یک قطب در مقابل دو قطب خودروسازی
طرح ایده قطب سوم خودروسازی کشور را برخی اعتراض دولت به عملکرد خودروسازان در افزایش قیمت محصولات تولیدی تعبیر می‌کنند، حال آنکه به نظر می‌رسد دولت با وجود تخصیص امتیازاتی همچون ارزدولتی به خودروسازان یا تسهیل شرایطی برای اخذ وام و تسهیلات، نتوانست از رشد قیمت‌ها جلوگیری کند. در این بین هر چند ورود قطب سوم خودروسازی به عرصه تولید خودرو در دولت‌های پیشین نیز مطرح بود، اما عدم پیگیری و همچنین مخالفت خودروسازان همیشه مانعی بزرگ در این راه بود. حال در شرایطی قرار داریم که دولت با حفظ تعرفه واردات خودرو در پی حضور قدرتمند بخش خصوصی به این عرصه است تا بلکه بتواند کیفیت و قیمت خودرو را در کشور رقابتی کند.به اعتقاد بسیاری از کارشناسان و دست‌اندرکاران برای انحصارزدایی از بازار خودرو و ایجاد رقابت در صنعت خودرو‌، شکل‌گیری قطب سوم خودروسازی بهترین گزینه است، حال آنکه این اتفاق همیشه با مخالفت پنهانی خودروسازان مواجه بوده است. به‌طوری‌که این بار خودروسازان با اعلام رسمی شکل‌گیری قطب سوم خودروسازی توسط دبیر شورای عالی مناطق آزاد در چابهار با نوشتن نامه‌ای اعتراض‌آمیز به روحانی ترجیح دادند که صدای مخالفت خود را به گوش رئیس‌جمهور برسانند.
در این حال هرچند خودروسازان هیچ‌گاه مخالفت خود را با واردات خودرو یا قطب سوم خودروسازی علنی نمی‌کنند، اما نامه مخالفت با قطب سوم را حسن روحانی رئیس‌جمهور علنی کرد، به‌طوری‌که وی در همایش روز صنعت و معدن در جمع صنعتگران عنوان کرد که «در برخی از نامه‌هایی که به رئیس‌جمهور و دولت داده شده، گفته‌اند اگر دو مرکز بزرگ برای این صنعت (خودرو) وجود دارد، مبادا مرکز سومی تاسیس شود» رئیس‌جمهور هر‌چند در سخنرانی خود نامی از صنعت خودرو و قطب سوم نبرد، اما همزمانی گفته‌های وی با اظهارات ترکان در زمینه قطب سوم، صنعتگران حاضر در همایش مذکور را متقاعد کرد که وی از خودروسازان انتقاد دارد و راه‌اندازی قطب سوم نیز نشانه‌ای از اعتراض وی نسبت به عملکرد چندین‌ساله خودروسازان است.اما چرا خودروسازان مخالف این اتفاق در صنعت خودرو هستند؟ دلیل این امر روشن است چرا‌که با توجه به اوضاع نامناسب کیفی و قیمتی خودروهای تولیدی، خودروسازان توان رقابت با دیگران را در خود نمی‌بینند و از طرفی نمی‌خواهند انحصار بازار خودرو را از دست بدهند. با این حال گویا دولت تصمیم خود را برای رقابت‌پذیر کردن صنعت خودرو گرفته، اگر‌چه خودروسازان نیز با این امر مخالف باشند. یکه‌تازی خودروسازان با توجه به حمایت‌های دولتی طی نیم قرن فعالیت، ثمره‌ای جز تولید خودروهایی با پلت‌فرم‌های قدیمی و دور از تکنولوژی روز و کیفیت اندک نداشته است، حال آنکه با توجه به شرایط کنونی، نمی‌توان توقع داشت که خودروسازان ره صد ساله را یک شبه طی کنند و در طول مدت زمانی کوتاه به یکباره از لحاظ کیفیت و تولید به سطح قابل‌قبول برسند. بنابراین در شرایط کنونی اعلام نارضایتی دولت از خودروسازان نیز در کوتاه‌مدت راه به جایی نخواهد برد، مگر اینکه دولت بی‌توجه به عملکرد دو قطب کنونی خودروسازی، برنامه‌های دیگری را برای تقاضای مشتریان به خودروهایی با کیفیت متفاوت دنبال کند. بر این اساس قطب سوم خودروسازی اگر‌چه به‌نوعی انتقاد دولت به عملکرد خودروسازان تعبیر می‌شود، اما از سوی دیگر برخی از کارشناسان معتقدند دولت از سر ناچاری و ناگزیری از اصلاح خودروسازان در تولید خودروهای کیفی به قطب سوم خودروسازی پناه آورده است. در این بین، اکبر ترکان دبیر شورای عالی مناطق آزاد با بیان اینکه دولت قصد ندارد وارد سرمایه‌گذاری در قطب سوم شود و تنها شرایطی را فراهم خواهد آورد که بتوان این خودروسازی را شکل دهد عنوان کرده که زمین مناسب، معافیت مالیاتی و گمرکی به سرمایه‌گذاران بخش خصوصی برای راه‌اندازی قطب سوم خودروسازی از سوی دولت ارائه‌ می‌شود.بر این اساس، دولت نه تنها تمایل به سرمایه‌گذاری در قطب سوم ندارد، بلکه خواهان آن است که با ورود سرمایه خارجی یا داخلی تنها نظارت اجرایی در این زمینه داشته باشد.اما ورود بخش خصوصی به حیطه تولید خودرو هیچ‌گاه سرانجام خوشایندی نداشته و هر بار با فشار دو قطب خودروسازی کشور فعالیت‌شان محکوم به شکست بوده است. در این زمینه یک کارشناس صنعت خودرو تاکید می‌کند که تاکنون بخش خصوصی چندین بار رغبت خود را در تولید خودرو اعلام کرده و خواسته ورود کند که در چند مورد هم محقق شده، اما هر بار به‌دلیل قدرت خودروسازان بخش داخلی نتوانسته مقاومت کند و آن چند مورد هم توسط دو خودروساز بزرگ داخلی خریداری شده‌اند.» بنابراین در قطب سوم خودروسازی ورود بخش خصوصی باید با حمایت‌های همه‌جانبه دولت انجام شود، چرا‌که تجربیات قبلی نشان داده خودروسازان تمایل چندانی به ورود خودروساز دیگری به بازار انحصاری آنها ندارند. اما قطب سوم خودروسازی که دولت حساب ویژه‌ای روی آن بازکرده از چه ویژگی‌هایی باید برخوردار باشد تا بتواند در دولت‌های بعدی نیز دوام داشته باشد.
در این زمینه یک کارشناس حوزه خودرو معتقد است که تیراژ در صنعت خودرو رکنی مهم محسوب می‌شود و تیراژ از همان ابتدا باید در سطح قابل قبولی قرار گیرد. وی تاکید می‌کند که در درجه دوم تولید باید همراه با طراحی، نوآوری و فناوری روز باشد. یعنی همچون گذشته یک خودرو را انتخاب نکنند و برای چندین و چند سال آن خودرو را تولید کنند.در هر حال آنچه که از سخنان دست‌اندرکاران و کارشناسان صنعت خودرو می‌توان نتیجه‌گیری کرد این است که اگر چه دولت قصد سرمایه‌گذاری مستقیم در این زمینه را ندارد، اما باید حمایت‌های همه جانبه‌ای از قطب سوم خودروسازی صورت دهد تا این قطب بتواند در مقابل دو غول خودروسازی کشور توان مقاومت داشته باشد.