مدیریت صنعت گردشگری، رویکردی تخصصی و حرفه‌ای
دکتر محمد عزیزی* امروزه برای هدایت و قرار دادن چرخ صنعت گردشگری در مسیر صحیح، آشنایی با دانش و فنون، تجزیه و تحلیل اقتصادی و بررسی اثرات اجتماعی، سیاسی و زیست محیطی ضرورت دارد. در عصر حاضر محصولات جهانگردی هر کشور مورد توجه مشتریان و متقاضیان است و کم و کیف خدمات گردشگری، قابلیت و مقایسه آن با یکدیگر بیش از پیش مطرح می‌شود. بنا به ملاحظات اقتصادی و تجاری تلاش‌های بی‌شماری برای ارتقای کمی و کیفی محصولات باید صورت گیرد. به این ترتیب واگذاری امر مهم هدایت نظام گردشگری و زیر مجموعه‌های آن به افراد تک بعدی و فاقد بینش علمی- تخصصی، زیان آور و ناصواب به نظر می‌رسد. گردشگری فعالیتی است چند بعدی که شامل ابعاد اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، سیاسی، بین‌المللی، زیست محیطی، فنی وتکنولوژیکی می‌شود و با رشته‌هایی نظیر اقتصاد، حقوق و روابط بین الملل، جامعه شناسی، روان شناسی، مردم شناسی، آمار و ریاضیات، مدیریت هتلداری و پذیرایی، حمل‌ونقل، معماری، راه وساختمان، جغرافیا، فنون تشریفات و پذیرایی، بازاریابی وتبلیغات به انحای مختلف در ارتباط است. بخش‌هایی نظیر حمل‌ونقل، هتلداری وتاسیسات پذیرایی، مجموعه‌های اقامتی پذیرایی، آژانس داری و تور‌گردانی، مراکز تفریحی و سرگرم‌کننده، بخش‌های مطالعاتی، برنامه‌ریزی و طراحی سیستم، سیاست‌گذاری، هدایت و نظارت، ساخت‌وساز، تجهیز، آماده‌سازی و درجه بندی تاسیسات اقامتی و پذیرایی، مدیریت بهره‌برداری و فروش نیز به صورت وسیعی در این حوزه درگیر می‌شوند. بنابراین شایسته است متولیان، گردانندگان، هدایت‌کنندگان ودست‌اندرکاران اصلی گردشگری کشور اعم از دولتی و بخش خصوصی افرادی متخصص جامع الشرایط و جامع نگر با دید وسیع اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، سیاسی، بین المللی و آشنا به عناصر و ارکان تشکیل دهنده نظام گردشگری باشند. بررسی اجمالی سیر تحول مدیریتی گردشگری کشور حاکی از آن است که نظام گردشگری ما در پنجاه سال اخیر دچار نوسانات بی‌شماری شده، لطمات فراوانی دیده و از راه مستقیم خود خارج شده است؛ به طوری که در دهه اول تاسیس سازمان جلب سیاحان ساختار سازمانی، تشکیلاتی فنی و حرفه‌ای در رابطه با سطح و استانداردهای بین‌المللی به طور نسبی مدنظر بوده است ولی پس از آن فرمان هدایت امور جهانگردی کشور در دست افراد و شخصیت‌های غیرحرفه‌ای و ناآشنا به مسائل جهانگردی قرار گرفته و به مرور رو به بیراهه گذاشته و سرمایه‌های ملی و یا فرصت استفاده از منابع غنی گردشگری کشور بلااستفاده مانده است. به همین دلیل فعلا ما با یک نظام گردشگری ناموزون و ناکارآمد و به عبارت دیگر پیرو بجای پیشرو مواجه هستیم. آنچه که از دست رفت به این ترتیب تا زمانی که افراد معتبر و مدیران آگاه و قدرتمند از نظر علمی، فنی و مهارت، سکان هدایت گردشگری کشور را به دست نگیرند، آنچه مورد انتظار است حاصل نخواهد شد و جهانگردی صرفا زمینه‌ای برای خروج ارز از کشور باقی خواهد ماند. در عصر حاضر بجای اینکه درصدد آمایش جهانگردی و جذب گردشگران فرهنگی خارجی برآییم، بازار گردشگری‌مان را صحنه تاخت و تاز کشورهای دور و نزدیک قرار داده‌ایم و به واسطه اعمال روش‌های ناکارآمد، غیرمنطقی و غیراقتصادی زمینه خروج روزافزون گردشگران ایرانی و استفاده از محصولات گردشگری کشورهای خارجی فراهم می‌شود. به نظر می‌رسد ما صرفا شعار اشتغال می‌دهیم و تنها وزارتخانه و اداره ایجاد می‌کنیم. طی سال‌های متمادی مسوولانی عمدتا نامربوط همراه با کارشناسان و مشاوران خارجی وارد عرصه هدایت گردشگری کل کشور شدند، ولی فقط تعدادی از آنها در برخی از زیربخش‌ها نقش‌آفرین بودند که در مجموع پاسخگوی نیاز کشور نبوده است. برای آنکه حرکت نوین در سطح مقبول و استاندارد مناسب بین‌المللی آغاز شود، ضرورت دارد تا مسوولیت هدایت امور اجرایی گردشگری کشوربه افراد جامع الشرایط و آشنا به دانش و فنون مربوطه گردشگری امثال اقتصاد و حقوق گردشگری و روابط بین‌الملل، فنون بازاریابی، روابط عمومی، تشریفات و پذیرایی، فنون