ردپای نبود تکنولوژی در رقم خوردن ضایعات ۳۵ درصدی کشاورزی
این در شرایطی است که کارشناسان از یکسو معتقدند وقتی برای تولید محصولات آن هم در شرایط بحران آبی کشور، منابع آبی مصرف می‌شود متولی امر که غالبا وزارت جهاد کشاورزی است باید تدابیری بیندیشد تا شاهد هدر‌رفت این منابع از طریق تبدیل محصولات به ضایعات نباشیم. با وجود این از دیگر انتقادات وارد در این بخش این است که چرا وزارت جهاد کشاورزی نتوانسته است طی سال‌های اخیر ریشه‌یابی کند که این حجم از ۳۵درصد ضایعات از چه عواملی نشات می‌گیرد و برای برطرف کردن آن و استفاده بهینه چه راهکارهایی باید به کار گرفت.
ضایعات بخش باغبانی در دو مرحله برداشت و عرضه بازار رقم می‌‌‌خورد
یکی از نکات قابل تامل در خصوص ضایعات بخش کشاورزی این است که بیشترین ضایعات در بخش باغداری کشور رقم می‌‌‌خورد. این در شرایطی است که در اغلب محصولات باغی شرایط تولید پایدار حاکم است و قابلیت‌‌‌های صادراتی در این بخش بسیار زیاد است.
مجتبی شادلو نایب رئیس اتحادیه باغداران کشور در این رابطه به «دنیای‌اقتصاد» می‌‌‌گوید: در بخش باغبانی دو مرحله ضایعات داریم؛ یک مرحله به دلیل شرایط طبیعی و اتفاقاتی همچون سرما و گرمای شدید و همچنین بادها و باران‌‌‌های شدیدی است که در زمان برداشت رخ می‌دهد که عوامل طبیعی است و موجب ریزش میوه می‌شود.
شادلو افزود: مرحله بعدی که محصولات باغی تبدیل به ضایعات می‌شود در واقع به بحث بازار برمیگردد؛ یعنی به دلیل روان نبودن شرایط بازار است؛ به این معنا که اگر شرایط بازار روان باشد قطعا در بحث فرآیند ضایعات می‌تواند تاثیر بگذارد و میزان ضایعات را کم کند، اما به دلیل اینکه بازار مشخص نیست و در زمان برداشت بر فرض سَلف‌خرها (کسانی که از پیش محصولات را خریداری می‌کنند) به موقع جلو نیامده‌اند؛ این به موقع جلو نیامدن‌ها موجب افزایش ضایعات می‌شود؛ یعنی اگر خریدار خوب به موقع بیاید و محصول باغدار را خریداری کند قطعا ضایعات بسیار کنترل می‌شود.
بازار؛ شاه‌کلید روان‌سازی تولید است
وی خاطرنشان کرد: مساله اینجاست که اگر سلف‌خرها در این قضیه یک بازار شفاف و پایدار داشته باشند و نگران زیان در مرحله بعدی و تصمیم‌گیری اشتباه در مدیریت بازار نباشند خود به‌خود از این قضیه استقبال می‌کنند و حجم ضایعات کم می‌شود. اما وقتی اقدام به خرید محصولی می‌کنند، اما در بازار به دلیل تصمیمات اشتباه یا عدم‌روان‌سازی که در فرآیند صادرات رخ می‌دهد، متضرر می‌‌‌شوند در سال بعد دیگر دنبال خرید نمی‌‌‌روند.
نایب رئیس اتحادیه باغداران کشور با بیان اینکه می‌توان گفت بازار شاه‌کلید رفع این موانع و روان‌سازی تولید است، گفت: اگر بازار آلارم‌‌‌های مثبتی به بخش تولید ما در زیربخش باغبانی بدهد و رضایتمندی نسبی حاکم باشد قطعا در بخش باغبانی به زودی می‌توانیم به جهش‌‌‌های دو سه برابری برسیم. اینها فرصت هستند و فقط مستلزم بازار پایدار و شفاف و روان است.
