کتابخانه تاریخ - «نامه‌های خلیل ملکی»
نامه به نوشین و اولیای امور
«این کتاب به کار دو گروه می‌خورد: خوانندگانی که به تامل در تاریخ سیاسی و اجتماعی ایران در قرن بیستم - به‌ویژه تاریخ نهضت ملی، حزب نیروی سوم و جامعه سوسیالیست‌ها علاقه ویژه‌ای دارند و پژوهندگان و تاریخ‌نگارانی که حرفه آنها تحقیق درباره تاریخ آن دوران است.» آنچه نگاشته شد به قلم محمدعلی همایون کاتوزیان از نظریه پردازان ایرانی و امیر پیشداد است که در مقدمه کتاب «نامه‌های خلیل ملکی» آمده است. کتاب «نامه‌های خلیل ملکی» را نشر مرکز در سال ۱۳۸۱ و در ۵۲۰ صفحه منتشر کرده و در آن نامه‌های ملکی در سه مقطع زمانی ۱۳۲۷ تا ۱۳۴۱ تحت عنوان «نامه‌های تهران»، ۱۳۴۱ تا ۱۳۴۳ تحت سرفصل «نامه‌های اروپا»، «نامه‌های زندان» در سال‌های ۱۳۴۴ و ۱۳۴۵ و «نامه‌های پس از زندان» در سال‌های ۱۳۴۵ تا ۱۳۴۸ است. بخش آخر کتاب «نامه‌های سرگشاده» است که شامل ۳ نامه «به ملت ایران و حزب نیروی سوم، ۱ شهریور ۱۳۳۲»، «به اولیای امور، ۱۱ اسفند ۱۳۳۹» و «به آیت‌الله کاشانی، ۲۲ مهر ۱۳۳۱» است.
نویسندگان مقدمه کتاب نوشته‌اند: «یکی از نکات - درباره نامه‌های ملکی- این است که در واقع اساسی‌ترین وجه آرا و اخلاق و زندگی سیاسی ملکی را نشان می‌دهند. ملکی در تضاد با روش معمول در زمان خودش، برخوردی مدرن و اروپایی با سیاست داشت.
یعنی سیاست را وسیله می‌دانست نه هدف. هدف سیاسی او هم تغییر اصلاح اساسی در جهت دموکراسی پارلمانی و عدالت اجتماعی بود».
نامه به عبدالحسین نوشین
نخستین نامه درج شده از ملکی در این کتاب در اوایل ۱۳۲۷ و چند ماه پس از انشعاب وی از حزب توده به عبدالحسین نوشین از روشنفکران تراز اول حزب توده است. در بخشی از نامه آمده است: «... شما خوب متوجه هستید در این نمایشنامه سیاسی که امروز در نهضت توده‌ای ایران به قلم آقای طبری (منظور از احسان طبری است) نوشته می‌شود و به کارگردانی ایشان و شرکت دکتر یزدی‌ها، دکتر کشاورزها و قاسمی‌ها و عمه مظفر فیروزها و شوهر او (منظور از عمه فیروز مظفر، مریم فیروز دختر عبدالحسین میرزا فرمانفرما و منظور از شوهر او نورالدین کیانوری است) و متاسفانه با شرکت خود شما بازی می‌شود، نقش خیانتکار به من و خامه‌ای و جواهری و سایر افراد شرافتمند تحمیل شده است... در این بازی تراژیک و کمیک نقش لینن و استالین را دکتر یزدی و دکتر کشاورز بازی می‌کنند...»
در کتاب «خلیل ملکی و نامه‌هایش»، ۱۰۸ نامه از این انقلابی دهه ۱۳۳۰ و ۱۳۴۰ درج شده است.
نامه به اولیای امور
نامه سرگشاده خلیل ملکی به اولیای امور از طولانی‌ترین نامه‌هایی است که در این کتاب درج شده و تورم فزاینده و کسری پرداخت‌های سنگین ارزی «که موجب تضعیف جامعه ایرانی» شده بود، انگیزه نوشتن نامه است. در بخشی از نامه آمده است: «شما بودجه‌های هنگفتی خرج کرده و می‌کنید که با حزب توده مبارزه می‌کنید و بارها اعلام کرده و فرموده‌اید که آن را ریشه‌کن کرده‌اید، روسای دانشگاه‌های شما ادعا کردند که نسل جوان را با روحیه شاه‌پرستی تربیت کرده‌اند، اما حالا ادعا می‌کنید قیام و اقدام دانشگاه‌های ایران مولود فعالیت ماجراجویان توده‌ای است.!»
نامه به سوسیالیست‌ها
یکی از نامه‌های طولانی خلیل ملکی که در این کتاب (صفحه‌های ۱۱۱ تا ۱۲۶) درج شده است، نامه انتقادی او به امیر پیشداد است که در سال ۱۹۶۳ در بن (یکی از شهرهای آلمان) به عنوان «دبیر جامعه سوسیالیست‌های ایرانی در اروپا» فعالیت می‌کرده است. این نامه مفصل را می‌توان چکیده‌ای از دیدگاه خلیل ملکی به شوروی، حزب توده، جبهه ملی دوم، مصدق و... دانست. درباره مصدق آمده است: درباره نامه مصدق دچار اشتباه عظیمی شده‌اید. نمی‌خواهم منشا این اشتباه را تحلیل کنم، زیرا به درازا می‌کشد... اطلاع مشخص دارم پس از کنگره، نظر مصدق به جبهه ملی بدتر شده است...
ارسال نظر