طرح شاه عباس برای اصفهان

وقتی که شاه عباس بزرگ پایتختش را به اصفهان منتقل کرد و تصمیم گرفت این شهر را بزرگ و خوش منظر کند نه تنها به درباریان و بزرگان توصیه کرد هر کدام یک یا چند عمارت باشکوه و وسیع و مجلل بسازند بلکه کلیه دولتمردان را تشویق کرد که هر کس یک بنای بزرگ برای زیبایی شهر بپردازد و چون باخبر شد که مقصود عطار دارایی فراوان دارد روزی برای دیدارش به دکانش رفت و با بیان مهرآمیز و دلجو که طبعش به آن آشنا بود به او گفت: مدتی دراز است که اوصاف حمیده شما را شنیده‌ام و نیز آگاه شده‌ام که ثروت بی‌کران دارید، و این مزدی است که خدای بزرگ به پاداش پاکی ایمان، صفای دل و خیرات و مبرات و کوششی که در کار دستگیری مستمندان و آبادی شهر خود می‌کنید، عطا فرموده است.

وقتی که شاه عباس بزرگ پایتختش را به اصفهان منتقل کرد و تصمیم گرفت این شهر را بزرگ و خوش منظر کند نه تنها به درباریان و بزرگان توصیه کرد هر کدام یک یا چند عمارت باشکوه و وسیع و مجلل بسازند بلکه کلیه دولتمردان را تشویق کرد که هر کس یک بنای بزرگ برای زیبایی شهر بپردازد و چون باخبر شد که مقصود عطار دارایی فراوان دارد روزی برای دیدارش به دکانش رفت و با بیان مهرآمیز و دلجو که طبعش به آن آشنا بود به او گفت: مدتی دراز است که اوصاف حمیده شما را شنیده‌ام و نیز آگاه شده‌ام که ثروت بی‌کران دارید، و این مزدی است که خدای بزرگ به پاداش پاکی ایمان، صفای دل و خیرات و مبرات و کوششی که در کار دستگیری مستمندان و آبادی شهر خود می‌کنید، عطا فرموده است. اگر شما پیر کریم طبع خداجوی استوارکار مرا به فرزندی خود بپذیرید سخت شادمان می‌شوم. در این صورت شما پدر و فرزندانت برادر یا خواهر من خواهند بود و باید مرا نیز مانند ایشان وارث ارث خود بدانید. اما من تدبیری به کار می‌برم که از مقدار ارث آنان حتی اندکی کاسته نشود. بدین معنی که اگر دوست دارید و مایلید حالا که هنوز زنده‌اید یک بنای عالی و زیبا برای آسایش مردم و آرایش شهر بسازید.

شاه عباس بزرگ دارای جاذبه خاص و نفوذ کلام خارق‌العاده بود از این رو در تمام امور پیوسته مرادمند و کامیاب بود. عطار با رضای خاطر فرمان‌پذیر شد و اعلام داشت که در نزدیک‌ترین اوقات به این کار آغاز می‌نهد و کاروانسرای عباسی را با صرف سه هزار تومان ساخت و به شاه تقدیم کرد.

- شاردن، ژان (۱۳۷۲)، سفرنامه شاردن جلد ۴ (ترجمه اقبال یغمایی)، تهران: توس، ص ۱۴۱۷.