وب‌گردی می‌تواند کپی‌رایت را نقض کند؟

دنیای اقتصاد: توسعه اینترنت آنچنان سریع و با شتاب پیش می‌رود که ایجاد قوانین مختلف برای حکومت بر این فضای گسترده، برای بسیاری از دولت‌ها سخت و طاقت‌فرسا شده است. با وجود این، در اکثر کشورها قوانین مختلفی برای مشخص‌کردن چارچوب‌های استفاده از فضای سایبری تعریف شده که در میان آن‌ قوانین مربوط به کپی‌رایت یا حق کپی نیز به چشم می‌خورد.

درخصوص اینترنت، یک دیدگاه رایج و سنتی در میان کاربران اینترنت به‌ویژه در کشور ما آن است که هر محتوایی که در فضای آنلاین منتشر شده، بدون محدودیت امکان کپی و دانلود برای کاربر را فراهم خواهد کرد اما حقیقت امر این گونه است که هر آنچه در فضای وب مشاهده می‌کنید، پتانسیل محافظت شدن را دارد. به شکل واضح‌تر به‌واسطه اعمال قانون کپی‌رایت آنچه روی اینترنت قرار دارد مشابه اجناس یا اشکالی است که مثلا در کتابخانه‌ها یا کتابفروشی‌ها مشاهده می‌کنید.

وبگردی و نقض کپی‌رایت

پیش از بررسی قانون حق کپی در ابعاد مختلف اینترنت، نیاز است تا نحوه عملکرد قانون کپی‌رایت را بدانیم. قانون کپی‌رایت محدوده عملکرد غیرمجاز در زمینه کپی، انتشار، استفاده (با استفاده از ابزارهای دیجیتالی یا موارد دیگر)، نمایش در انظار عمومی یا ویرایش و اصلاح (ایجاد مشتقات) محتویات محافظت شده را مشخص می‌کند. این در حالی است که در زمان وبگردی، رایانه شما به‌طور خودکار نسخه‌هایی از محتوای مورد مشاهده را کپی می‌کند. رونالد استندلر در مطلبی با عنوان «نگاهی به قانون کپی‌رایت» که در وب‌سایت RB۲ منتشر کرده به این نکته اشاره کرده که هنگام وبگردی، کپی اطلاعات در رایانه شما، حداقل از چهار روش بالقوه انجام می‌پذیرد. در راهکار اول، کپی محتویات مورد مشاهده به حافظه با دسترسی تصادفی یا همان حافظه رم رایانه منتقل خواهد شد. علاوه بر این، مرورگرهای اینترنتی نیز نسخه کپی از اطلاعات مورد مشاهده را به‌منظور افزایش سرعت در بارگذاری یا بازدید مجدد از وب‌سایت ایجاد می‌کنند. در ظاهر، همین دو راهکار برای نقض قانون کپی‌رایت کافی به‌نظر می‌رسد اما آیا با این ادله می‌توان کاربران اینترنت را به‌ نقض قانون کپی‌رایت متهم کرد؟ پاسخ منفی است و دلیل آن، رضایت ضمنی موجود در پس‌زمینه انتشار مطالب است. در واقع هر شخصی که اطلاعاتی را در فضای وب منتشر می‌کند انتظار دارد تا کاربران از مطالب او بازدید کنند و به همین جهت نمی‌توان بازدید از مطالب را نقض قانون کپی‌رایت دانست.

دانلود در فضای وب

دانلود محتویات از صفحات وب، معادل با ایجاد نسخه کپی از محتویات یادشده یا به زبان ساده‌تر، کپی ‌گرفتن از صفحات یک کتاب است و هیچ شکی نیست که این مورد، نقض مسلم قانون کپی‌رایت خواهد بود. با این اوصاف به‌منظور مطابقت با قانون حق کپی باید اجازه صاحب اثر را پیش از دانلود محتویات اخذ کنید. بر‌اساس گزارش وب‌سایت Ibtimes در ماه مه ‌سال جاری، کشورهایی مانند بریتانیا برای افرادی که دانلود غیرمجاز انجام می‌دهند مجازاتی تا یک‌سال حبس درنظر گرفته است. بر‌اساس گزارش دیگری که از سوی مقامات دولتی بریتانیا منتشر شده، در سال ۲۰۱۵ میلادی چیزی حدود ۸/ ۷میلیون کاربر اینترنتی در کشور بریتانیا از راهکارهای غیرمجاز برای دانلود محتویات استفاده کرده‌اند.

در اکثر کشورها، در صورت تبعیت از شرایط «Fair Use» می‌توانید بدون اجازه صاحب اثر از آن کپی‌برداری کرده و قانون کپی‌رایت را نقض کنید. Fair Use دکترینی قانونی است که استفاده محدود از محتویات دارای حق کپی را بدون کسب اجازه از صاحب اثر فراهم می‌کند.

