صنایع شیراز و مشهد

«از صنایع شیراز که مایه شهرت آن شهر است قلیان و سرقلیان‌های میناکاری و اقلام دیگر از قبیل قاب عکس بسیار ظریف و نمک پاش که با طرح‌های شرقی برای خریدن اروپایی‌ها می‌سازند و خاتم‌کاری بر چوب و برنج و نقره و عاج و استخوان به رنگ‌های مختلف به این نحو که قطعاتی ریز را بر سریشم به هم می‌چسبانند سپس صاف و هموارش می‌سازند و بر عتیق یا سنگ و جواهر قطعه‌های باریک و ظریفی را نصب می‌کنند. از محصولات طبیعی آنجا که یکی گلاب و دیگری بلبل است که شباهت فراوانی به بلبل انگلیسی دارد . . . من راجع به فرآورده‌های صنعتی مشهد بسیار خوانده یا شنیده بودم؛ ولی آنچه در آنجا دیدم مایه حیرتم شد.

«از صنایع شیراز که مایه شهرت آن شهر است قلیان و سرقلیان‌های میناکاری و اقلام دیگر از قبیل قاب عکس بسیار ظریف و نمک پاش که با طرح‌های شرقی برای خریدن اروپایی‌ها می‌سازند و خاتم‌کاری بر چوب و برنج و نقره و عاج و استخوان به رنگ‌های مختلف به این نحو که قطعاتی ریز را بر سریشم به هم می‌چسبانند سپس صاف و هموارش می‌سازند و بر عتیق یا سنگ و جواهر قطعه‌های باریک و ظریفی را نصب می‌کنند. از محصولات طبیعی آنجا که یکی گلاب و دیگری بلبل است که شباهت فراوانی به بلبل انگلیسی دارد ... من راجع به فرآورده‌های صنعتی مشهد بسیار خوانده یا شنیده بودم؛ ولی آنچه در آنجا دیدم مایه حیرتم شد. ساختن شمشیرهای شامی مدت‌ها حرفه و کار این شهر بود و می‌گویند این صنعت را عده مهاجرانی که تیمور برای همین منظور به دمشق آورده بود، رایج کردند. در این شهر پارچه‌های ابریشمی و مخملی و کتانی بافته می‌شود.

- لرد کرزن، «ایران و قضیه ایران » (1892م)