زنگ خطر کمبود پزشک در کشور به صدا درآمد
افق تاریک خدمات درمانی
از سوی دیگر، سرانه «پزشک» در ایران، با وجود آمارهای متناقض و متفاوت، حدود ۱۳ پزشک به‌‌‌ازای هر ۱۰هزار نفر برآورد شده و آمار «پزشک متخصص»، بر اساس گزارش سازمان بهداشت جهانی، ۹/ ۵ نفر به‌‌‌ازای هر ۱۰هزار نفر ذکر شده است. براین‌‌‌اساس، بیش از ۴۰هزار پزشک متخصص در کشور داریم که نه‌‌‌تنها یک‌‌‌ششم کشورهای اروپایی است، بلکه حتی نسبت به کشورهای منطقه و جمهوری‌‌‌های آسیای میانه نیز آمار پایینی است. کمبود پزشک متخصص به دلیل عوامل مختلف مانند مهاجرت و گسترش جمعیت سالمندان که نسبت به قشر جوان، نیاز خاص‌‌‌تر و مراجعه بیشتر به پزشک دارند، در سال‌های آینده، شرایط پیچیده‌‌‌تری برای جامعه، خصوصا این قشر ایجاد می‌کند. علاوه‌‌‌بر رشد جمعیت سالمند ایران طی دهه‌‌‌های گذشته تاکنون و پیش‌بینی آن در سال‌های ۱۴۲۵ تا ۱۴۳۰ به حدود ۲۰درصد جمعیت کشور، پزشکان نیز از این قاعده مستثنی نیستند و بالارفتن سن آنها و بازنشستگی‌‌‌شان، شرایط کشور را در حوزه سلامت بغرنج‌‌‌تر خواهد کرد.
طبق آمار سازمان نظام‌‌‌پزشکی، درباره میانگین سنی پزشکان، بیشتر آنها در سن میانسالی قرار دارند و تا ۲۰ سال آینده، به جرگه بازنشستگان خواهند پیوست. براین‌‌‌اساس، بیشتر پزشکان در بازه سنی ۴۵ تا ۶۰ سال هستند. این آمار، تقریبا ۴۰درصد پزشکان را شامل می‌شود که اتفاقا بخش عمده‌‌‌ای از آنها، پزشک متخصص و فوق‌‌‌تخصص هستند. بنابراین به گفته کارشناسان مدت هاست که زنگ خطر کمبود پزشک در کشور به صدا درآمده است. به طوری که کمبود و مهاجرت پزشکان به یکی از بحران‌های نظام سلامت تبدیل شده است.
کمبود پزشک تا سه سال آینده!
به گزارش «دنیای‌اقتصاد» همین چند روز پیش بود که سخنگوی سازمان نظام پزشکی در توییتی ضمن انتقاد از انصرافی‌‌‌های رزیدنتی، از کمبود پزشک در آینده خبر داد. رضا لاری‌‌‌پور در توییتی نوشت: «از همین الان یادتون باشه تعداد انصرافی‌‌‌های امسال رزیدنتی رو بشمریم، فقط سال یکی و تازه‌وارد! می‌خوام بفهمانم که وقتی می‌گیم سه سال دیگه باید گدایی پزشک بکنید، حرف بی‌‌‌ربطی نزدیم. با حرف عمه و تعریف خاله نمی‌شه مردم‌‌‌داری و مملکت‌‌‌داری کرد.»
