زمین‌لرزه تبریز و حمله افغان‌ها
«از غرایب زلزله تبریز آن که در سنه ۱۱۳۳ اودئیل در بیست و هشتم شهر جمادی‌الثانی روز دوشنبه دو ساعت و نیم از روز گذشته زلزله عظیم شد که تبریز بالکلیه منهدم گردید که دیگر عمارت نماند. در آن وقت قریب به چهل و پنجاه هزار خانه خراب شده بود سوای مساجد و رباط و حمام و بازار، تخمینا به قول تبریزیان شصت هزارکس فوت شده بود سوای مردم غریب که از تمامی ممالک محروسه در آنجا آمده بود و از ایشان در بازار و حمام قریب به چهل هزار کس فانی شده که مجموع صد هزار کس باشد.» این زلزله در کتاب «ریاض الجنه» نوشته میرزا محمد حسن زنوزی (تالیف ۱۲۱۶ ه.ق.)، چنین روایت شده است: «کاتب الحروف گوید: که سه سال پیش از استیلای رومیه (ترکان عثمانی) به دارالسلطنه تبریز، بیست و هشتم شهر جمادی‌الثانیه، یوم یکشنبه یک‌ساعت و نیم از روز گذشته سنه ۱۱۳۳ هجری (۱۶ آوریل ۱۷۲۱ م) زلزله عظیم در تبریز اتفاق افتاد و جمع کثیر از ذکور و اناث هلاک شدند و به اکثر ابنیه عالیه از مساجد و مدارس و مقابر شکست فاحش و ظاهر راه یافت، نهایت بالمره منهدم نگردید.»
اوژن فلاندن که در میان سال‌های ۱۸۴۰ و ۱۸۴۱ میلادی به ایران سفر کرده درباره زمین لرزه ۱۷۲۱ م. (۱۱۳۴ ه.ق.) می‌نویسد: «سخت‌ترین زلزله‌ها در سال ۱۷۲۱ اتفاق افتاده و هشتادهزار نفر جمعیت این شهر را از بین برده است. این واقعه در زمان شاه سلطان حسین و به وقتی است که این شاهزاده تیره‌بخت می‌خواست سلطنت را به یک افغان فتنه‌جو که در این وقت اصفهان را محاصره کرده بود واگذار کند.»در کتاب منتظم ناصری نوشته اعتمادالسلطنه، دو نظر گوناگون درباره کشته‌شدگان این زمین‌لرزه داده شده است، در یک‌جا می‌نویسد:«هم در این سال (۱۱۳۴) زلزله شدیدی در تبریز شده تمام شهر را خراب کرد و دویست و پنجاه هزار نفر سکنه این شهر تلف شدند.»در جای دیگر می‌گوید: «در سنه هزار و صدوسی و چهار، چنان زلزله‌ای در تبریز شد که نود هزار کس از شهر و حوالی بدرود جهان خراب گفته و نوعی هوا تیره و تار شد که روشنی آفتاب را کس نمی‌دید.»
ارسال نظر