گروه تاریخ و اقتصاد: بخش ششم(پایانی) مذاکرات نمایندگان مجلس شورای ملی در روز پنج‌شنبه، ۲۵ اردیبهشت ۱۲۸۷ شمسی را می‌خوانید. موضوع مورد بحث امور مالی و تعیین بودجه مملکتی و قرائت نامه دربار خطاب به وکلا است: وزیر مالیه: اینکه گفته شد سری هشت هزار، نه این است که نفری هشت هزار می‌دهد، بلکه به حساب این‌طور در می‌آید، والا مالیات بیشتر به متمولین تعلق می‌گیرد و این فرمایشات را بنده عقیده ندارم. ما اگر بخواهیم امورات را اصلاح کنیم اینها راه اصلاح نیست و به این چیزها مملکت اصلاح نخواهد شد. چنانچه بعد از این صورت مخارج به مجلس می‌آید و خواهید دید که ما کرورها پول لازم داریم و لابد باید ملت برای دادن آن حاضر باشد، و الا به این جزئیات نمی‌شود کاری کرد و اگر بخواهیم همین‌طور باشد و به همین قدرها اکتفا کنیم هیچ فایده حاصل نخواهد شد و اگر بخواهیم این شانزده کرور حالیه به قشون تنها بدهیم باز کم است و نمی‌توانیم به این پول فقط قشون خودمان را منظم نماییم بر فرض اینکه تمام حقوق را بزنیم باز چیزی نخواهد شد، پس اگر بخواهیم مملکت را اصلاح کنیم پول خیلی زیاد لازم داریم و باید محل جدید برای آن پیدا کنیم و شبهه ندارد که چاره‌ای جز این نیست و اگر نظر ما به همین مبلغ باشد ابدا هیچ نمی‌توانیم امورات مملکت را اصلاح کنیم. عقیده بنده این است و تغییرپذیر هم نیست.

آقا میرزا محمود: پارسال که بودجه جرح و تعدیل و تصحیح شد با این وصف هنوز ارباب حقوق، حقوق خود را نگرفته و صدای آنها بلند است. کمیسیون مالیه هم امسال ملاحظه کرده که آیا امسال هم جرح و تعدیل لازم دارد یا نه این است که به مجلس فرستاده. حالا باید این مساله معین شود و باید در این خصوص رای گرفته شود.

آقا شیخ محمدعلی: گاهی بعضی مطالب غیرقابل به مجلس می‌آید و ما در ساعت در این خصوص حرف می‌زنیم و تعجب دارم در خصوص مالیه که موجب حیات مملکت است چگونه می‌گویند باید زود رای گرفت. عقیده بنده این است که در این خصوص نمی‌شود به این زودی رای گرفت. باید خیلی دقت و مذاکره شود و اینکه می‌گویند از این حقوق نباید دست زده شود زیرا که قابل نیست. بنده عرض می‌کنم به موجب (مالا یدرک کله لایترک کله) نباید صرف‌نظر کرد و ملت فعلا آن ملت نیستند که امسال همه قسم تحمیلات بر آنها واقع شود. پس باید نقدا از مخارج بیهوده کاست و بعد رفته رفته هر قدر ثروت ملت بیشتر شد، تحمیلات هم بر آنها بیشتر شود و حالا نباید از این جزئیات صرف‌نظر کنیم.

رئیس: در این باب امروز به اندازه مذاکره شده و بقیه این مذاکرات باشد برای روز شنبه که مذاکره کرده رای گرفته شود و حالا دستخطی از طرف اعلیحضرت همایونی رسیده باید قرائت شود.

آقا سیدحسن تقی‌زاده: بنده می‌خواهم عرض کنم که به زودی نباید از این موضوع گذشت و رای داد. باید در این باب خیلی مذاکره شود.

رئیس: روز شنبه باز با حضور جناب وزیر مالیه این مساله مطرح شده و رای گرفته می‌شود. این هم دستخط اعلیحضرت همایونی است که قرائت می‌شود

(دستخط اعلیحضرت همایونی):

مجلس شورای ملی: مشروح خالصانه مجلس محتوی لایحه انجمن‌های دارالخلافه را که برای استحضار ما فرستاده بودند به نظر دقت ملاحظه و جالب هرگونه ملاطفت شاهانه و محبت پدرانه گردید. خاصه از اینکه مکنونات خاطر ما را ملت به خوبی درک کرده و عقیدت اولیه ما را در اتحاد و اتفاق قوای دولت و ملت به وجه احسن استقبال کرده‌اند، جز اینکه یک نکته مهم که خاطر ملت را مشوب و مشتبه ساخته در این موقع لازم می‌دانم بر همه مکشوف داریم اگر در این مدت به واسطه تغییر و تبدیل اوضاع و احوال سابقه و فقدان اسباب و بعضی جهات خارجیه پاره انقلابات ناگوار در حدود و نواحی مملکت رخ داده که علاج و جلوگیری طوری که مقتضی و سزاوار بوده مقدور نگردیده و اثر کافی نبخشیده است نه این بوده است که فقط ملالت خاطر از مشاهده پاره اتفاقات غیرمترقبه بوده، بلکه برای اطلاع عموم می‌گوییم که ما این مملکت را خانه و ابنای آن را به منزله فرزندان مهربان خود می‌دانیم و در حفظ حدود و حقوق آنها تا آن قدری که در قوه داریم، خود را مکلف می‌پنداریم و اگر حرکتی به خلاف انتظار مشاهده نماییم هیچ وقت به دل نگرفته و نمی‌گیریم و هرگز مانع و عایق وظایفی که خداوند در سلطنت و نگاهداری یک مملکت به ما موهبت کرده قرار نمی‌دهیم.

شهر ربیع‌الثانی ۱۳۲۶