روند صعودی مهاجرت پزشکان
در همین رابطه رئیس کل سازمان نظام پزشکی تهران با بیان اینکه دغدغه مهم نظام سلامت کشور، تمایل نداشتن پزشکان عمومی و جراحان عمومی به سمت تحصیل در رشته‌‌‌های تخصصی مانند جراحی قلب است، گفت: به دلیل نامتناسب بودن نظام پرداخت، بسیاری از پزشکان تمایلی به گرفتن تخصص ندارند و حتی مهاجرت می‌کنند و این دغدغه مهمی است که کشور تا چند سال دیگر با کمبود جراح مواجه خواهد شد. محمد رئیس‌زاده ادامه داد: با افزایش ظرفیت پذیرش دانشجویان پزشکی مساله کمبود پزشک حل نمی‌شود. خطر پسرفت در برخی رشته‌‌‌های پزشکی وجود دارد و اکنون کسی حاضر نیست جراحی قلب بخواند. رشته‌‌‌های ضروری در کشور خالی می‌‌‌مانند و باید از کشورهای دیگر جراح بیاوریم. به عنوان مثال، جراح قلب اطفال نداریم و ممکن است چند سال دیگر از خارج بیاوریم و این موضوع ضربه بزرگی به نظام سلامت کشور وارد می‌کند.
رئیس‌زاده با بیان اینکه مهاجرت پزشکان روند رو به صعود دارد، اظهار کرد: نباید به سادگی از این بحث عبور کرد، برای جلوگیری از مهاجرت پزشکان باید راهکار اساسی در نظر گرفته شود. این موضوع سیاه نمایی نیست با کمبود متخصص مواجه خواهیم شد و رفع این معضل نیاز به عزم و ارائه راهکارهای اساسی در زمینه جبران کمبود پزشک و مهاجرت پزشکان دارد.
خدمات درمانی نیازمند سیاستگذاری‌‌‌های فوری
بر اساس این گزارش، پیش از این رئیس کل سابق سازمان نظام پزشکی تهران نیز هشدار داده بود که وضعیت خدمات درمانی افق خوبی ندارد و اگر سیاست‌‌‌ها و روند مهاجرت پزشکان این‌‌‌گونه ادامه داشته باشد، طی پنج سال آینده با کمبود شدید پزشک مواجه میشویم، مگر اینکه دولت با تدبیر بیشتری به این موضوع نگاه کند. به اذعان سید موید علویان، در وضعیت اقتصادی موجود، نه پزشکان رضایت دارند و نه مردم. هزینه‌‌‌‌‌‌‌‌‌های درمانی برای مردم بالاست و برخی قید گرفتن خدمات درمانی و جراحی را زده‌‌‌‌‌‌‌‌‌اند. از سوی دیگر پزشکان هم از پس هزینه مطب‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها برنمی‌‌‌‌‌‌‌‌‌آیند و مراجعات بیماران به مراکز درمانی و جراحی‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها به دلیل هزینه‌‌‌‌‌‌‌‌‌های بالا کاهش داشته است و خطر ورشکستگی مراکز درمانی و کارخانه‌‌‌های تولید دارو وجود دارد. همچنین 30 درصد از پزشکان در دو سال گذشته مطب‌‌‌‌‌‌‌‌‌های خود را تعطیل کردهاند.
فقر شدید پزشک تا پنج سال آینده
علویان با ابراز تاسف از اینکه افرادی در سطح تخصصی، فوق تخصصی و هیات علمی که تازه کار هم نیستند و سال‌ها سابقه دارند، مهاجرت می‌کنند، گفته بود: اگر وضعیت همین‌‌‌گونه ادامه پیدا کند، تا پنج سال آینده با فقر شدید پزشک در کشور مواجه میشویم. مردم در سال‌های آینده باید برای گرفتن خدمات درمانی به کشورهای دیگر بروند و این خطر بزرگی است که برای ما ایجاد شده است. در این بین وظیفه حکومت این است که خدمات را درست تعریف کند، حمایت بیشتری کند، بیمه پوشش بیشتری از خدمات داشته باشد که مردم آسیب نبینند.
