غلامعلی رحیمی - مهدیه علوی*
قیمت‌های آتی‌ گاز طبیعی در بورس آمریکا (آتی‌های ماه اول برای تحویل در آوریل ۲۰۱۱) طی دوره ۱۴ مارس الی ۱ آوریل ۲۰۱۱ از یک روند افزایشی برخوردار بود.

به دلیل افزایش تقاضای گرمایشی گاز طبیعی و همچنین کاهش مداوم سطح ذخایر زیرزمینی عملیاتی گاز طبیعی آمریکا طی دوره 4 مارس الی 18 مارس 2011، قیمت‌های آتی‌ گاز طبیعی در بورس نایمکس، از حدود 914/3 دلار در هر میلیون بی.تی.یو در تاریخ 14 مارس 2011 تا بیش از 362/4 دلار در هر میلیون بی.تی.یو در تاریخ 1 آوریل 2011 افزایش یافت.
از سوی دیگر، قیمت‌های آتی‌ گاز طبیعی در بورس لندن(ICE) برای تحویل در ماه آوریل ۲۰۱۱، از یک روند کاهشی ملایم همراه با نوسان برخوردار بود و ابتدا از حدود ۲۴۰۶/۱۰ دلار در هر میلیون بی.تی.یو در تاریخ ۱۴ مارس ۲۰۱۱ تا بیش از ۴۰۶۰/۱۰ دلار در هر میلیون بی.تی.یو در تاریخ ۱۶ مارس ۲۰۱۱ افزایش یافت؛ ولی مجددا تا سطح ۲۳۲۱/۱۰ دلار در هر میلیون بی.تی.یو در تاریخ ۱ آوریل کاهش یافت.
قیمت تک محموله گاز طبیعی در بازار هنری‌هاب از یک روند افزایشی همراه با نوسان برخوردار بود و از حدود 87/3 دلار در هر میلیون بی.تی.یو در تاریخ 10 مارس 2011 تا بیش از 25/4 دلار در هر میلیون بی.تی.یو در تاریخ 30 مارس 2011 افزایش یافت. این سطح قیمتی به میزان 21/30 درصد از قیمت 09/6 دلار در هر میلیون بی.تی.یو قیمت هنری‌هاب در اوایل سال 2010 ، پایین‌تر است. قیمت تک محموله گازطبیعی در بازار شیکاگو نیز از یک روند افزایشی همراه با نوسان برخوردار بود و از حدود 96/3 دلار در هر میلیون بی.تی.یو در تاریخ 10 مارس 2011 تا بیش از 40/4 دلار در هر میلیون بی.تی.یو در تاریخ 30 مارس 2011 افزایش یافت. همچنین قیمت تک محموله گازطبیعی در بازار نیویورک از یک روند افزایشی همراه با نوسان برخوردار بود و در ابتدا از حدود 44/4 دلار در هر میلیون
بی.تی.یو در تاریخ ۱۰ مارس ۲۰۱۱ ، با ۰۱/۷دلار (۱۵۷ درصد) افزایش تا بیش از ۴۵/۱۱ دلار در هر میلیون بی.تی.یو در تاریخ ۲۲ مارس ۲۰۱۱ افزایش یافت؛ ولی مجددا تا سطح ۸۷/۴ دلار در هر میلیون بی.تی.یو در تاریخ ۳۰ مارس ۲۰۱۱ کاهش یافت.


قیمت تک محموله گازطبیعی در بازار کالیفرنیای جنوبی از یک روند افزایشی برخوردار بوده و از حدود ۸۴/۳ دلار در هر میلیون بی.تی.یو در تاریخ ۹ مارس ۲۰۱۱ تا بیش از ۳۰/۴ دلار در هر میلیون بی.تی.یو در تاریخ ۲۹ مارس ۲۰۱۱ افزایش یافت. همچنین قیمت تک محموله گازطبیعی در بازار تورنتوی کانادا از یک روند افزایشی برخوردار بوده و از حدود ۳۵/۴ دلار در هر میلیون بی.تی.یو در تاریخ ۹ مارس ۲۰۱۱ تا بیش از ۸۳/۴ دلار در هر میلیون بی.تی.یو در تاریخ ۲۹ مارس ۲۰۱۱ افزایش یافت. قیمت تک محموله گاز طبیعی در بازار اروپا (لندن- ICE) نیز به دلیل تشدید ناآرامی‌ها در لیبی و افزایش نگرانی‌ها درباره عرضه گاز طبیعی این کشور به ایتالیا (از طریق خط لوله) و اسپانیا (به‌صورت LNG) با ۴۳ سنت افزایش طی دوره ۹ مارس ۲۰۱۱ الی ۲۹ مارس ۲۰۱۱، از حدود ۱۹/۹ دلار در هر میلیون بی.تی.یو تا بیش از ۶۲/۹ دلار در هر میلیون بی.تی.یو طی دوره مذکور افزایش یافته است.
