تورم حبوبات
قیمه، قورمه و آش از سفره خانوار حذف می‌شود؟
در حالی که خبرهای جسته‌وگریخته که از اواخر سال گذشته منتشر شد، حاکی از به تعویق افتادن رشد قیمت حبوبات به بعد از ماه رمضان و تغییر رژیم تخصیص ارز بود اما جهش قیمت دلار به رشد زودهنگام قیمت حبوبات منجر شد و بعد از اتمام ماه رمضان هم این رشد ادامه یافت.
صعود نجومی
در حالی که کف قیمت انواع حبوبات تا میانه‌سال قبل حدود۵۰هزار تومان بود اما امروز کف قیمت کمتر از ۷۰تا۸۰هزار تومان نیست. قیمت انواع لوبیا هم نه‌تنها از مرغ پیشی گرفته که بسته‌های۹۰۰ گرمی آن از ۱۰۰هزار تومان هم عبور کرده است. گزارش میدانی بازار اصفهان نشان می‌دهد در پنج ماه گذشته عدس۶۰درصد، لوبیا سفید۱۰۰درصد و لوبیا قرمز۱۳۰درصد گران شده است. عدس ۱۴۶ هزار تومان و نخود ۱۰۹ هزار تومان در بسته‌های ۹۰۰ گرمی قیمت‌گذاری شده‌اند. همچنین در همین بسته‌ها لوبیا قرمز۱۴۵ هزار تومان، لپه۱۰۵ هزار تومان و لوبیا سفید ۱۵۰ هزار تومان به فروش می‌رسند.
اگر این نرخ‌ها باقیمت حبوبات در دی‌ماه ۱۴۰۲ مورد مقایسه قرار بگیرد مشخص می‌شود در این مدت عدس حدود ۷۰ درصد، نخود ۴۵ درصد، لوبیا قرمز ۶۶ درصد، لپه۹ درصد، و لوبیا سفید حدود ۱۳۰ درصد افزایش قیمت داشته‌‌اند. با توجه به‌سرعت رشد قیمت‌ها، قدرت خرید مردم نسبت به چهار ماه گذشته، کاهش‌یافته و دلایل مختلفی برای کاهش قدرت خرید مردم و افزایش قیمت حبوبات ذکرشده است.
هرچند قیمت حبوبات در سطح جهانی در سال گذشته رشد قابل‌توجهی داشته و هم‌زمانی افزایش قیمت دلار و جهش حبوبات، ارتباط واردات گران با رشد قیمت داخلی این کالا را تقویت می‌کند اما آمارها حاکی از تامین نیاز۲۵تا۳۰درصدی حبوبات از طریق واردات بوده و بنابراین بخش بیشتر نیاز بازار از طریق تولید داخل مرتفع می‌شود. به علت عبور از فصل تولید و کاهش عرضه، رشد قیمت دلار و شائبه تغییر تخصیص ارز به واردات حبوبات، به‌احتمال‌زیاد باید به نقش دلال، واسطه‌گران و شیطنت‌های واردکنندگان به‌عنوان عاملان اصلی توزیع حبوبات میان بنکداران، توجه ویژه داشت.
هرم غذا و حبوبات
در پله سوم هرم مواد غذایی، لبنیات، حبوبات، پروتئین و تخم‌مرغ جا خوش کرده است. بررسی سبد غذای خانوار در سال‌های اخیر حاکی از کاهش مصرف لبنیات و پروتئین جانوری بوده و بنابراین سومین طبقه این هرم با تخم‌مرغ و حبوبات به‌عنوان منبع اصلی تامین پروتئین خانوار پرشده که البته نرخ مصرف بازهم نسبت به متوسط منطقه و جهان، کمتر است.
سرانه مصرف حبوبات در سال۱۴۰۰ توسط "بازار خشکبار و حبوبات ایران" منتشر شد. طبق این داده‌ها سرانه مصرف حبوبات، ۹ کیلو و ۱۰ گرم به‌عنوان میانگین مصرف سالانه هر فرد در کل کشور اعلام شد. استان سمنان با ۱۴ کیلو و ۷۲ گرم مصرف سالانه برای هر نفر بیشترین و استان لرستان با سرانه مصرف ۴ کیلو و ۷۶ گرم به ازای هر نفر کمترین میزان مصرف حبوبات را در بین استان‌های کشور داشتند. داده‌های به‌دست‌آمده در خصوص سرانه مصرف حبوبات استان‌های مختلف به شرح ذیل است:استان مرکزی ۱۳ کیلو ۸۸ گرم، استان البرز ۱۳ کیلو و ۴ گرم، استان خراسان رضوی ۱۱ کیلو ۹۵ گرم، استان آذربایجان غربی ۱۰ کیلو ۸۵ گرم، استان بوشهر ۱۰ کیلو و ۴۵ گرم، استان قزوین ۱۰ کیلو ۲۶ گرم، استان اصفهان ۱۰ کیلو و ۱۸ گرم و....بنابراین سرانه مصرف حبوبات در اصفهان بالاتر از متوسط کشور است و به همین دلیل رشد قیمت، سبد کالا و سفره خانوار را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد.
داده‌های مرکز آمار نشان می‌دهد که قیمت نخود از شهریور۱۴۰۰تا بهمن سال گذشته۱۱۲درصد، لوبیاچیتی۱۰۰درصد، لوبیا قرمز۱۰۸درصد، عدس۱۰۰درصد و لپه۵۷درصد افزایش‌یافته و بنابراین به‌زودی گرانی غذاهای محبوب و خوش قیمتی مانند قورمه‌سبزی، قیمه، عدس‌پلو و انواع آش‌های محلی و سنتی موجود در بازار اتفاق می‌افتد که البته رشد قیمت آن‌ها از اسفند سال قبل شروع‌شده است.
