از جزیره دلوس تا منطقه آزاد نپزا در نیجریه:
سرگذشت مناطق آزاد
امپراتوری روم به‌عنوان وارث تمدن یونانی، اندیشه تجارت جهانی را با ایجاد شهرهای آزاد (Civitas Libera) دنبال کرد که در واقع از پرداخت خراج سالانه به امپراتوری معاف بودند، امکان ضرب سکه برایشان فراهم بود و قوانین تجاری خاص خود را داشتند.در سده دوازدهم میلادی، اتحادیه هانسیتیک (کنفدراسیونی متشکل از شهرهای تجاری که تحت حاکمیت امپراتوری روم و دارای قوانین خاص بود) با ایجاد کلونی‌های تجاری در شمال اروپا و به‌ویژه در هامبورگ، منطقه آزاد را احیا کرد. با این همه بیشترین ابتکار در این زمینه در منطقه تجارت آزاد استیلیارد لندن شکل گرفت که درواقع خود کشوری کلاسیک داخل یک کشور بود:
شهری مجزا و مستقل، با دیوارهای خاص خود و انبارهای مستقل در مسیر رودخانه تیمز با یک مرکز توزین، کلیسا، مراکز حسابرسی (بانک‌ها) و محلات مسکونی خاص خود.
پیشگامان مناطق تجاری آزاد مدرن
بر اساس داده‌های موجود، دوران مدرن مناطق آزاد در پایگاه‌های استعماری اروپایی به‌عنوان «دولت‌های فرعی نیمه‌مستقل با امتیازات تجاری منحصر به فرد» ظهور کرد که از آن میان باید به ماکائو (۱۵۵۷)، هنگ‌کنگ (۱۸۴۲) و چین با داشتن بیش از ۸۰بندر آزاد یا معاهدات بندری اشاره کرد. جهان اکنون حدود ۴۰۰۰منطقه اقتصادی ویژه دارد.
هرچند بسیاری از افراد فکر می‌کنند ظهور مناطق آزاد از آمریکا و با تاسیس برنامه منطقه تجاری خارجی در ۱۹۳۴ شروع شده است، اما محققان متفق‌القولند که جنبش مناطق تجاری از ایرلند آغاز شد که منطقه تجارت خارجی شانون را در ۱۹۵۹ راه‌اندازی کرد. این ابتکار ایرلند چنان با موفقیت توام بود که کشورهای دیگر خیلی زود همان راه را دنبال کردند: منطقه تجارت خارجی کاندلا در هندوستان (۱۹۶۰)؛ ناحیه فراوری صادرات کائوسیونگ در تایوان (۱۹۶۷) و بعدتر انفجار مناطق آزاد در چین. درواقع چین از صفر منطقه ویژه در ۱۹۸۰ به ۳۰۰ منطقه در حال حاضر رسیده است.
در نیجریه این نوع مناطق در ۱۹۹۲ با قانون ۶۳ مناطق فرآوری صادرات نیجریه آغاز شد.
نپزا (منطقه فرآوری صادرات نیجریه) حدود ۸۰ میلیارد دلار جذب می‌کند
از ۱۹۹۲ تا آوریل۲۰۱۷ نپزا ۳۴ منطقه آزاد در سراسر کشور ایجاد کرده است که دو منطقه تحت اداره دولت فدرال هستند: منطقه تجارت آزاد کالابر و منطقه تجارت آزاد کانو.
نپزا با مناطق تجاری آزاد و صادرات و ویژه خود توانسته است حدود ۸۰میلیارد دلار جذب اقتصاد ملی کند. این عدد ۶۰درصد از کل سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در نیجریه را تشکیل می‌دهد.
برخی از مناطق تجارت آزاد مجوزدار عبارتند از: شهر تجارت بین‌المللی نیجریه موسوم به اکو آتلانتیک (۳۸میلیارد دلار) که یک میلیون شغل ایجاد کرده است.
شهر سنتناری (۱۸میلیارد دلار) که هفتاد هزار فرصت شغلی دارد.
پارک صنعتی اوگیدیگبن در استان دلتا (۱۵میلیارد دلار) که برآورد می‌شود برای ۸۰۰هزار نفر شغل ایجاد کرده است.
لادول به معنای پایگاه لجستیکی دریای لاگوس
(۳میلیارد دلار) با صدوپنجاه هزار فرصت شغلی. شهر اقتصاد دریایی باداگری (۲.۸میلیارد دلار) با ایجاد ۲۵۰هزار شغل. منطقه آزاد شهر ناسکو (۲.۰۸۶ میلیارد دلار) که پانزده هزار نفر را شاغل کرده است و پارک صنعتی یکپارچه باداگری کریک (۱.۳میلیارد دلار) با ۲۳هزار شغل.
امانوئل جیم مسوولیت را عهده‌دار می‌شود
دکتر جیم با منصوب شدن در آوریل۲۰۱۷ با برخی چالش‌های وحشتناک مواجه شد که از آن میان باید به ضعف روحیه کارکنان، عدم ارتقای شغلی، رقابت‌های درون‌سازمانی، بی‌اعتمادی سرمایه‌گذاران، ساختار حکومتی ناکارآمد و... اشاره کرد.
دکتر جیم بلافاصله پس از عهده‌دار شدن مسوولیت، رفاه کارکنان را در اولویت قرار داد.
از دیدگاه او باید به کارگران انگیزه داد تا به‌صورت بهینه کار کند.
از دیگر سو وی ترفیع کارکنان را به جریان انداخت و طی یک‌سال همه معوقات کارکنان را پرداخت کرد.
چالش دیگر رابطه ضعیف و ناکارآمد بین نهادهای دولتی نیجریه از جمله اداره فرودگاه‌ها، اداره بنادر، گمرک و... بود که دکتر جیم کوشید روابط آنها را بهبود بخشد.
غلبه بر بی‌اعتمادی سرمایه‌گذاران دیگر چالش وی بود که با استفاده از مجموعه‌ای مشوق‌ها چون معافیت‌های مالیاتی بر آن تا حد زیادی فائق آمد. این مشوق‌ها توانست سرمایه‌گذاران خارجی را جذب مناطق آزاد نیجریه کند. کسب‌وکارها در این مناطق با کمترین هزینه راه‌اندازی می‌شود و زیرساخت‌های لازم چون منابع غذایی، آب، جاده‌های سالم، امنیت افراد و... برقرار است.
منبع: www.abrazpe.org.br
مترجم: مسیح حاتمی