بر‌اساس برآوردهای اداره اطلاعات انرژی آمریکا میزان ذخایر زیرزمینی عملیاتی گاز طبیعی آمریکا طی هفته منتهی به 25 مارس 2011 در حدود 1624 میلیارد فوت‌مکعب بود که نسبت به هفته قبل از آن بیش از 12 میلیارد فوت‌مکعب افزایش یافته است. این ذخایر به میزان 12 میلیارد فوت‌مکعب کمتر از میزان مشابه سال قبل در تاریخ 25 مارس 2010 بوده و به میزان 68 میلیارد فوت‌مکعب (4/4 درصد) بیشتر از متوسط 5 سال گذشته (2010- 2006) است. میزان متوسط ذخایر زیرزمینی گاز طبیعی آمریکا طی 5 سال گذشته در حدود 1556 میلیارد فوت‌مکعب بوده است. در منطقه شرق، میزان ذخایر طی هفته منتهی به 25 مارس 2011 نسبت به هفته قبل از آن به میزان 7 میلیارد فوت‌مکعب کاهش یافته و در سطح 668 میلیارد فوت‌مکعب قرار گرفته است و به میزان 39 میلیارد فوت‌مکعب (5/5 درصد) از متوسط 5 سال گذشته این منطقه کمتر است.
ذخایر در منطقه تولیدی ( آلاباما، آرکانزاس، کانزاس، لوئیزیانا و....) به میزان ۱۳۳ میلیارد فوت‌مکعب بالاتر از متوسط ۵ سال گذشته این منطقه یعنی ۶۰۷ میلیارد فوت‌مکعب بوده و نسبت به هفته قبل از آن به میزان ۲۵ میلیارد فوت‌مکعب افزایش یافته است. سطح ذخایر زیرزمینی عملیاتی گاز طبیعی منطقه تولید به میزان ۱۴۶ میلیارد فوت‌مکعب (۶/۲۴ درصد) از میزان مشابه سال قبل در تاریخ ۲۵ مارس ۲۰۱۰ بیشتر است. سطح ذخایر زیرزمینی گاز طبیعی منطقه غرب آمریکا طی هفته منتهی به ۲۵ مارس ۲۰۱۱ نسبت به هفته قبل از آن به میزان ۶ میلیارد فوت‌مکعب کاهش یافته و در سطح ۲۱۶ میلیارد فوت‌مکعب قرار گرفته است و معادل ۲۶ میلیارد فوت‌مکعب کمتر از متوسط ۵ سال گذشته این منطقه است. به‌طور کلی سطح ذخایر زیرزمینی عملیاتی گاز طبیعی آمریکا که معادل ۱۶۲۴ میلیارد فوت‌مکعب است، در محدوده تاریخی ۵ سال گذشته قرار دارد.
بررسی و تحلیل بازار فرآورده‌های نفتی
قیمت بنزین سوپر بدون سرب و سوخت حرارتی در بورس آمریکا (آتی‌های ماه اول)، طی ۳ هفته منتهی به ۱ آوریل ۲۰۱۱ از یک روند افزایشی برخوردار بود. بر این اساس طی ۳ هفته گذشته، به دلیل تداوم بحران در منطقه خاورمیانه و تشدید ناآرامی‌ها در لیبی، تردید معامله گران بازار نفت درباره احتمال بازگشت ظرفیت تولید نفت لیبی به بازار، افزایش نگرانی فعالان بازار نفت از گسترش ناآرامی‌ها به سایر کشورهای تولیدکننده نفت خصوصا عربستان سعودی، وقوع برخی اعتراضات و ناآرامی‌ها در کشورهای بحرین، عمان و عربستان سعودی، ادامه تنش‌های سیاسی در یمن و بحرین، تظاهرات کارگران نفتی عمان در اعتراض به دستمزدهای پایین، بروز توفان شن بی سابقه در کویت و اختلال و تعطیلی بندرهای این کشور، افزایش تقاضای سوخت ژاپن برای جبران کاهش تولید برق در این کشور به دلیل وقوع زلزله بی سابقه و تعطیلی نیروگاه‌های هسته ای در این کشور ، از سر گیری فعالیت پالایشگاه سونوکوی آمریکا که به علت نقص فنی بخش زیادی از فعالیت آن متوقف شده بود، افزایش قابل توجه ارزش شاخص‌های بورس در بازارهای جهانی، کاهش ارزش دلار در مقابل یورو، کاهش مداوم سطح ذخیره‌سازی‌های بنزین آمریکا معادل ۲/۱۲ میلیون بشکه طی ۳ هفته منتهی به ۲۵ مارس ۲۰۱۱ و همچنین به تبعیت از بازار نفت‌خام، قیمت بنزین سوپر بدون سرب از حدود ۹۶۰۳/۲ دلار به ازای هر گالن در تاریخ ۱۴ مارس ۲۰۱۱ تا بیش از ۱۵۱۳/۳ دلار به ازای هر گالن در روز ۱ آوریل ۲۰۱۱ افزایش یافت. البته کاهش تقاضای بنزین آمریکا معادل ۲۰۸ هزار بشکه در روز در هفته منتهی به ۲۵ مارس ۲۰۱۱ از عوامل تضعیف‌کننده قیمت بنزین در بازار آمریکا به‌شمار می‌رود.


