دنیای اقتصاد، محمدرضا اصفهانی- سرطان سینه دومین سرطان شایع در سطح جهان و شایع‌ترین سرطان در زنان است، درواقع سرطان سینه پلیفراسیون بدخیم آن دسته از سلول‌های اپی‌تلیال است که از مجاری و یا لوبول‌های پستان ناشی می‌شود. شیوع سرطان پستان در نواحی مختلف دنیا متفاوت است. بالاترین شیوع در آمریکای شمالی و کمترین میزان شیوع را در آسیا شاهد هستیم. تقریبا از هر ۹ زن، یک نفر در طول عمر خود به سرطان سینه مبتلا می‌شود. به گزارش وزارت بهداشت ایران درحال حاضر بیش از ۴۰هزار نفر در ایران از این بیماری رنج می‌برند و سالانه بیش از ۷۰۰۰ بیمار به این تعداد افزوده می‌شود. تقریبا ۸۰-۷۵ درصد از سرطان‌های پستان در زنان بالای ۵۰ سال تشخیص داده می‌شوند. حدود ۵/ ۶ درصد از این سرطان‌ها در زنان کمتر از ۴۰ سال رخ می‌دهد و ۱۵ درصد در زنان کمتر از ۵۰ سال اتفاق می‌افتد.

عوامل خطر متعددی برای این بیماری مولتی‌فاکتوریال مفروض است که میزان ارتباط یا برهم کنش آنها مبهم است. سن، سابقه خانوادگی سرطان پستان، سن کم به هنگام اولین قاعدگی، تأخیر در یائسگی، سن بالا به هنگام اولین حاملگی، تعداد کم فرزند، سابقه سرطان رحم، تخمدان و کولون، فعالیت جسمانی و فاکتورهای هورمونی درون‌زا (سطح بالای استروژن آزاد نسبت به استروژن متصل به پروتئین‌های سرم) یا برون‌زا (استفاده طولانی‌مدت از قرص‌های جلوگیری از بارداری یا هورمون درمانی جایگزینی در زنان یائسه) و رژیم غذایی پرچربی و چاقی از جمله عوامل مرتبط با سرطان سینه محسوب می‌شوند. طبق بررسی‌های انجام شده توسط انجمن سرطان آمریکا در سال ۲۰۰۸ حدود یک‌سوم مرگ‌های ناشی از سرطان‌ها به‌دلیل مصرف دخانیات و یک‌سوم دیگر مربوط به چاقی و اضافه وزن، عدم‌فعالیت فیزیکی و تغذیه بوده که قابل پیشگیری هستند. در این بین عوامل تغذیه‌ای باتوجه به تغییرات سریع در صنعت و عادات غذایی مردم جهان به‌دلیل جهانی شدن در عصر حاضر از اهمیت خاصی برخوردار است و درصورت شناخت این عوامل می‌توان از بروز سرطان در افراد درمعرض خطر جلوگیری کرد. در این تحقیق سعی شده است تا عوامل تغذیه‌ای مؤثر در گذار تغذیه‌ای مانند تغییرات ژنتیکی و بیان ژن سلولی و درنتیجه آن سرطان پستان بررسی شود.

