یک همایش؛ یک درس

علی سنگینیان*

هفته گذشته به دعوت بورس استانبول و برای شرکت در بیست و پنجمین سالگرد تاسیس این بورس، به همراه تعدادی از همکاران، مهمان همتای ترکیه‌ای بودیم. بورس استانبول برای بزرگداشت سالگرد تاسیس خود، برنامه‌های مختلفی را پیش‌بینی کرده بود که مهم‌ترین آن، برگزاری یک همایش بزرگ و بین‌المللی با شرکت مدیران ارشد بورس‌های معتبر جهانی، نهادهای مالی بین‌المللی مانند صندوق جهانی پول و بانک جهانی، بانک‌های بین‌المللی و شرکت‌های تامین سرمایه، شرکت‌های مدیریت دارایی، شرکت‌های ارائه کننده شاخص، اقتصاددانان مطرح در حوزه بازار مالی و سایر فعالان شناخته‌شده محلی و جهانی در این حوزه بود که طی آن، سخنرانان به بررسی موضوعات مختلفی از جمله تغییرات ساختاری و مقرراتی بازارهای مالی بعد از بحران جهانی، چالش‌های کنونی صنعت اوراق بهادار، نوآوری جدید در بازارهای اوراق بهادار و توسعه همکاری میان بورس‌های اوراق بهادار پرداختند.

هدف نگارنده از این نوشتار، پرداختن به موضوعات تخصصی ارائه شده در این همایش نیست. هرچند تلاش خواهم کرد خلاصه‌ای از سخنرانی‌های ارائه شده را در قالب گزارش دیگری در آینده ارائه کنم. موضوعی که در این‌جا به آن خواهم پرداخت، نقشه راهی است که توسط مقامات ترکیه و برای آینده بازار سرمایه این کشور ترسیم شده است.

نخست وزیر ترکیه، رجب طیب اردوغان، در سخنرانی افتتاحیه خود و پس از برشمردن دستاوردهای اقتصادی ترکیه در سال‌های اخیر، اعلام کرد که برنامه آتی ترکیه، تبدیل‌کردن بازار سرمایه این کشور به یک مرکز مالی منطقه‌ای و جهانی است.

هدفی که در سخنرانی‌های وزیران خارجه و اقتصاد ترکیه و همچنین مدیران بازار سرمایه این کشور به کرات تکرار شد که خود نشان از وجود یک برنامه ملی برای توسعه بازار سرمایه ترکیه و گسترش فعالیت‌های آن در سطح منطقه‌ای و جهانی است.

به عقیده مسوولان ترک، استانبول به عنوان مرکز مالی ترکیه، از پتانسیل‌های مناسبی برای تبدیل شدن به یک مرکز مالی جهانی برخوردار است.

این شهر از نظر جغرافیایی ویژگی ممتازی دارد و میان سه قاره آسیا، اروپا و افریقا قرار گرفته است و همچنین از زیرساخت‌های مناسب فنی و ارتباطی مدرن و همچنین نهادهای مالی توسعه یافته برخوردار است. از این‌رو، می‌تواند با توسعه بیشتر امکانات خود و تسهیل فعالیت نهادهای مالی خارجی، منابع و مبادلات مالی موجود در حدفاصل دو مرکز شناخته‌شده جهانی یعنی لندن تا توکیو را به خود اختصاص دهد.

برای این منظور، در ابتدا با ایجاد یک سامانه متمرکز انتقال سفارش‌ها، شرکت سپرده‌گذاری (تاکاس بانک)، بورس‌های اوراق بهادار (استانبول)، مشتق (ترک دسک) و کالایی فعال در ترکیه به یک‌دیگر متصل می‌شوند و در گام بعد، بورس‌های عضو فدراسیون منطقه‌ای آسیا- اروپا(FEAS)، از جمله بورس تهران، و در ادامه سایر بورس‌های جهانی به این سامانه اضافه می‌شوند و از این طریق امکان دسترسی کارگزاران و سرمایه‌گذاران به سایر بازارها به راحتی امکان پذیر می‌شود. بدیهی است، تمرکز اصلی این ایده بر جذب هرچه بیشتر منابع مالی خارجی و استفاده از آن در فعالیت‌های داخلی و همچنین بهره‌برداری از جریان وجوه بین‌المللی در این سامانه است. این نکته وقتی جالب‌تر می‌شود که بدانیم در حال حاضر هم بیش از ۶۰ درصد ارزش بازار بورس استانبول در اختیار خارجیان است. به عبارت دیگر، ترک‌ها با اعلام این برنامه، نشان دادند که خواهان سهم بیشتری از سرمایه‌های خارجی و مبادلات جهانی آن هستند.

فارغ از اینکه هدف یادشده تا چه اندازه بلندپروازانه است و این‌ که استانبول برای بدست آوردن این جایگاه باید با مراکز مالی موجود منطقه‌ای یعنی دبی و بحرین و شاید قطر رقابت کند، این هدف‌گذاری، نشان‌دهنده درک مقامات ترکیه از اهمیت بازار سرمایه در فضای فعلی اقتصاد جهانی و نقش سرمایه‌گذاران و نهادهای مالی خارجی در توسعه این بازار است که در نهایت منجر به ایجاد یک برنامه‌ ملی برای توسعه هرچه ‌بیشتر بازار سرمایه این کشور شده است.

موضوعی که باید بیش از پیش مورد توجه مقامات کشور ما هم قرار گیرد تا بتوان با برنامه‌ریزی مناسب و تغییر ساختار موجود بازار مالی که عمدتا برای فعالیت در داخل کشور طراحی شده است، از فرصت‌های موجود در اقتصاد جهانی به بهترین شکل استفاده کرد.

* معاون مطالعات اقتصادی و توسعه بازار بورس اوراق بهادار تهران