اثر اجباری شدن تجدید ارزیابی بر شرکت‌های پرداخت بررسی شد
سود واهی پی‌‌‌اس‌‌‌پی‌‌‌ها
استناد به قانون حسابداری موجب می‌شود تورم استهلاک ریالی سالانه شرکت‌ها کاهش یابد و درنتیجه استهلاک بهطور واقعی شناخته نمی‌شود و سودآوری شرکت‌ها افزایش مییابد که این سودآوری، واهی محسوب می‌شود. از آنجا که عمر مفید محصولات تولیدی صنعت پی‌اس‌پی پایین است درصورت اجباری شدن تجدید ارزیابی، استهلاک این صنعت واقعی می‌شود و سودآوری آنها با افت بالایی همراه می‌شود. البته این به آن معنا نیست که ماهیت اجباری شدن تجدید ارزیابی زیر سوال رود و این اقدام عمل بسیار مثبت و واجب برای شرکت‌های بورسی است. زمانی که تجدید ارزیابی اجباری شود استهلاک به‌درستی شناسایی می‌شود و درنتیجه با وجود کاهش اسمی سودآوری صنایع، مالیات و سود تقسیمی آنها کاهش مییابد که این امر موجب حفظ پول در شرکت‌ها و عدم‌خروج پول از شرکت و درنتیجه بهبود زیرساخت و توسعه شرکت می‌شود.
چهار حوزه فعالیت تولیدی پی‌‌‌اس‌‌‌پی‌‌‌ها
فعالیتهای تولیدی در صنعت نرمافزار شامل تولید رول کاغذهای حرارتی ازجمله کاغذهای دستگاه POS و ATM، تولید سیم‌کارت و کارتهای بانکی و تولید و توسعه نرمافزار می‌شود. از طرفی فعالیتهای بازرگانی این صنعت شامل تامین انواع پایانه فروش، تامین انواع تجهیزات بانکی (دستگاه خودپرداز، دستگاه عملیات بانکی غیرنقدی، دستگاه خوددریافت و دستگاه خودبانک)، تامین انواع تجهیزات راهداری و آزادراه‌‌‌ها، تامین کاغذ حرارتی و تامین و تحویل تجهیزات دیتاسنتر (سرور و تجهیزات ذخیره‌سازی) و تامین ماژول‌‌‌های سیم‌کارت، تامین قطعات یدکی و آداپتور است. صنعت نرمافزار یکی از صنایع در حال رشد و پویای دنیای امروز محسوب می‌شود. با پیشرفت فناوری و اطلاعات و گسترش اینترنت، نرمافزارها به ابزار بسیار مهمی تبدیل شده‌‌‌اند که تقریبا بر تمامی جوانب زندگی انسان‌‌‌ها و همچنین صنایع و اقتصاد تاثیرگذاری دارند و از کابردهای خانگی گرفته تا کاربردهای صنعتی پیچیده، نرمافزارها به عنوان ابزارهایی برای حل مسائل، انجام وظایف، ارتباطات و بهبود فرآیندها به کار می‌‌‌روند. نرمافزارها در تمام جنبه‌‌‌های زندگی ما در عصر اطلاعات نفوذ می‌کنند. افراد و مشاغل برای انجام وظایف روزانه به سیستم‌عامل‌‌‌ها و برنامه‌‌‌های کاربردی متکی هستند. عجیب نیست که هزینه‌‌‌های نرمافزاری سازمانی یکی از بالاترین نرخ‌های رشد را در بین صنایع دارد. صنعت پرداخت با ظهور تکنولوژی‌‌‌های فین‌تکی و گسترش اپلیکیشن‌‌‌های موبالی در صنعت مالی به‌سرعت در حال تغییر و تحول است. متوسط رشد سالانه سرمایه‌گذاری در بازار فین‌تک طی 10سال اخیر در دنیا به طور متوسط 24درصد بوده است. حوزه پرداخت که شامل انواع ابزارهای پرداخت و پردازش اطلاعات در شبکه پرداخت می‌شود (دستگاه POS، درگاه‌‌‌های اینترنتی، موبایل، خودپرداز، ابزارهای جدید مانند NFC و...)، سهم نسبتا بالای 20درصد را از بین حوزه مختلف فین‌تک به خود اختصاص داده است.