در این بین، بنا به گفته رزیدنت‌‌‌ها وضعیت فعالیت در رشته پزشکی هر روز دشوارتر از قبل می‌شود. رئیس سابق نظام پزشکی تهران در این باره معتقد است: کشورمان به‌‌‌‌‌‌‌‌‌گونه‌‌‌‌‌‌‌‌‌ای شده که افراد برای تامین معیشت دوشغله و سه شغله شدهاند. هیات علمی صبح در بیمارستان، بعدازظهر در مطب خصوصی و شب در بیمارستان خصوصی کار می‌کنند تا بتوانند معاش خود را تامین کنند. به گفته علویان، دولت موظف است از حوزه سلامت چنان حمایت کند که مردم نگران سلامت خود نباشند؛ اما این‌‌‌گونه نیست. دولت وظایف خود را انجام نمی‌‌‌‌‌‌‌‌‌دهد، منابع کافی در اختیار نمی‌‌‌‌‌‌‌‌‌گذارد. در قوانین بسیار ناکارآمد است. نتیجه این می‌شود که هم مردم ناراضی هستند و هم پزشکان. در همان حال کشورهای خارجی می‌‌‌‌‌‌‌‌‌گویند ایران پزشکان خیلی خوبی دارد. اکنون بسیاری از پزشکان کشورهای همسایه در جنوب خلیج فارس ایرانی هستند.
پزشکان، بی‌علاقه برای فعالیت در پزشکی
بدون تردید دود بیتوجهی به مساله مهاجرت و کمبود پزشک در ایران، در سال‌های آینده به چشم مردم خواهد رفت که قرار است در آینده بار سنگین کمبود پزشک متخصص در ایران را تحمل کنند. در این باره رئیس جامعه پزشکان متخصص داخلی ایران میگوید: در حال حاضر تعداد پزشکان در ایران خوب است، اما مساله ما آینده‌‌‌نگری است. آنچه اهمیت دارد تعداد پزشکان متخصص و فوق تخصص مانند جراح قلب، مغز و جراحان پیوند است که تعداد آنها در ایران روند کاهشی دارد. با توجه به اینکه بسیاری از افراد دارای تخصص و تجربه قصد مهاجرت دارند، ما با کمبود پزشک مواجه میشویم. اگر فوق‌‌‌تخصص‌‌‌ها از کشور خارج شوند مجبوریم یا پزشک وارد کنیم یا مانند سابق، بیماران را برای درمان به اروپا و آمریکا بفرستیم.
ایرج خسرونیا در پاسخ به اینکه چرا وضعیت پزشکی کشور به این مرحله رسیده که نگرانی از افزایش مهاجرت پزشکان و عدم‌علاقه برای دریافت تخصص در بین جامعه پزشکی، حوزه سلامت کشور را تهدید می‌کند، میگوید: علاقه‌‌‌مندی برای تحصیل در رشته‌‌‌های فوق تخصص وجود ندارد. حدود ۲۵هزار پزشک پروانه پزشکی خود را نگرفته‌اند، یعنی یا شغل دیگری دارند، یا از کشور خارج شدهاند یا فوت کردهاند، این نشان می‌دهد علاقه‌‌‌ای برای فعالیت در پزشکی وجود ندارد، آن هم برای اینکه درآمدشان خوب نیست و آینده خوبی را متصور نیستند. این باعث شده که تعداد زیادی از پزشکان مهاجرت کنند.
ورود به شاخه زیبایی یا مشاغل دیگر
همچنین دبیر شورای هماهنگی نظام پزشکی استان اصفهان در این زمینه هشدار می‌دهد: کاهش علاقه برای تحصیل در رشته‌‌‌های پزشکی، در چند سال آینده سبب می‌شود که با کمبود نیروی متخصص و ماهر مواجه شویم. بنابراین شاید امروز نیازی به آوردن پزشک به ایران یا خروج بیماران از کشور نداشته باشیم، اما با تداوم این روند در چند سال آینده به طور قطع این اتفاق خواهد افتاد.