در سال‌های اخیر غذاهای یادشده به پایه اصلی نذری‌های ماه محرم هم تبدیل‌شده بود که به‌طور حتم نذری‌های امسال ماه‌های محرم و صفر از این رشد قیمت متاثر می‌شود.
حبوبات دوباره گران می‌شود؟
سید عبدی افتخاری، دبیر انجمن حبوبات ایران به مهر توضیح داده است که مصرف حبوبات در داخل کشور چیزی بین ۹۰۰ هزارتا یک‌میلیون و ۵۰۰ هزار تن در سال است که از این میزان ۲۵۰ هزار تن حبوبات سالانه وارد می‌شود و عدس و نخود دو قلمی هستند که در صدر واردات قرار دارند.
نسبت واردات حبوبات به تولید داخل، آن‌قدر زیاد نیست که بالا و پایین شدن نرخ دلار بتواند قیمت‌ها را دو تا چند برابر افزایش دهد. وضعیت استان‌های کشور هم در تولید و کشت حبوبات قابل‌توجه است و با اندکی توجه می‌توان حجم تولیدات را افزایش داد.
به گواه ایرنا، در سال۱۳۸۰پنج هزار تن حبوبات در استان اصفهان تولیدشده که نسبت به سال ۷۹هزار تن هم افزایش تولید اتفاق افتاده بوده است. از بیش از چهار هزار هکتار کشت آبی و دیم استان، پنج هزار تن نخود، انواع لوبیا، عدس، ماشو باقلا برداشت‌شده بوده است. در سال۱۴۰۰تولید حبوبات در استان علی‌رغم وضعیت خشک‌سالی و نبود زاینده‌رود به یازده هزار و۶۷۹تن افزایش‌یافته و ضمن اینکه استان اصفهان در سال۱۳۹۹دومین تولیدکننده عدس در کشور بوده است.
هرچند وضعیت تولید داخل نسبت به واردات برتری دارد اما شواهد نشان می‌دهد که کف و سقف قیمت حبوبات به نرخ ارز و واردات وابستگی شدید دارد.
شاهد این ادعا سخنان سال قبل رضا کنگری، رئیس اتحادیه بنکداران مواد غذایی است:" ارزی که به واردات حبوبات اختصاص پیدا می‌کند، از ارز تالار اول به ارز تالار دوم تبدیل‌شده بود که در پی این اتفاق نرخ ارز واردات حبوبات از ۲۸۵۰۰ تومان به ۴۲۲۰۰ تومان افزایش یافت. این تغییر سبب شد در مدت ۴ روز به‌طور متوسط ۲۰ هزار تومان به نرخ هر کیلو از حبوبات اضافه شود. البته افزایش نرخ حبوبات ادامه پیدا نکرد و فعلا واردات حبوبات بازهم با ارز ۲۸۵۰۰ تومانی صورت می‌گیرد و به همین دلیل نرخ حبوبات در کشور بار دیگر به نرخ‌های پیشین بازگشت." او البته پیش‌بینی کرده بود که قیمت‌ها پس از ماه رمضان رشد می‌کند:"ماه رمضان و عید نوروز نزدیک است و با توجه به افزایش مصرف حبوبات در این مناسبت‌ها، تغییر نرخ ارز واردات حبوبات به کاهش عرضه و کمبود نسبی آن در بازار و در ادامه گرانی منجر خواهد شد. بر همین اساس نرخ حبوبات تا حدود ۴ ماه آینده ثابت می‌ماند، اما با گذر از ماه رمضان و عید نوروز تصمیمات جدیدی درباره آن گرفته خواهد شد."
بنابراین در شرایط فعلی همه نگاه‌ها متوجه بنکداران بزرگ و واردکنندگان است که چگونه نرخ‌ها را تعیین و تغییر می‌دهند. ظاهرا قرار بوده در سال جدید ارز تخصیصی برای واردات حبوبات از ۲۸۵۰۰به ۴۲۰۰۰تومان تغییر کند اما با رشد قیمت‌ها در فروردین و ماه رمضان، هنوز تکلیف آن مشخص نیست. اما توجه به یک نکته مهم ضروری است که گرانی‌های اخیر علی‌رغم واردات حبوبات با ارز ترجیحی، رشد کرده و بنابراین منشا اصلی افزایش قیمت حبوبات را باید متوجه کاهش عرضه، دلالان و یا رشد تقاضا به‌واسطه نوروز و ماه رمضان و توزیع کالابرگ فجرانه دانست که باعث شد تا در نخستین ماه سال، نرخ تورم نقطه‌به‌نقطه کشمش پلویی ۶۷.۸ درصد، لوبیا قرمز ۴۲.۵ درصد و لپه و عدس نیز نزدیک به ۳۰ درصد افزایش یابد!
رئیس سازمان برنامه‌وبودجه به‌تازگی در نشست خبری عنوان کرده که امسال ۱۱ میلیارد دلار ارز به واردات کالاهای اساسی و نهاده‌های کشاورزی وارداتی اختصاص یابد که اختلاف این عدد با نرخ بازار مبادله‌ای شامل ۱۵۰ همت می‌شود که دولت می‌پردازد اما نام حبوبات در این لیست دیده نمی‌شود. حالا مصرف‌کننده با پرسشی جدید مواجه است:"قیمت حبوبات به گوشت قرمز نزدیک می‌شود؟"