آموزش و کپی‌رایت

در بحث آموزشی این موضوع مطرح خواهد شد که تحقیقات و محتویات مختلفی وجود دارند که امکان استفاده در جهت تحقیق بیشتر، بهره‌گیری از آنها در دوره‌های آموزشی یا پیاده‌سازی راهکارهای علمی را فراهم می‌کنند. این در حالی است که با توجه به محدودیت‌های پرداخت هزینه در برخی کشورها (مانند ایران) امکان کسب اجازه از صاحب اثر در برخی موارد فراهم نخواهد شد.

در این زمینه، در کشورهایی مانند ایالات متحده آمریکا قوانین مدونی مانند TEACH Act وجود دارند که استفاده از محتویات آنلاین را در استفاده کلاسی چهره به چهره مجاز می‌شمارد. از طرف دیگر، در اینجا نیز مولفه‌های Fair Use معمولا امکان بهره‌گیری از محتویات مختلف اینترنتی (به جز انتشار محتویات روی اینترنت) را فراهم خواهد کرد. در نظر داشته باشید که به‌منظور انتشار محتویات متعلق به دیگران در فضای وب باید اجازه صاحب اثر را کسب کنید زیرا انتشار محتویات به این روش، به منزله انتشار آن در سطحی جهانی خواهد بود.

بهترین راهکار برای استفاده از قانون Fair Use در جهت انتشار آنلاین محتویات مرتبط با دیگران، بهره‌گیری از وب‌سایت‌های مجهز به امکان استفاده از گذرواژه برای دسترسی به محتویات است تا تنها دانش‌آموزان حاضر در کلاس شما امکان مشاهده محتویات را داشته باشند. علاوه بر این باید از راهکارهای فنی به‌منظور جلوگیری از کپی محتویات توسط دانش‌آموزان نیز بهره ببرید.

به‌اشتراک‌گذاری فایل‌ها

در حال حاضر، متداول‌ترین فعالیت اینترنتی که به نقض قانون کپی‌رایت منجر می‌شود، به‌اشتراک‌گذاری محتویات مختلف مانند موسیقی، فیلم یا نرم‌افزار در فضای اینترنتی است. این در حالی است که بر‌اساس گزارش سیسکو، تنها در آمریکای شمالی روند به اشتراک‌گذاری فایل‌ها در میان کاربران از سال ۲۰۰۸ تا ۲۰۱۴ میلادی با افزایش ۴۴ درصدی همراه بوده و انتظار می‌رود این روند از سال ۲۰۱۴ تا ۲۰۱۹، رشدی ۵۱ درصدی را تجربه کند. داده‌های به‌اشتراک‌گذاشته شده در سال ۲۰۰۸ میلادی در این منطقه جغرافیایی، ۵۵۵ پتابایت (هر پتابایت برابر با یک میلیون گیگابایت) بوده که این رقم در سال ۲۰۱۵ میلادی به ۸۵۸ پتابایت رسیده است. در ایالات متحده آمریکا و بسیاری دیگر از کشورهای جهان، قوانین سختگیرانه در این زمینه وضع شده که به اشتراک‌گذاری و دانلود موسیقی و فیلم از انجمن‌های به‌اشتراک‌گذاری یا شبکه‌های P۲P را با پیگرد قانونی همراه خواهد کرد.

قوانین ایالات متحده آمریکا

بر‌اساس قوانین ایالات متحده آمریکا، دولت فدرال این حق را دارد تا قانون کپی‌رایت را به مرحله اجرا درآورد. از جمله ابزارهای مورد استفاده دولت، قانون «کپی‌رایت هزاره دیجیتال» (DMCA) است که مکانیزمی برای صاحب اثر در جهت حفاظت از محتوای آنلاین او ایجاد می‌کند. در قالب این راهکار، نویسنده یا صاحب اثر با اطلاع یافتن از نقض قانون کپی‌رایت می‌تواند هشداری را به سرویس‌دهنده اینترنتی (ISP) یا سرویس‌دهنده آنلاین (OSP) که این محتویات را میزبانی می‌کند ارسال کند تا حذف موارد ناقض حق قانون کپی‌رایت عملی شود. در این زمینه می‌توان به مورد سال ۲۰۱۰ میان شرکت‌های Viacom و یوتیوب اشاره کرد که در آن Viacom مدعی شده بود یوتیوب ۱۰۰ هزار کلیپ ویدئویی این شرکت را بدون کسب اجازه از آن منتشر کرده است. در نتیجه این امر، در مدت یک‌روز کاری تمام محتویات یادشده از شبکه یوتیوب حذف شد. در سال ۲۰۱۵ میلادی، تنها وب‌سایت‌های Uploaded.net، ۴shared.com و chomikuj.pl به ترتیب ۱/ ۷، ۷۲/ ۲ و ۹۳/ ۷ میلیون درخواست برای حذف لینک‌های ناقض قانون کپی‌رایت از موتور جست‌وجوگر گوگل داشته‌اند.