یاسر صالحی نجف‌‌‌آبادی با انتقاد از اینکه امروز سلاطین زیبایی نسبت به پزشکان درآمد بیشتری دارند؛ میگوید: بنابراین خیلی از پزشکان وارد کار ژل و بوتاکس می‌‌‌شوند. وقتی یک پزشک بعد از سال‌ها سرمایه‌گذاری درآمد خوبی ندارد، سراغ انتخاب‌‌‌های بعدی می‌رود، یا مهاجرت می‌کند، یا وارد شاخه زیبایی می‌شود که خریدار دارد، یا شغل دیگری را انتخاب می‌کند. به گفته وی، پزشکان در مقابل سرمایه‌گذاری و زحمتی که می‌‌‌کشند، درآمد چندانی ندارند. آنها به اندازه تمام سال‌هایی که زمان گذاشته‌اند تا مهارت به‌‌‌دست بیاورند، درآمد خوبی کسب نمی‌‌‌کنند. یک پزشک عمومی ۹ سال، پزشک متخصص ۱۵ سال و پزشک فوق تخصص ۱۹ سال زمان و عمر می‌‌‌گذارد، اما بعد از این سال‌ها در موارد معدودی درآمد خوبی دارند، بنابراین طبابت کردن در ایران به‌‌‌صرفه نیست.
شرایط ویژه کشورهای خارجی برای پزشکان
استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران نیز با بیان اینکه این موضوع به مشکلی مزمن در کشور تبدیل شده معتقد است: با شرایطی که در حال حاضر برای رزیدنت‌‌‌ها فراهم شده، اقبالی برای تحصیل و کار برای آنها نمی‌‌‌ماند و مهاجرت‌‌‌ها بیشتر از گذشته است. شاهین آخوندزاده ادامه می‌دهد: مهاجرت فقط در رشته‌‌‌های پزشکی اتفاق نیفتاده، بلکه در حال حاضر گروه پرستاران هم به شدت در حال مهاجرت هستند، این مشاغل جزو شغل‌‌‌های سخت محسوب می‌‌‌شوند که در کشورهای مهاجرپذیر، از سوی شهروندان همان کشورها چندان مورد اقبال قرار نمی‌‌‌گیرند و مهاجرپذیری در این رشته‌‌‌ها زیاد شده است.
وی با اعلام اینکه کشور عمان مثل جارو برقی درحال جذب گروه‌‌‌های پزشکی ما در رشته‌‌‌های مختلف است؛ تاکید می‌کند: یک جراح در کشور عمان دو و نیم برابر جراحی در ایران درآمد دارد، اما علاوه بر این، فرزندش از آموزش رایگان استفاده می‌کند، خودرویی که آنجا می‌‌‌خرد، با کیفیت بهتر، یک دهم قیمت خودرویی است که می‌تواند اینجا بخرد، مسکن هم به همین شکل، پس کاملا برایش به صرفه است که جلای وطن کند.
این پزشک درخصوص راهکار جلوگیری از این مهاجرت‌‌‌ها و اقبال به ادامه تحصیل در بین پزشکان اظهار کرد: ما برای بازگرداندن نخبگان خارج از کشور از برنامه و طرح صحبت می‌‌‌کنیم، در حالی که ابتدا باید همین نخبگانی را که اینجا هستند، حفظ کنیم و این نیاز به مراقبت، توجه، امکانات، فرصت‌‌‌های مناسب شغلی و حمایت دارد.
واردات پزشک درصورت تداوم سیاستهای فعلی
عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس نیز با انتقاد از روند حاکم بر کشور در بخش پزشکان میگوید: با تداوم سیاستهای فعلی مثل بیتوجهی به نیاز پزشکان، عدم‌‌‌تناسب بین دخل و خرج‌‌‌های پزشکان و ثابت نگه‌‌‌داشتن تعرفه‌‌‌های پزشکی، مجبور خواهیم شد پزشک از کشورهای دیگر وارد کشور کنیم.