کاهش خطر ابتلا به سرطان پستان با الگوی غذایی سالم

کاهش خطر سرطان پستان در رابطه با الگوی غذایی «سالم» با نام‌های متفاوت در کشورهای مختلف مشاهده شده است که این الگوهای غذایی شامل مصرف بالای میوه، سبزی و مصرف پایین چربی حیوانی نسبت به الگوی غذایی «غربی» است که همزمان با تغییر الگوی اقتصادی، تولیدمثل و رفتارهای اجتماعی و به‌دنبال آن تغذیه‌ای به سوی الگوی غربی، شیوع سرطان سینه نیز بسیار افزایش داشته است. باتوجه به ابتلاء سالانه ۷۰۰۰ بیمار در ایران طبق تحقیقات انجام شده، افزایش روبه‌رشد سرطان سینه با عادات غذایی ارتباط معناداری را نشان می‌دهد به‌طوری‌که مصرف الکل، چربی‌های اشباع و غیراشباع، افزایش مصرف کربوهیدرات‌های ساده، کمبود برخی از ویتامین‌ها (A,D) و مواد معدنی نظیر فولات به‌خصوص در زنان ۵۵-۳۵ سال و با توجه به زمان قبل ویا بعد از یائسگی از ریسک‌فاکتورهای این گذار تغذیه‌ای به حساب می‌آیند. از دیگر عوامل تغذیه‌ای افزایش وزن و مصرف بالای انرژی به‌عنوان یکی از دلایل بروز سرطان مطرح هستند. دریافت انرژی از یکسو سبب افزایش وزن و چاقی و از طرف دیگر به‌ویژه در دوران کودکی باعث بلندتر شدن قد و قاعدگی زودرس می‌شود و هر دوی این عوامل می‌توانند زمینه‌ساز بروز سرطان در سال‌های آتی باشند. طبق مطالعات انجام شده توسط گوستین و همکاران مشاهده شد مصرف امگا-۶ و امگا-۳ به‌صورت چشمگیری سبب کاهش خطر ابتلا به سرطان پستان در سنین قبل از یائسگی می‌شود. در مطالعه دیگر توسط دامیگنز و همکاران بر روی ۳۵۲۹۸ زن چینی-سنگاپوری مشخص شد مصرف اسیدهای چرب امگا-۳ موجود در ماهی سبب کاهش ۳۰ درصدی در سرطان پستان می‌شود. همچنین طبق مطالعات انجام شده بر روی ۱۹۷ زن مبتلا به سرطان پستان در تحلیل نهایی میان مصرف میگو و کنسرو ماهی در سال‌های قبل از بیماری و کاهش سرطان پستان ارتباط معناداری وجود داشت. منابع اسیدهای چرب امگا-۳ در بعضی از غذاهای دریایی همانند ساردین، ماهی خال‌مخالی، شاه‌ماهی، ماهی کولی، ماهی آزاد و به مقدار کمی در میگو و خرچنگ دیده می‌شود.

تغییر الگوی غذایی و افزایش خطر ابتلا به سرطان

در رژیم‌های غذایی حاوی کمبود قابل‌توجه ویتامین A احتمال پیدایش سرطان پستان افزایش می‌یابد اما رژیم‌های غذایی غنی از ویتامین A خطر سرطان را کاهش نمی‌دهند، همچنین مقادیر کافی از اسیدفولیک در رژیم‌های غذایی افراد (به‌ویژه در سبزیجات) به‌دلیل نقش اسید فولیک در فرآیند متیلاسیون DNA از اهمیت بالایی برخوردار است و مانع از جهش ژنی سلول‌ها و به‌دنبال آن سرطان‌زایی خواهد شد. در پایان با توجه به بار سنگین اقتصادی و اجتماعی سرطان پستان و الزام توجه نظام سلامت به مشکلات سلامتی جامعه، این بیماری در مرکز توجه زنان، مردم، سیاست‌گذاران و دولتمردان در کلیه کشورها و سازمان‌های بین‌المللی در سطح جهانی قرار دارد و همین امر اهمیت آن را هم بیشتر می‌کند. اپیدمیولوژیست‌ها نیز هر عامل خطری را که ژنتیکی نباشد از جمله عوامل محیطی طبقه‌بندی می‌کنند، بنابراین اغلب سرطان‌های پستان ناشی از عوامل محیطی است و یکی از مهمترین آن، عوامل تغذیه‌ای است؛ درواقع تغییر الگوی غذایی ایرانیان درطول سال‌های اخیر و گذر از بافت شرقی به فرهنگ غربی و افزایش الگوی غذایی ناسالم، ارتباط مستقیمی را با افزایش خطر سرطان پستان نشان می‌دهد که انجام اقدامات صحیح درجهت پیشگیری و درمان آن
حیاتی است.

پژوهشگر، محقق وکارشناس تغذیه