گروه تاریخ و اقتصاد: آنچه می‌خوانید بخش چهارم از مذاکرات نمایندگان مجلس شورای ملی است در روز شنبه، ۲۷ اردیبهشت ماه ۱۲۸۷ شمسی: آقا شیخ حسین: بدیهى است که این مملکت ادارات منظم می‌خواهد، ولى بعضى از عقلا در این مجلس ما هستند که می‌گفتند به کلى باید دور تمام این بودجه را قلم گرفت و مواجب از روى خدمت به مردم داده شود و به بعضى مستحقین هم به قدر قوت لایموت داده شود. ولى معهذا آن‌طور نکردند و پارسال حقوق اشخاصى را که هشتاد هزار تومان بود به دوازده هزار تومان رسانیدند. حالا اگر بخواهید بالمره قطع نمایید اگرچه می‌گویید اینطور اشخاص دویست نفر هستند. ولى دویست نفرى هستند که باعث اختلال خواهند شد. پس عقیده بنده این است که کتابچه‌ها زودتر برود و از حالا که دو ماه از سال گذشته کمیسیون مالیه مشغول اصلاح آن شود و جزءجزء آن را به مجلس داده که مجلس تمام جزئیات آن را دانسته و رای بدهد که او برای اول سال آتیه حاضر باشد. این است رای بنده در باب دستورالعمل‌ها که عرض کردم.

آقا سیدحسین: آن راپورت کمیسیون مالیه برای این بود که بودجه مملکت مثل سال گذشته باشد یا اینکه جرح و تعدیل شود و دیگر بودجه وزارتخانه‌ها‌ است که باید معلوم شود وزارتخانه‌ها دایر بشود یا باید به‌طور سابق بى‌ترتیب باشد. اگر تصویب شده و مواجب کافى به اجزا داده شود و مشغول خدمت باشند و این اجزا که فعلا در وزارتخانه‌ها هستند منتظرند که بودجه از مجلس بگذرد و اگر بودجه وزارتخانه‌ها صحیحا تصویب شود این اجزایى هم که فعلا هستند، خواهند رفت، مقصود این است که باید در این دو مساله رای گرفته شود.

بحرالعلوم کرمانى: این کتابچه‌ها هرچه زودتر به ولایات برود بهتر است و اگر بنا باشد اصلاح شود و هر چه ما تعجیل بکنیم برای امسال نخواهد رسید و به آخر سال خواهد ماند و مالیات به زمین می‌ماند. فقط چیزى که به‌نظر بنده می‌رسد این است که بنویسند به انجمن‌هاى ولایتى که رسیدگى نمایند که تفاوت عمل حیف و میل نشود و البته صحیح خواهد بود و بودجه وزارتخانه‌ها هم لازم است که مرتب شود و به آنها حقوق صحیح داده شود و هرگاه بعد از رسیدگى کسر محل باشد آن وقت باید فکر محل برای آن بنمایند؛ در هر حال باید کتابچه‌ها زودتر به ولایات برود.

اسدالله میرزا: بنده اول مقدمتا عرض می‌کنم که بنده در بدو مذاکرات پریروز گفتم که باید رعایت حال ارباب حقوق بشود. گویا بعضى خیال کردند که بنده خودم حقوق دارم لهذا عرض می‌کنم که در تمام بودجه نگاه کنید بنده یک دینار حقوق ندارم، اما در تنظیمات مملکت بدیهى است که از اهم امورات است، ولى باید مخارج وزارتخانه‌ها معلوم شود وقتى که معلوم شد آن وقت واضح خواهد شد که با این تنظیمات کامل حاصل نخواهد شد و این محلى که برای این مخارج از کسر حقوق ارباب حقوق قرار داده‌اند یک چیز موهومى است، زیرا ارباب حقوق آنهایى که استحقاق دارند باید لابد داده شود و یک عده هم که ممکن است آنها را داخل وزارتخانه‌ها کرده و مستخدم باشند و این وجهى که می‌گیرند از بابت موجب آنها محسوب شود. پس می‌ماند یک عده که متمولین هستند آن هم بر فرض صد یا دویست هزار تومان باشد. این اشخاص هم که این پول را می‌گیرند باز خرج می‌کنند هر کدام ده بیست نفر بستگان خود را نگاهدارى می‌نمایند و پس از اینکه این اصلاح شد آیا ببینیم فى‌الجمله تفاوت کفایت مخارج وزارتخانه‌ها را می‌نماید یا خیر؛ البته کفایت نخواهد کرد. پس باز ما محتاج هستیم که از جاى دیگر اصلاح مالیه را بنماییم و امروزه بهترین راه‌ها به عقیده بنده این است که یک مالیات غیرمستقیم به ملاکین بسته شود و البته آنها خواهند داد و ان‌شاءالله از ممیزى علمى هم عایدى ما خیلى افزوده خواهد شد. این بودجه‌هاى وزارتخانه‌ها لااقل شش ماه طول خواهد کشید که اصلاح شده و به مجلس آمده تصویب شود تا آن وقت اگر کتابچه‌هاى دستورالعمل بماند اشخاصى که بصیر به امور مالیه این مملکت هستند می‌دانند که آن وقت وصول مالیات به عهده تعویق می‌افتد. پس عقیده خود را عرض می‌کنم و از عقیده خودم رجوع نکرده چنانچه مشاهده می‌شود از بعضی‌ها که رای خود را تغییر داده‌اند و عقیده بنده این است که کتابچه‌هاى دستورالعمل به همان ترتیب که وزیر مالیه رای داده و تصویب نموده خیلى زود به ولایت فرستاده شود و بعد فورا باید مشغول اصلاح بودجه وزارتخانه‌ها بشویم و راهى برای ازدیاد ثروت پیدا کنیم یا به همان ترتیب آقاى آقا میرزا مرتضى قلیخان گفتند در جمع اصلاحى شده و مالیات عجالتا به طور عشر گرفته شود.

امان‌الله میرزا: این ترتیب ما مثل شخصى است که بخواهد یک خانه بسازد فورا پى بکند فورا بنا کند که تمام شود و این ترتیب غیرممکن است. بنده عقیده‌ام این است که باید به‌تدریج پیش‌ رفت. اول باید این مطالب که گفته می‌شود ترتیب داد و اصلاح کرد بعد از آن به مردم اعلان کرد والا اگر بخواهیم حالا تغییر مالیات بدهیم با این وضع حالیه و خرابی نمی‌شود، ولى باید ترتیب مالیات را درست به دقت و تأمل مرتب کرد و اما اینکه آقاى تقى‌زاده گفتند که به متمولین حقوق داده نشود، صحیح است و این اشخاص که متصل ادعا می‌کنند که مالا و جانا در همراهى ملت حاضریم این خود یک امتحانى است ببینیم اشخاصى که دارای کرورها مکنت هستند، می‌توانند از این حقوق خود در این موقع خیلى تنگ، صرف‌نظر کنند.