محمدعلی محسنی‌‌‌بندپی با بیان اینکه دریافتی پزشکان با خدماتی که ارائه می‌دهند، تناسبی ندارد، تاکید می‌کند: روزانه قیمت همه اقلام به طور قابل‌توجهی افزایش پیدا کرده است، اما تعرفه‌‌‌های پزشکی اینطور نیست. به واسطه اینکه با سلامت مردم سروکار دارد و نظام سلامت متولی آن است و افرادی که نیازمند دریافت این خدمات هستند، اکثرا افراد طبقات پایین هستند، تلاش دولت بر حفظ تعرفه‌‌‌های پزشکی بوده است، این در حالی است که افزایش تعرفه‌‌‌ها اصلا قابل قیاس با افزایش تعرفه‌‌‌های دیگر نیست؛ به عنوان مثال پزشکی که تعرفه خدمات او در مطبش شش تا ۱۰درصد تعرفه افزایش پیدا می‌کند، اما اجاره مطب ۷۰ تا ۸۰ درصد، لوازم مصرفی تا 100 درصد، هزینه برق و گاز چند ده‌درصد و حقوق کارکنان تا ۶۰درصد بالا می‌رود، عملا درب این صنعت خود به خود بسته می‌شود.
طبق اظهارات نماینده نوشهر، در این حرفه دخل و خرج با هم سازگار نیست و سیستم ضرردهی دارد. در بخش خصوصی که به این شکل است و در بخش دولتی هم سقف تعیین کردهاند و عملا دریافتی پزشکان با خدماتی که ارائه می‌دهند، تناسبی ندارد.
دام کشورهای همسایه برای جذب پزشکان ایرانی
به گفته محسنی بندپی، کشورهایی مثل امارات، عمان، قطر و برخی کشورهای همسایه نه تنها برای پزشکان، بلکه برای گروه پزشکی و حتی گروه مهندسی و علوم انسانی کشور ما دام‌‌‌هایی پهن کردهاند و این کشورها با کمترین هزینه‌‌‌ها، از نیروهای تربیت‌‌‌شده یک نظام و کشور دیگر به راحتی استفاده می‌کنند. وی افزود: در عین حال کشور هنگ‌‌‌کنگ پذیرای دانشجوی ایرانی است و پذیرش دکترا می‌دهد. این کشور حاضر است تمام امکانات زندگی و تحصیل دانشجویان ایرانی را تامین کند تا آنها دوران تحصیل خود را بگذرانند. آنها معتقدند حتی اگر ده‌درصد از این دانشجوها در کشورشان بمانند و خدمات ارائه دهند کافی است، غافل از اینکه بیشتر از این ده‌درصد می‌‌‌مانند و معمولا بیشتر از ده‌درصد این افراد برنمی‌‌‌گردند.
فرصت سه‌ماهه مجلس به وزیر بهداشت
با این اوصاف در چنین شرایطی، طی نشست علنی هفته گذشته مجلس شورای اسلامی در جریان سوال از بهرام عین‌‌‌اللهی، وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی پیرامون اینکه چرا توزیع نیروی انسانی به صورت عادلانه و بر اساس نیاز مناطق مختلف کشور صورت نمی‌گیرد، فرصت سه‌ماهه به وزیر بهداشت برای پیگیری مساله کمبود پزشک متخصص در کشور داده شد. در این نشست علنی، محمدباقر قالیباف خطاب به وزیر بهداشت اظهار کرد: زمانی دو تا سه‌ماهه برای پیگیری موضوع توزیع نشدن عادلانه پزشک متخصص در کشور، به وزیر بهداشت داده می‌شود. موضوع تخصیص پزشک به مناطق محروم و عدالت آموزشی مشکلات خود را دارد و صرفا به وزارتخانه شما هم مربوط نمی‌شود، ولی شما مسوولیت دارید که این کار را پیگیری کنید.
