دست درازی انگلیسی‌ها به جنوب ایران نیروهای انگلیسی اشغالگر بوشهر

۱۷ مرداد ماه سال ۱۲۹۴ شهر بوشهر از سوی نیروهای انگلیسی اشغال شد. تا نیمه قرن نوزدهم، برتری بریتانیا در خلیج فارس به توسعه بندر بوشهر متکی بود اما از اواخر این قرن نظر دیگر کشورها مانند امپراتوری آلمان نسبت به بوشهر جلب شد و دفاتر کنسولی در بوشهر راه انداختند. روابط تجاری ایران با آلمان و خرید کشتی از آن برای بریتانیا که موقعیت گمرکی خود را حفظ کرده بود، ناخوشایند بود. طبق اسناد، ویلهلم واسموس در سال ۱۹۱۳ به‌عنوان کنسول دوم آلمان وارد بوشهر شد. با شروع جنگ جهانی اول در سال ۱۹۱۴، کنسولگری آلمان برای مقابله با انگلیس فعال شد. به این ترتیب واسموس با عشایر جنوب و از جمله با رئیسعلی دلواری روابط نزدیک یافت. از طرف دیگر ایران برای پرهیز از وارد شدن در جنگ جهانی اول، اعلام بی‌طرفی کرد. رقابت بریتانیا و آلمان سرانجام با دستگیری دو مقام کنسولی آلمان در بوشهر به دست نیروهای بریتانیایی به اوج رسید. دولت وقت ایران و مردم بوشهر به این اقدام اعتراض کردند. از جمله این اعتراض‌های تلگرافی از موقرالدوله، حاکم وقت بوشهر به تهران به شرح زیر است:

«الساعه که نیم ساعت به ظهر مانده از مسجد نو بوشهر برگشتم، هیجان عمومی به درجه‌ای است که فوق تصور است. چنین ازدحامی در بوشهر هرگز دست نداده بود و کل علما و عموم طبقات اهالی حضور داشته، مخلص خطابه علما این بود که سه سال است بدون اینکه هیچ ضرر مالی و جانی از بنادر به انگلیس رسیده باشد در آنجا اخلال کرده و عده قشون نگاه داشته و حالا هم هتک حرمت و نقض بیطرفی دولت را کرده... دست از حقوق مشروعه برنمی‌داریم و اگر ما را بکشند ایلات و عشایر و اهالی غیور جنوب زنده هستند و به وظیفه اسلامیت و ایرانیت رفتار خواهند کرد... حالیه مردم منتظر نتیجه هستند... و هیچ شبهه نیست که باز اجتماع خواهند کرد.» در ۱۶ مرداد ۱۲۹۴‏/ ۸ اوت ۱۹۱۵ م، نیروهای ارتش بریتانیا و مستعمره آن راج بریتانیا (هند) از زمین و دریا با حمایت توپخانه ناوگان دریایی وارد بوشهر شدند و با صدور اعلامیه‌ای در سطح شهر اشغال بوشهر را اعلام کردند. در این اعلامیه آمده ‌بود که سرگرد آرتور پرسکات تره‌ور به دستور دولت بریتانیا تمامی امور حکومت بوشهر را با سمت «فرمانده حکومت نظامی از طرف دولت بریتانیا» به‌دست گرفته ‌است. از طرف دیگر چون دولت ایران نمی‌تواند «نظم و امنیت را در شهر بوشهر و حوالی» برقرار کند، بریتانیا، «کراهتا» مجبور شد به این اقدام دست بزند. طبق اعلامیه، این اقدام «از سوی دولت اعلی‌حضرت به علت ضرورتی صورت گرفته است. ضرورتی که به واسطه حمله اسفبار اخیر ایلات به بوشهر در آن دو افسر انگلیسی کشته و سه سرباز مجروح شدند.»

اقدام بریتانیا سرآغاز رشته مبارزات تنگستانی‌ها همراه با کمک‌های واسموس در برابر این اشغال بود. از نکات قابل ذکر در اشغال بوشهر، این بود که بریتانیا تمبرها را با عنوان مورد نظر خود مهر می‌کرد. روی این تمبر نوشته شده بود: «بوشهر در تصرف بریتانیا.» گفته می‌شود تا پایان اشغال بوشهر در مهرماه ۱۲۹۴، انواعی از این تمبر به چاپ رسید. نیروهای بریتانیایی، نیروهای محلی ژاندارمری بوشهر را خلع سلاح کرده، ۳ شناور مستقر در بندر یعنی ناوچه مظفری و قایق‌های مسلح آذربایجان و مازندران را ضبط کرده و پرچم بریتانیا را بر فراز دارالحکومه بوشهر (عمارت امیریه) برافراشتند.