دو ریسک اساسی صنعت پرداخت
در ایران صنعت پرداخت تک‌بعدی رشد کرده و صرفا متکی به یک ابزار و آن هم دستگاه‌‌‌های کارتخوان شده است، به‌‌‌طوری که بیش از 90درصد تراکنش‌‌‌ها از طریق این ابزار انجام می‌شود. هزینه بالای تعمیر و نگهداشت و استهلاک بالای دستگاه‌‌‌های کارتخوان برای ارائه‌دهندگان خدمات پرداخت و تحمیل انواع کارتهای بانکی به مشتریان، در کنار نظام تسهیم کارمزد ناعادلانه از حمله مواردی است که رشد و توسعه این صنعت را در کشور با مشکل مواجه کرده است. موارد مذکور این نتیجه را در پی داشته که شرکت‌های پرداخت صرفا در سهم‌خواهی از تراکنش‌‌‌های شاپرک و آن هم صرفا در تراکنش‌‌‌های POS باهم در یک اقیانوس قرمز به رقابت بپردازند و از مطالبه‌‌‌گری برای حق و حقوق خود و مشتریان از نهادهای بالادستی و رگولاتوری جهت توسعه پلتفرم‌‌‌های جدید مطابق تکنولوژی‌‌‌های روز دنیا باز بمانند.
تعداد 4.3برابری POS در ایران
ایران پس از چین به لحاظ تعداد دستگاه‌‌‌های POS رتبه دوم را در دنیا به خود اختصاص داده است. چین با بیش از 38میلیون دستگاه POS در رتبه اول و پس از آن ایران با بیش از 9میلیون دستگاه در رتبه دوم قرار دارند و به ترتیب کشورهای هند، ایتالیا، انگلستان، فرانسه و ترکیه با بیش از 5، 2.5، 2.3، 2.1 و 1.6میلیون دستگاه در جایگاه‌‌‌های بعدی قرار می‌‌‌گیرند. ایران بیش از چهاربرابر میانگین سرانه جهانی دستگاه POS دارد.
برای نمونه در چین به‌ازای هر 10هزار فرد بالای 18سال، 235 دستگاه POS وجود دارد. این تعداد در ایتالیا حدود 510، در برزیل 517، در آرژانتین 240، در مکزیک 111، در انگلیس 415، در استرالیا 390، درکانادا 375، در هلند 290، در ترکیه 267 و در آلمان 124دستگاه است. این در حالی است که در ایران با لحاظ 61میلیون و 822هزار نفر افراد بالای 18سال، به ازای هر 10هزار نفر بزرگسال یک‌هزار و 591دستگاه POS وجود دارد. بررسی‌‌‌ها نشان می‌دهد در سطح جهان به ازای هر 10هزار نفر بزرگسال، بهطور میانگین 370 دستگاه POS وجود دارد، این امر به این مفهوم است که تعداد یک‌هزار و 591دستگاه POS موجود در ایران تقریبا 4.3برابر میانگین سرانه جهانی است.
عملکرد قابل قبول «سپیدار» در آذرماه
درآمد شرکت‌های PSP از محل تراکنش‌‌‌های شبکه شاپرک از سه خدمت مانده‌‌‌گیری، پرداخت قبض و خرید شارژ و خرید کالا و خدمات تامین می‌شود. بیش از 90درصد درآمد شاپرکی شرکت‌های PSP از محل خرید کالا و خدمات است. از لحاظ مبلغی سهم شرکت‌ها از درآمدهای خرید کالا و خدمات بیش از 98.5درصد و 1.5درصد مربوط به پرداخت قبض و خرید شارژ بوده است. از طرفی از منظر درگاه‌‌‌های پرداخت درآمدهای شرکت‌های PSP از سه محل درگاه‌‌‌های کارتخوان فروشگاهی، پذیرش اینترنتی و پذیرش موبایلی تامین می‌شود که تا پایان سال 1401 سهم تعدادی هر یک به‌‌‌ترتیب 91.46، 7.38 و 1.15درصد بوده است.
