژه در صورتی که به شکل رایگان در اختیار کاربران قرار گیرد، وسوسه‌کننده و در عین حال گمراه‌کننده است و در بسیاری از موارد باعث غفلت از عناصر ساختاری شکل دهنده یک اثر جذاب و ماندگار شده است. در بازارهای جهانی برای تهیه این نرم‌افزارها باید ده‌ها هزار دلار پرداخت کرد و این تنها از عهده شرکت‌های بزرگ برمی‌آید. با وجود این باید در نظر داشت صنعت سینما در آمریکا متفاوت از سایر نقاط جهان است و حتی کمپانی‌های اروپایی هم توان رقابت با آن را ندارند، در عوض به‌صورت بنیادی روی استفاده از عناصر جذاب تاریخی و فرهنگی خود متمرکز می‌شوند.
مهم‌ترین مشکل انیمیشن‌های ایرانی را چه می‌دانید؟ به‌طور مثال نداشتن تکنولوژی لازم برای ساخت انیمیشن‌های خوب؟ نبود داستان جذاب و گیرا؟
انیمیشن‌های تلویزیونی که معمولا به‌صورت مجموعه‌هایی برای مخاطب کودک و نوجوان ساخته می‌شوند، سهم اصلی تولیدات انیمیشن جهان را شامل می‌شوند. بسیاری از این مجموعه‌ها به‌ویژه در حوزه کودک از تکنیک انیمیشن ساده استفاده می‌کنند، سبکی که از حداقل ابزارهای تکنولوژیک و نرم‌افزاری سود جسته باشد. این به معنی غیرحرفه‌ای بودن آن نیست؛ زیرا تعداد زیادی آثار شاخص و محبوب با این تکنیک تولید و پخش می‌شود. آن چیزی که این کارها را برای مخاطب میلیونی جذاب می‌کند، داستان گیرا در ترکیب با فرم بصری و گرافیک جذاب است که از پشتوانه تجزیه و تحلیل دقیق مخاطب پیش از آغاز تولید یک اثر برخوردار است. از آنجا که آثار این حوزه در ایران سفارش‌دهنده دولتی دارند و بودجه‌های دولتی تامین‌کننده هزینه تولید مجموعه‌هاست، اهمیت به سلیقه و نیاز مخاطب و واکنش او به اثر تولیدی رنگ می‌بازد و انیمیشن را از روح هنری و خلاقیت تهی می‌کند.
به اعتقاد شما مهم‌ترین عنصر یا وجه انیمیشن چیست؟
برای من فانتزی، مهم‌ترین عنصر انیمیشن است، ویژگی‌ای که به صاحب اثر و همچنین مخاطب آن اجازه می‌دهد تا مرزهای معین زمانی و مکانی را در هم بریزد. انیمیشن برای من آمیخته‌ای از واقعیت و خیال، یا ذهن و عین است. به‌واسطه نقش مرکزی ذهنیت و تجارب ذهنی در عصر جدید، انیمیشن به‌دلیل توانمندی‌اش در بازنمایی این پدیده، تبدیل به فرم هنری همه جا حاضر دهه‌های اخیر شده است.
آینده انیمیشن ایران را چگونه می‌بینید؟
قبل از پیشگویی درباره آینده انیمیشن، باید بگویم وضعیت حال حاضرش اصلا خوب نیست. بسیاری از شرکت‌هایی که برای سال‌ها مشغول تولید بودند، به‌دلیل نبودِ منابع مالی، تعطیل شده‌اند. تعدادی دیگر از فعالان این حوزه، ایران را ترک کرده‌اند. متاسفانه این روند همچنان ادامه دارد تا آینده انیمیشن را رقم بزند. برای اینکه بتوانیم آینده‌ای برای انیمیشن ایران متصور شویم باید آن را هنر و صنعت ببینیم. فعالیتی هنری که جهانی شده باشد و مخاطب جهانی داشته باشد و مهم‌تر از همه بتواند منابع مالی مورد نیاز برای ادامه کار و شکوفایی‌اش را فارغ از بودجه‌های دولتی تامین کند.
ارسال نظر