هتلداری و تاسیسات پذیرایی، تور گردانی، فناوری اطلاعات، انتشارات، در حد مقبول و شایسته واگذار شود. به عبارتی پیشرفت صنعت گردشگری نیاز به حضور وانتخاب بزرگان ونقش آفرینان تحول گرا دارد؛ همچنان که تحولات و پیشرفت‌های حاصله سایر کشورها مدیون زحمات مردان بزرگ، معماران، طراحان، مبتکران و مخترعان وسایل تکنولوژیکی و مدیران تسهیلات حمل ونقل و گردشگری است که نمونه بارز آن در فرانسه، آمریکا، ایتالیا، اسپانیا، انگلیس، آلمان، حتی ترکیه، مالزی و دبی به خوبی مشهود است. خوشبختانه امروزه جوانان کشور ما خیلی بیشتر از گذشته مسلط به دانش و فنون مختلف جدید به ویژه IT شده‌اند؛ اگر چه ممکن است آنها به تنهایی قادر به هدایت صحیح و جامع صنعت جهانگردی نباشند، ولی در صورتی که در چارچوب روش‌های مدون و تحت هدایت افراد باتجربه قرارگیرند، به خوبی می‌توانند نظام رنجور موجود را به یک نظام موزون، شاداب، پویا، منسجم وکارآمد تبدیل و صنعت گردشگری کشور را متحول کنند. در بعضی از زیربخش‌های گردشگری البته چنین اتفاقاتی کم وبیش رخ داده است. بنابراین برای اولین بار با لحاظ کردن تجربه وتخصص لازم است رویه جذب کلیه متخصصان واجد شرایط و مسلط به فنون چندگانه گردشگری و مشارکت آحاد مردم و علاقه‌مندان توسعه گردشگری را فراهم کرد. از آنجا که محصولات گردشگری قابل جدا کردن نیست، نمی‌توان فقط به بخشی از آن توجه کرد و بخش دیگر را رها کرد. کلیه اجزای خدمات به یکدیگر وابسته هستند؛ مثلا برای گردشگران خارجی شیوه تبلیغات و بازاریابی در خارج کشور، رفتار مسوولان کنسولی و امورروادید، قابلیت دسترسی به خطوط هوایی، فراوانی سرویس‌های حمل‌ونقل، تسهیلات فرودگاهی، گمرک، پذیرایی، گردش وبازدید از جاذبه‌های گردشگری و... اهمیت دارد. لذا در مدیریت وهدایت نظام گردشگری اعم از خرد و کلان لحاظ کردن اصل پیوستگی، چندگونگی، آسیب پذیری و حساس بودن محصول از ضرورت‌های بنیادین است وگرنه فرصت ارزشمند دیدن مکان‌های توریستی از دست می‌رود. معمولا مسوول جامع‌الشرایط گردشگری دارای دکترین روشن از توسعه، احیا، بهبود و جهت‌مند کردن گردشگری کشور است و به همین منوال مطالعه و شناخت سیستم، طبیعت نوع وفصل محصول، تولیدکنندگان وفرآیند تولید محصول، شیوه بازاریابی وفروش و ابعاد اقتصادی فعالیت‌ها، میزان سود‌دهی و ارزآوری، اشتغال، منافع ملی، سیاسی، بین‌المللی، اجتماعی وامنیتی را در نظر می‌گیرد وبدون برنامه، هدف، استراتژی و خط مشی حرکت نمی‌کند. به این منوال با بهره‌برداری صحیح توام با شناخت عمیق از منابع عظیم گردشگری سرزمین بزرگ اسلامی ایران می‌توان با رویکردی متعادل، بخشی از کاهش درآمد نفتی را تدریجا جبران کرد. به عبارت دیگر به همان نسبت که از درآمد نفتی ما کاسته می‌گردد، می‌توان از طریق رونق دادن به صنعت گردشگری کسری‌های ارزی، اشتغال و رکود حاکم بر بازار را جبران کرد. دستاوردهای سال‌های اخیر خوشبختانه طی سال‌های اخیر اتفاقات قابل توجهی نیز امثال: • بسط و توسعه شبکه راه‌ها و آزادراه‌ها • تقویت ناوگان عمومی اتوبوسرانی • بسط وتوسعه شبکه راه آهن • اصلاح شیوه بهره‌برداری از ناوگان مسافربری ریلی• بسط و توسعه شبکه فرودگاه‌ها و پایانه‌های حمل ونقل هوایی• توسعه ناچیز اسکله مسافری دریایی• توسعه سریع مخابرات • پیشرفت مناسب شبکه‌های برق‌رسانی وگازرسانی وآبرسانی به اقصی نقاط کشور • ظهور کریدورهای جدید حمل ونقل زمینی (جاده‌ای و ریلی) داخلی و منطقه‌ای • افزایش وتوان تبلیغاتی و انتشاراتی • رشد ابتکار و اختراع در صنایع دستی و ملی ایران و ده‌ها عوامل مساعد دیگر نیز روی داده است که در خور تحسین وتعمق است، ولی به واسطه طبیعت خاص محصولات گردشگری هنوز نتایج مورد نظر حاصل نشده است در حالی که با افزایش کمی و کیفی ظرفیت ناوگان هوایی، ریلی، تاسیسات اقامتی و پذیرایی همراه با اعمال و مدیریت پیشرفته، می‌توان از این همه سرمایه‌گذاری سنگین صرف شده، سود برد و به اهداف و آماج گردشگری و ارائه خدماتی مسوولیت‌پذیر، مطمئن، منضبط، راحت، فراوان با قیمت مقبول ورقابتی نائل آمد. *دکترای اقتصاد و حقوق گردشگری
ارسال نظر