قیمت سوخت حرارتی نیز در بورس نایمکس با توجه به عوامل افزایشی مذکور و همچنین به‌رغم افزایش سطح ذخیره‌سازی‌های فرآورده‌های میان تقطیر آمریکا معادل ۷۰۰ هزار بشکه و کاهش تقاضای فرآورده‌های میان تقطیر آمریکا معادل ۱۳۴ هزار بشکه در روز در هفته منتهی به ۲۵ مارس ۲۰۱۱، از یک روند افزایشی قابل توجه برخوردار بوده و از حدود ۰۶۳۸/۲ دلار به ازای هر گالن در تاریخ ۱۴ مارس ۲۰۱۱ تا بیش از ۱۳۴۵/۳ دلار به ازای هر گالن در روز ۱ آوریل ۲۰۱۱ افزایش یافت.
همچنین قیمت‌های آتی‌ گازوئیل اروپا طی دوره مذکور به دلیل تداوم و تشدید بحران لیبی و کاهش تولید نفت خام این کشور و در نتیجه افزایش نگرانی‌ها درباره کمبود عرضه نفت خام و فرآورده‌های نفتی در بازار اروپا، از یک روند افزایشی همراه با نوسان برخوردار بوده و از حدود 1280/3 دلار به ازای هر گالن در تاریخ 14 مارس 2011 تا بیش از 2499/3 دلار به ازای هر گالن در تاریخ 1 آوریل 2011 افزایش یافت. بر‌اساس آمار منتشره امور بین‌الملل شرکت ملی نفت ایران در روز 30 مارس 2011، قیمت‌های تک محموله فرآورده‌های نفتی در بازارهای جهانی طی دوره 9 مارس 2011 الی 29 مارس 2011، از یک روند افزایشی برخوردار بودند. بر این اساس، قیمت تک محموله بنزین سوپر بدون سرب در بازارهای خلیج‌فارس، مدیترانه، شمال اروپا، آمریکا، ژاپن و سنگاپور به ترتیب به میزان (87/11)، (75/20)، (48)، (43/48)، (76/13) و (56/12) دلار به ازای هر تن متریک طی دوره مذکور افزایش یافته است. لذا میانگین بهای هر تن بنزین سوپر بدون سرب در بازارهای خلیج‌فارس، مدیترانه، شمال اروپا، آمریکا، ژاپن و سنگاپور طی روز 29 مارس 2011 در سطوح (55/1017)، (1021)، (1049)، (08/1136)، (14/1058) و (83/1039) دلار قرار گرفتند.
همچنین بر‌اساس آمارهای امور بین‌الملل شرکت ملی نفت ایران، میانگین بهای هر تن گازوئیل در بازارهای خلیج‌فارس، مدیترانه، شمال اروپا، ژاپن و سنگاپور به ترتیب با (۱/۱۸)، (۸)، (۵/۱۱)، (۰۶/۳۶) و (۱۵/۱۹) دلار افزایش نسبت به هفته قبل (۹ مارس ۲۰۱۱)، طی روز ۲۹ مارس ۲۰۱۱ در سطوح (۵۷/۹۵۴)، (۵۰/۹۶۴)، (۵۰/۹۶۳)، (۹۷/۱۰۱۰) و (۴۲/۹۷۳) دلار قرار گرفتند. از سوی دیگر، قیمت گازوئیل در بازار آمریکا با ۴۵/۳ دلار کاهش طی دوره مذکور روبرو بود. میانگین بهای سوخت جت نیز در همه بازارها با افزایش همراه بود. همچنین قیمت نفت کوره طی دوره مذکور در همه بازارها به استثنای بازار خلیج‌فارس با افزایش همراه بود. بر این اساس طی روز ۲۹ مارس ۲۰۱۱ میانگین بهای هر تن نفت کوره در بازارهای خلیج‌فارس ۶۳۱ دلار و ۴۴ سنت، مدیترانه ۶۶۳ دلار و ۵۰ سنت، شمال اروپا ۶۵۴ دلار، آمریکا ۹۳۶ دلار و ۱۶ سنت، ژاپن ۶۶۳ دلار و ۲۶ سنت و در بازار سنگاپور ۶۴۷ دلار و ۷۳ سنت معامله شده است.
منبع: سایت موسسه مطالعات بین‌المللی انرژی (www.iies.org )
* کارشناسان بازار انرژی