داستان معادن در ایران

هفته گذشته انفجاری مهیب در معدن آزاد شهر گلستان منجر به کشته و زخمی شدن بیش از ۱۰۰ تن از کارگران این معدن شد. در ایران استخراج معادن به شیوه مدرن سابقه‌ای صد ساله دارد. اگر چه به گفته مورخان، ایرانیان از حدود هفت هزار سال پیش به کشف معادن سرزمینی دست یافته‌اند. به گفته دیاکونوف از زمان هخامنشیان استخراج معادن با جدیت دنبال شده و در زمان ساسانیان صنایع معدنی و هنرهای وابسته مانند گوهرسازی و فلزکاری دارای رونق بسزایی بوده است. آرتورکریستن‌سن در کتاب «ایران در زمان ساسانیان» آورده است: هیوئن تسیانگ سیاح مشهور چینی که در آغاز قرن هفتم میلادی اوضاع ممالک مغرب آسیا را گزارش داده است محصولات صنعتی ایران را به‌طور خلاصه چنین بیان می‌کند: محصولات عمده این کشور طلا، نقره، مس، بلور کوهی و مروارید نادرالوجود و مواد گرانبهای دیگر است.

هفته گذشته انفجاری مهیب در معدن آزاد شهر گلستان منجر به کشته و زخمی شدن بیش از ۱۰۰ تن از کارگران این معدن شد. در ایران استخراج معادن به شیوه مدرن سابقه‌ای صد ساله دارد. اگر چه به گفته مورخان، ایرانیان از حدود هفت هزار سال پیش به کشف معادن سرزمینی دست یافته‌اند. به گفته دیاکونوف از زمان هخامنشیان استخراج معادن با جدیت دنبال شده و در زمان ساسانیان صنایع معدنی و هنرهای وابسته مانند گوهرسازی و فلزکاری دارای رونق بسزایی بوده است. آرتورکریستن‌سن در کتاب «ایران در زمان ساسانیان» آورده است: هیوئن تسیانگ سیاح مشهور چینی که در آغاز قرن هفتم میلادی اوضاع ممالک مغرب آسیا را گزارش داده است محصولات صنعتی ایران را به‌طور خلاصه چنین بیان می‌کند: محصولات عمده این کشور طلا، نقره، مس، بلور کوهی و مروارید نادرالوجود و مواد گرانبهای دیگر است. استخراج معادن تا مقطع مشروطیت در انحصار پادشاهان و امرا بوده. در پی انقلاب مشروطه حزب اجتماعیون عامیون ملی‌سازی معادن را در مرامنامه اقتصادی خود گنجاند که شامل موارد زیر بود:

- رودخانه‌ها، جنگل‌ها، چراگاه‌های عمومی و معادن باید متعلق به دولت باشد.

- ممنوع بودن کار و مزدوری برای بچه‌هایی که به ۱۴ سال نرسیده باشند.

- محدود بودن مدت عمل در شبانه‌روز منتهی به ۱۰ ساعت.

ماده دهم: استراحت عمومی و اجباری یک روز در هفته.

تلاش این حزب به‌دلیل شکست مشروطه چندان به بار ننشست تا اینکه در سال ۱۲۹۶ شمسی نخستین لایحه قانون معادن به تصویب هیات وزیران وقت رسید. ۱۰ سال بعد آیین‌نامه کشف و استخراج معادن در۲۲ ماده از سوی وزارت فواید عامه تهیه و تقدیم مجلس شورای ملی شد. و بالاخره در تاریخ ۱۶ بهمن ۱۳۱۷ ه. خ قانون معادن به تصویب مجلس شورای ملی رسید و از اول فروردین ماه ۱۳۱۸ به اجرا گذاشته شد. این قانون طی هفت دهه گذشته بارها بازنگری شده اما ساختار آن کماکان حفظ شده است. آمار نشان می‌دهد که در ایران ۷۸۶۷ معدن شامل ۵۴۲۲ معدن فعال و ۲۰۸۶ معدن غیرفعال وجود دارد. از جمله معادن زغال‌سنگ شناخته شده در ایران می‌توان به معادن سنگ چشمه در شهر ساری، معدن شمشک در نزدیکی تهران، معدن زیراب در شمال ایران، معدن آردهه تهران، معدن قشلاق قره داغلو و معدن زغال‌سنگ زمستان یورت در استان گلستان اشاره کرد.