شادلو همچنین در پاسخ به این سوال که عدم‌دسترسی به تجهیزات و ماشینآلات روز چقدر در رقم خوردن این حجم از ضایعات موثر است، گفت: در بحث جمعآوری محصول امکانات ما بسیار محدود است و به ندرت محصولی به صورت مکانیکی برداشت می‌شود و عموما با کار دست و کارگری است. بنابراین قطعا تکنولوژی در بحث جمعآوری و رساندن به موقع محصولات به صنایع تبدیلی و تکمیلی که می‌تواند فرصت اقتصادی خوبی باشد و در دسترس بودن این کارخانه در نزدیک‌ترین مبادی تولیدی ما مواردی است که می‌تواند ضایعات ما را بسیار کم کند.
ضایعات ۳۰ تا ۳۵ درصدی باغات زیتون کشور
مهدی عباسی رئیس شورای ملی زیتون ایران نیز در پاسخ به سوال «دنیای‌اقتصاد» مبنی بر اینکه در این حوزه چقدر سالانه ضایعات داریم و اصلی‌‌‌ترین دلایل آن چیست گفت: در بخش زیتون حدود ۳۰ تا ۳۵درصد ضایعات داریم؛ بخشی از این ضایعات به نحوه فرآوری روغن برمیگردد که کیفیت روغن را پایین می‌‌‌آورد که در این حوزه در حدی است که فقط به قیمت تمام‌شده می‌‌‌فروشیم. ضمن اینکه در بحث کنسرو هم روند همین طور است.
عباسی افزود: مهم‌تر از همه اینها موضوع پساب زیتون است که بخشی از وزن زیتون از طریق پساب می‌رود و مشکلات زیست محیطی برای ما ایجاد می‌کند که سرشار از «فنال» است. در کشورهای توسعهیافته این پساب را تصفیه می‌کنند و بهره‌وری می‌کنند و به قیمت لیتری یک میلیون و ۵۰۰ تا ۲ میلیون تومان به کشورهای توسعهیافته صادر می‌کنند.
رئیس شورای ملی زیتون ایران افزود: موارد یاد‌شده در واقع عواملی است که امروز راندمان کار را پایین می‌‌‌آورد. می‌توان گفت بخشی از این ضایعاتی که در باغات زیتون رخ می‌دهد به دلیل عدم‌آگاهی و بخشی دیگر به دلیل عدم‌دسترسی به مکانیزاسیون پیشرفته است که باعث می‌شود این ضایعات را در حوزه باغبانی به‌خصوص زیتون داشته باشیم.
سهل‌انگاری شرکت شهرک‌‌‌های صنعتی گریبان زیتون‌کاران را گرفته است
وی همچنین در پاسخ به این سوال که آیا تکنولوژی خاصی برای کاهش این ضایعات داریم یا خیر گفت: در بحث برداشت، تکنولوژی‌‌‌های خاصی را در کشورهای توسعهیافته مثل اروپا، ایتالیا، یونان و فرانسه داریم و حتی الان اخیرا ترکیه و سوریه از این ماشینآلات استفاده می‌کنند اما ما از این تکنولوژی‌‌‌ها بی‌بهره هستیم.
رئیس شورای ملی زیتون ایران همچنین ادامه داد: موضوع بعدی بحث تصفیه‌خانه‌‌‌های مدرن است که ما این تصفیه‌خانه‌‌‌ها را نداریم که بیشتر الان گریبان‌گیر بخش خصوصی است؛ یعنی دولت باید این زیرساخت‌‌‌ها را که در بخش ساماندهی تولید در شرکت شهرک‌‌‌های صنعتی انجام داده، تامین می‌‌‌کرد، اما شرکت شهرک‌‌‌ها این زیرساخت‌‌‌ها را تامین نکرده و الان گریبان‌گیر تولیدکنندگان ما و محیط‌زیست شده است.