ارزیابی وضعیت درآمد صنعت نرمافزار و خدمات نشان می‌دهد که طی 6سال گذشته بهطور متوسط هر سال 32درصد به درآمد این صنعت افزوده شده است. بیشترین میزان رشد درآمد طی این سال‌ها در سال 1396 به وقوع پیوسته که مجموع درآمد نرم‌‌‌افزاری‌‌‌ها نسبت به سال ماقبل با جهش 76درصد همراه شده است. عامل اصلی افزایش درآمد این صنعت طی این سال به رشد چشمگیر عرضه‌‌‌اولیه شرکت‌های نرمافزاری در آن سال بازمی‌گردد. شتاب رشد درآمدی این صنعت طی این سال‌ها با کاهش همراه شده، به‌‌‌طوری که در سال 1401 مجموع درآمد این صنعت تنها 16درصد افزایش یافته که شتاب رشد آن در قیاس با متوسط سالانه افت 16درصدی داشته است. با این حال طی سال‌جاری وضعیت درآمدی این صنعت بهبود نسبی را تجربه کرده و با ثبت مجموع درآمد 27هزار و 835میلیارد تومانی، رشد درآمد این صنعت در قیاس با 9ماه آغازین سال گذشته 34درصد به ثبت رسیده است.
در مقیاس 9ماهه بیشترین میزان رشد درآمد به شرکت «سپیدار» تعلق دارد که امسال توانسته است مجموع درآمد خود را به میزان 197درصد نسبت به 9ماه سال قبل افزایش دهد. در مقیاس نقطه به نقطه عملکرد مالی نرم‌‌‌افزاری‌‌‌ها قابل قبول بوده و طی آذر امسال مجموع درآمد ثبت‌شده این صنعت 3هزار و 507میلیارد تومان بوده که در قیاس با آذر سال گذشته رشد 59درصدی را به ثبت رسانده است. در نهمین ماه از سال‌جاری شرکت «سپیدار» عملکرد بهتری در قیاس با دیگر شرکت‌های این صنعت از خود به نمایش گذاشته و توانسته است با ثبت درآمد 463میلیارد تومانی جهش 197درصدی را به ثبت برساند.
متوسط افزایش 48درصدی درآمد
طی 9ماه امسال منبع اصلی درآمد شرکت‌های نرمافزار و خدمات که بیشترین سهم از درآمد این شرکت‌ها را شامل می‌شود بهطور میانگین 48درصد افزایش را نسبت به مدت مشابه سال قبل تجربه کرده است. در این مقیاس بیشترین میزان جهش درآمد به شرکت «سپیدار» تعلق دارد که توانسته است درآمد حاصل از نرمافزار خود را 160درصد افزایش دهد. در آذرماه سال‌جاری قرارداد اصلی شرکت‌های نرمافزاری بازار سرمایه در قیاس با متوسط امسال رشد 21درصدی را تجربه کرده است. در این ماه بیشترین میزان افزایش درآمد به شرکت «توسن» تعلق دارد که اصلی‌‌‌ترین قرارداد درآمدی خود را که حاصل از خدمات پشتیبانی است 133درصد افزایش داده است.
روند نزولی سالانه متغیرهای سودآوری
ارزیابی متغیرهای مربوط به سودآوری صنعت نرمافزار و خدمات نشان می‌دهد که در 11سال گذشته حاشیه سود ناخالص، عملیاتی و خالص این صنعت به‌‌‌ترتیب 26، 23 و 37درصد به ثبت رسیده است. روند سودآوری این صنعت همواره با افت همراه بوده، به‌‌‌طوری که متوسط سه حاشیه سود آن از 65درصد در سال 91 به 15درصد طی 12ماه 1401 کاهش یافته است. در بازه فصلی روند کاهشی حاشیه سود این صنعت تداوم داشته است. میانگین سه حاشیه سود ناخالص، عملیاتی و خالص این صنعت به‌‌‌ترتیب 19، 16 و 16درصد به ثبت رسیده که طی بهار و تابستان امسال میانگین سه حاشیه سود این صنعت به‌‌‌ترتیب افت 4 و 2درصدی را تجربه کرده است. از میان 17شرکت فعال در حوزه نرمافزار و خدمات، شرکت «سپیدار»، هم در بازه فصلی و هم در بازه سالانه سردمدار سودآوری این صنعت بوده است. بر این اساس متوسط سه حاشیه سود ناخالص، عملیاتی و خالص شرکت یادشده طی سال 1401 و تابستان امسال به‌‌‌ترتیب 85 و 90درصد به ثبت رسیده که در قیاس با دیگر شرکت‌های نرمافزاری عملکرد بهتری داشته است.
