معماری ایستگاه‌های راه‌آهن

کم‌کم ایستگاه‌های راه‌آهن جدید و تازه‌ تاسیس با استفاده از سازه فولادی و دهانه‌های وسیع از آهن و چدن ساخته شدند که بازشوهایی در سقف برای خروج دود و گازهای حاصل از سوخت لکوموتیوها داشتند و پنل‌های شیشه‌ای برای ورود نور طبیعی به داخل ایستگاه در آنها تعبیه شده بودند. هرچه مسافرت‌ها با استفاده از سیستم راه‌آهن بیشتر می‌شد، خدمات مشتریان نیز بهبود می‌یافت. پس از مدتی سکوهای سرپوشیده قطار و ایستگاه‌های راه‌آهن به مرکز فعالیت‌های مختلف تبدیل شد و عملکردهای متفاوتی چون سالن‌های انتظار، انبارداری، اداره پست، غذاخوری و خواربارفروشی و باجه‌های تهیه بلیت در آنها ایجاد شدند که از بسیاری جهات شبیه ترمینال‌های مدرن فرودگاه‌های امروزی بودند. در اوایل دهه ۱۹۰۰ ترمینال‌های قطار میزبان سیل عظیم مسافرانی بودند که تعدادشان بسیار بیشتر از مسافران فرودگاه‌های شهرهای بزرگ امروزی بود. صدها مسافر و همراهانشان برای سوار شدن به قطارها یا استقبال و بدرقه مسافرانی که از قطارها پیاده و سوار می‌شدند، وارد ایستگاه شده و قطارهایی که هریک صدها مسافر را جابه‌جا می‌کردند، پی‌در‌پی وارد ایستگاه می‌شدند یا سکوها را ترک می‌کردند.

چنین ایستگاه‌های پررونق و موفقی در سراسر جهان در این دوران ساخته شدند که از جمله می‌توان به ایستگاه کانزاس سیتی در میزوری اشاره کرد. این ایستگاه، در سال ۱۹۱۰ با ظرفیت ۳۵۰ قطار در روز طراحی و ساخته شد و در سال ۱۹۱۷ و طی دوران رونق و اوج فعالیت خود، ۲۱۸ قطار در روز در آن توقف می‌کردند و به جرأت می‌توان گفت پس از کلیساهای جامع دوران گوتیک و میدان‌های مسابقه و حمام‌های رومیان، تا آن زمان چنین ساختمانی (از نظر ابعاد و ظرفیت) بی‌سابقه بوده است. با گذشت زمان، تغییرات اجتماعی که در کشورها اتفاق می‌افتاد بر نحوه نگرش و گزینش معماران و شیوه طراحی ایستگاه‌ها تاثیرگذار بودند. اما راه‌آهن‌ها و ایستگاه‌ها، با وجود پیشرفت‌های زیاد تکنولوژیکی و ابزاری، کماکان همان ویژگی‌های پایه و ابتدایی را که در اولین ایستگاه‌ها به کار رفته است حفظ کرده و با اصالتی که در کمتر نمونه‌ دیگر ساختمانی می‌توان یافت، به حیات خود ادامه داده‌اند.

- منبع: تحریریه هنر معماری، ۱۳۹۰. تاریخچـه مختصـر صنعت راه‌آهن. فصلنامه هنرمعماری. شماره ۲۳