شهر سوخته، مرکز صنعت و تمدن در دوران باستان

گروه تاریخ و اقتصاد: در روز اول اردیبهشت ماه سال ۱۳۴۵ شهر سوخته در فهرست آثار ملی ثبت شد. شهر سوخته نام بقایای یکی از بزرگ‌ترین نشانه‌های تمدن کهن ایرانی در دوران باستان است تا جایی که می‌توان آن را یکی از مهم‌ترین اقلیم‌های زیست بشر متمدن محسوب کرد. آثار این دولت - شهر باستانی در ۵۶ کیلومتری زابل و در حاشیه جاده زابل- زاهدان در استان سیستان و بلوچستان واقع شده‌است. این شهر در کنار آبرفت‌های مصب رودخانه هیرمند به دریاچه هامون و زمانی در ساحل آن رودخانه بنا شده بود. دوره بنای این شهر بزرگ مقارن با دوره برنز تمدن جیرفت است و ایرانیان در حدود ۶ هزار سال پیش در این شهر زندگی می‌کرده‌اند. شهر سوخته مرکز بسیاری از فعالیت‌های صنعتی و هنری بوده، در جریان کاوش‌های باستان‌شناسان در شهر سوخته نمونه‌های جالب و بدیعی از زیورآلات به دست آمده است. در شهرسوخته انواع سفالینه‌ها و ظروف سنگی، معرق‌کاری، انواع پارچه و حصیر یافت شده که معرف وجود چندین نوع صنعت، به‌ویژه صنعت پیشرفته نساجی در آنجا است. تاکنون ۱۲ نوع بافت پارچه یکرنگ و چندرنگ و قلاب ماهیگیری در شهر سوخته به دست آمده و تحقیق درباره اشیای حصیری مشخص کرده که مردم این شهر با استفاده از نیزارهای باتلاق‌های اطراف دریاچه هامون سبد و حصیر می‌بافتند. از این نی‌ها نیز، برای درست کردن سقف ساختمان‌ها استفاده می‌شده‌ است. صید ماهی و بافت تورهای ماهیگیری نیز از دیگر پیشه‌های مردمان شهر سوخته بوده ‌است.

برای نخستین بار در شهر سوخته یک چشم مصنوعی پیدا شد. مطالعات اولیه نشان داده‌ که چشم چپ زن تنومند مدفون در یک قبر مصنوعی بوده‌است. بررسی‌های انسان‌شناسانه نشان داده که به احتمال بسیار زیاد زن مزبور دارای سنی بین ۲۵ تا ۳۰ سال و دو رگه (سیاه و سفید) بوده‌است. اشیای پیدا شده در این قبر دو قسمتی عبارت است از ظرف‌های سفالی، مهره‌ای تزئینی، یک کیسه چرمی و یک آینه مفرغی. قدمت این قبر و چشم مصنوعی به حدود ۴۸۰۰ سال پیش از این می‌رسد. کشف شدن بازی‌ای شبیه به تخته نرد امروزی یکی دیگر از شگفتی‌های این شهر است. با توجه به قدمت شهرسوخته می‌توان گفت که قدیمی‌ترین تخته نرد جهان متعلق به این مردم است.