دیاکو عباسی دانشجوی دکترای مدیریت گردشگری دانشگاه علامه طباطبایی «در آفریقا هر روز صبح که یک آهو از خواب بیدار می‌شود به‌خوبی می‌داند که باید از سریع‌ترین شیر منطقه تندتر بدود تا شکار و خورده نشود. همچنین هر روز صبح که یک شیر از خواب بیدار می‌شود می‌داند که باید از کندترین آهو، سریع‌تر بدود تا شکاری گیرش آمده و زنده بماند. مهم این نیست که شما شیر باشید یا آهو، مساله مهم آن است، زمانی که خورشید طلوع می‌کند بتوانید سریع‌تر بدوید.»

نقل قول بالا دقیقا داستان اقتصاد به‌شدت رقابتی گردشگری در دنیای امروز است. صحبت از یک تجارت ۴/۱ تریلیون دلاری است که صنعت گردشگری به‌طور مستقیم به اقتصاد جهان تزریق می‌کند و کشورهای مختلف در سطح بین‌المللی برای بالا بردن سهم خود از این صنعت پویا با هم در رقابت هستند. اما مساله مهم این است که هر چند برخورداری کشورمان از منابع طبیعی و میراث تاریخی و فرهنگی غنی، مزیت نسبی بسیار بالای کشور برای توسعه گردشگری را نشان می‌دهد اما نمی‌تواند تضمین‌کننده مزیت رقابتی برای جذب منافع اقتصادی گردشگری در بلندمدت باشد. در این میان ایجاد، حفظ و تقویت برند و تصویری مثبت از مقصد گردشگری می‌تواند نقش تعیین‌کننده‌ای برای دستیابی به مزیت رقابتی و افزایش سهم کشورها از منافع حاصل از تجارت بین‌المللی گردشگری داشته باشد. به این معنا که اساسا کشورها به دنبال به دست آوردن مقبولیت وسیع‌تر در سطح بین‌المللی و تثبیت و تقویت موقعیت خود در عرصه رقابت بین‌المللی هستند و این موضوع بر هیچ سیاستمدار و اقتصاددانی پوشیده نیست، تا از این طریق روند ورود سرمایه‌گذاری خارجی و گردشگران به کشور را افزایش داده و متعاقبا سهم خود را از درآمدهای حاصل از گردشگری افزایش دهند.

یک تصویر نادرست، میلیاردها دلار زیان

ایران به‌عنوان یک مقصد گردشگری به‌منظور ایجاد تصویری متمایز، مثبت و امن در صحنه رقابت بین‌المللی باید توسعه برند ملی و گردشگری را به‌عنوان یک ابزار استراتژیک بسیار مهم مورد توجه قرار دهد. گردشگران بین‌المللی به‌طور عمده از دریچه رسانه‌ها به ارزیابی، مشاهده و تصویر‌سازی از ملل مختلف می‌پردازند و همانا تصویری که از طریق این مشاهدات در ذهن آنها شکل می‌گیرد نقش تعیین‌کننده‌ای در تمایل آنها برای سفر به یک منطقه و انتخاب آن منطقه از جانب سرمایه‌گذاران برای سرمایه‌گذاری دارد؛ به طوری که رقابت شدیدی بین مقصدهای گردشگری برای تصویرسازی مثبت‌تر و تقویت برندهای‌شان در سطح بین‌المللی وجود دارد و بودجه‌های هنگفتی را نیز برای این موضوع اختصاص می‌دهند. حتی برخی از کشورها بودجه‌های کلانی را با هدف تخریب تصویر و برند برخی دیگر از کشورها و ارائه یک تصویر ناامن از آنها خرج می‌کنند و سعی دارند از این طریق از ورود گردشگران و سرمایه‌گذاران به این کشورها و مناطق که می‌تواند منافع اقتصادی فراوانی متوجه آنها سازد جلوگیری کنند. چنان‌که در چند سال اخیر می‌توان به تلاش‌های بسیاری از کشورهای غربی و در راس آنها آمریکا اشاره کرد که به شیوه‌های مختلف سعی داشتند تصویری نادرست و منفی از کشورمان به جهانیان نشان دهند. کم نیستند سرمایه‌گذاران و گردشگرانی که بعد از ورود به کشور، اذعان کرده‌اند که ذهنیتشان از کشور ما نادرست بوده است. شاید یک تصویر نادرست در ذهن گردشگران و سرمایه‌گذاران سالانه ‌بتواند میلیاردها دلار زیان اقتصادی متوجه کشور سازد.

برنامه‌ای برای برند گردشگری نداریم

ما در حال حاضر برنامه مدون و منسجمی برای توسعه برند گردشگری کشور نداریم؛ جایی که منظور از برند گردشگری شخصیت، هویت و تصویر منحصربه‌فردی است که مقصد گردشگری در سطح بین‌المللی می‌تواند از خود ارائه دهد. همچنان‌که شواهد حاکی از نبود استراتژی مشخص در این خصوص است. رویکرد و سیاست‌های متعادل و تاثیرگذار دولت یازدهم در قبال مسائل و موضوعات بین‌المللی در یک سال گذشته بدون شک نقش تاثیرگذار و مهمی در ترمیم و تقویت تصویر کشورمان داشته و توانسته دید جهانیان را نسبت به کشور بهبود ببخشد، تاثیرات آن را در مثبت شدن تراز گردشگری کشور و حضور سرمایه‌گذاران بیشتر به خوبی می‌توان احساس کرد. اما باید توجه داشت برای ایجاد یک برند قوی و پایدار گردشگری در سطح بین‌المللی، دولت نیازمند یک استراتژی و طرحی عملیاتی و مدون برای برندینگ و بازاریابی

گردشگری است.

مقصدهایی که در عرصه گردشگری بین‌المللی تا حد زیادی دارای موفقیت‌هایی بوده‌اند مانند استرالیا، برزیل، تایلند، اسپانیا و ترکیه استراتژی برندینگ و تصویر‌سازی مقصد را به‌خوبی دنبال و اجرا کرده‌اند. به‌عنوان مثال در رابطه با کشور اسپانیا، طرح خوآن میرو (یک خورشید، یک ستاره با حروف قرمز، زرد و سیاه) که از سال ۱۹۸۳ به عنوان یک ترکیب گرافیکی ساده از گردشگری ملی این کشور به حساب می‌آید، به‌صورت مداوم در عرصه بازاریابی و رقابت بین‌المللی گردشگری ازطریق رسانه‌های مختلف بازتعریف می‌شود. آنها همچنین یک شعار برای گردشگری خود انتخاب کرده‌اند: «لبخند بزنید شما در اسپانیا هستید».

در پایان باید گفت آینده اقتصادی، سیاسی و اجتماعی ملت‌ها در گرو تصویر و برندی است که از خود در سطح بین‌المللی باقی می‌گذارند. جهت حرکت سرمایه سرمایه‌گذاران در سطح بین‌المللی به‌شدت تحت‌تاثیر برداشت‌ها و تصورات جامعه بین‌المللی از برند کشورها است.